مجموع فیه
| مجموع فیه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن عساکر، علی بن حسن (نويسنده) مطيري، مشعل بن باني (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | 1-التوبة 2- حديث أهل حردان 3- ذم ذي الوجهين و اللسانين 4- فضل شهر رمضان 5- فضل يوم عرفه |
| ناشر | دار ابن حزم |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | مجلد1: 2001م , 1422ق, |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مجموع فیه؛ التوبة، حديث أهل حردان، ذم ذي الوجهين و اللسانين، فضل شهر رمضان، فضل يوم عرفة، اثر ابوالقاسم علی بن حسن بن هبةالله ابن عساکر (متوفی 571ق)، مجموعه پنج رساله کوتاه است پیرامون توبه، حدیث اهل حردان، نکوهش انسان دو رو (ریاکار) و دو زبان، فضیلت ماه مبارک رمضان و فضیلت روز عرفه که با تحقیق ابوعبدالله مشعل بن بانی جبر بن مطیری، به چاپ رسیده است.
ساختار
کتاب با مقدمه محقق آغاز شده و مطالب دربردارنده پنج رساله در موضوعات فوق است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ضمن اشاره به اقدامات تحقیقی صورت گرفته در کتاب، به شرح‌حال مفصل نویسنده، پرداخته شده است[۱].
التوبة
رساله اول، تحت عنوان «المجلس الثانی و الثلاثون فی التوبة» می‌باشد. در این قسمت از کتاب، ابتدا نسخه خطی این رساله توصیف گردیده و سپس، به اثبات نسبت کتاب، به مصنف آن، پرداخته شده است[۲].
در این رساله، مجموعاً به ذکر 15 روایت به همراه سند، کلام حکیمانه و شعر، پیرامون توبه و آثار آن، پرداخته شده است. از جمله این روایات، روایتی است پیامبر(ص) که فرمودند: «إن المؤمن یری ذنوبه کأنه قاعد تحت جبل یخاف أن یقع علیه و إن الفاجر یری ذنوبه کذباب مرّ علی أنفه فذبّه عنه»، (همانا كه مؤمن گناهان خود را مانند كوهی بالای سرش می‌بیند و می‌ترسد که بر وی بیافتد و اما فاجر گناهان خویش را مانند مگسی مى‌بیند که بر بینی‌اش می‌نشیند و او را به دست خود دور می‌سازد- یعنی آن را بسیار حقیر و ناچیز می‌پندارد)[۳].
در روایت دیگری از پیامبر(ص) نقل شده است که فرمودند: «یا أیها الناس توبوا الی ربکم فوالله إنی لأتوب فی الیوم مئة مرة»، (ای مردم به سوی خداوند برگردید و توبه کنید؛ که به خدا قسم من روزی صد مرتبه توبه می‌کنم)[۴].
نویسنده در ذیل برخی از روایات، منابع و طرق دیگری که این روایت را نقل نموده‌اند را بیان کرده و گاه ابهام از یک راوی که نامش در سند آمده را برطرف نموده است[۵].
حدیث أهل حردان
رساله دوم، رساله‌ای است تحت عنوان «حدیث من حدیث أهل حردان» که دربردارنده احادیثی از پیامبر(ص) بوده که در قریه حردان از اقلیم داعیه، از قرای دمشق، قرائت شده و توسط ابوالقاسم علی بن حسن بن هبة الله شافعی، تخریج گردیده است. این رساله، دربردارنده مجموعاً 26 روایت بوده که از جمله آن‌ها، روایتی است که در آن، پیامبر(ص) فرمودند: «اکثروا الصلاة علی، فإنه من صلی علی صلاة، صلی الله علیه عشرا»، (بسیار بر من صلوات بفرستید که هرکس برای من یک صلوات بفرستد، خداوند برای او ده صلوات می‌فرستد)[۶]. در روایت دیگری از آن حضرت، چنین آمده است: «من کذب علی معتمدا فلیتبوا مقعده من النار»، (هر کس به‌عمد بر من دروغ بندد، جایگاهش آتش است)[۷].
ذم ذی الوجهین و اللسانین
رساله سوم، دربردارنده روایاتی در نکوهش و ذم دورو و دو زبان بودن است. در روایتی از پیامبر(ص) آمده است که فرمودند: «إن شر الناس ذاالوجهین الذى یأتى هؤلاء بوجه و هؤلاء بوجه»، (به‌درستی که بدترین مردم، انسان دو رو است كه با گروهى رویى و با گروه دیگر روى دیگر دارد)[۸]. در روایت دیگری آمده است که پیامبر(ص) فرمودند: «من کان له لسانان فی الدنیا جعل له لسانان من نار یوم القیامة»، (کسی که در دنیا دورو و دو زبان باشد، در قیامت دو زبان آتشین برای او قرار داده خواهد شد)[۹].
فضل شهر رمضان
رساله چهارم، در بیان فضیلت ماه مبارک رمضان و در آن، روایات مربوط به این ماه، گردآوری شده است. در روایتی از پیامبر(ص) چنین آمده است که: «إذا جاء رمضان فتحت ابواب الجنة و غلقت ابواب النار و صفدت الشیاطین»، (هنگامی که ماه رمضان می‌آید، درهای بهشت گشوده و درهای جهنم بسته شده و شیاطین به بند کشیده می‌شوند)[۱۰]. در روایتی دیگر، پیامبر(ص) از پنج امتیازی كه خداوند به امتش در ماه رمضان داده خبر می‌دهند و می‌فرمایند: «اعطیت امتی فی شهر رمضان خمسا لم یعطهن من قبلی أما واحدة: فانه اذا کان اول لیلة نظر الله الیهم و من نظر الله الیه لم یعذبه ابدا، و اما الثانیة: فان خلوف افواههم حین یمسون اطیب عندالله من ریح المسک، و اما الثالثة: فان الملائکة تستغفر لهم فی کل یوم و لیلة، و اما الرابعة: فان الله یأمر جنته یقول: استعدی و تزینی لعبادی اوشک ان ستریحوا من نصب الدنیا و آذاها الی داری و کرامتی، و اما الخامسة: فاذا کان آخر لیلة غفر لهم جمیعا. (در ماه رمضان به امت من پنج ویژگی داده شده است كه امتهای قبلی این ویژگی‌ها را نداشتند. اولین ویژگی این است كه خداوند در اولین شب ماه رمضان به بندگان خود نظر میكند، یعنی عنایتی ویژه به بندگان خود دارد و كسی كه خداوند به او نظر كند مورد عذاب او قرار نمی‌گیرد. دوم اینکه بوی دهان روزه‌دار در پیش خداوند از مشك و عنبر محترمتر است. ویژگی سوم، بنده روزه‌دار مورد طلب استغفار و بخشش شبانه‌روز ملائكه قرار می‌گیرد. ویژگی چهارم این است كه خداوند به بهشت فرمان می‌دهد خود را برای مهمانانش زینت كند که بندگانم از سختی دنیا به محل آرامی آمده‌اند. امتیاز پنجم این است كه در آخرین شب این ماه، خداوند گناهان بنده‌اش را می‌بخشد و در این شب مزد بندگانش را می‌دهد)[۱۱].
فضل یوم عرفة
آخرین رساله، دربردارنده روایاتی است که به فضیلت روز عرفه دلالت دارند. در روایتی از پیامبر(ص) آمده است که فرمودند: «أفضل الدعاء دعاء یوم عرفة و أفضل قولی و قول الأنبیاء قبلی لا إله إلا ألله وحده لا شریک له، له ملک و له الحمد یحیی و یمیت و بیده الخیر و هو علی کل شیء قدیر»، (بهترین دعاها، دعای روز عرفه است و بهترین کلام من و انبیای پیش از من این است که خدایی جز خدای یگانه نیست و شریکی برای او وجود ندارد، ملکوت از آن اوست و حمد مخصوص او، می‌میراند و زنده می‌کند با دست توانای خود و او بر هر چیزی تواناست)[۱۲].
وضعیت کتاب
از جمله اقدامات تحقیقی صورت گرفت بر روی کتاب، عبارتند از:
- مقابله نسخ خطی کتاب و تصحیح متن آن.
- ضبط احادیث نبوی، آثار سلف و ابیات شعری.
- تخریج احادیث نبوی و بررسی صحت و ضعف آن‌ها بر طبق قواعد اهل حدیث.
- تهیه فهرست احادیث و آثار و موضوعات در پایان هر رساله.
- شرح‌حال مصنف و توصیف نسخ خطی کتاب[۱۳].
فهرست مطالب هر رساله، در پایان همان رساله و فهرست کلی کتاب، در پایان آن، جای گرفته است و در پاورقی‌ها علاوه بر ذکر منابع[۱۴] و اشاره به اختلاف نسخ، ترجمه راویان، به صحیح یا ضعیف بودن روایات و راویان اشاره شده است[۱۵].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.