مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی از آغاز چاپ تاکنون
| مؤلفین کتب چاپی فارسی و عربی از آغاز چاپ تاکنون | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مشار، خان بابا (نویسنده) |
| ناشر | [بی نا] |
| مکان نشر | [بی جا] - |
| سال نشر | 1340 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | نویسندگان ایرانی - سرگذشت‌نامه کتاب‌های چاپی - کتاب‌شناسی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 6 |
| کد کنگره | CT 1886 /م5م8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مؤلفين كتب چاپى فارسى و عربى از آغاز چاپ تاكنون، اثر خان‌بابا مشار، شامل نام تمامى مؤلفين و مترجمين كتاب‌هاى فارسى از آغاز صنعت چاپ تا زمان انتشار كتاب مى‌باشد. به‌علاوه، اين كتاب مؤلفين كتب عربى را نيز كه كتاب آن‌ها بعد از سال 1299ش (سال انتشار معجم المطبوعات) انتشار يافته است، در بر مى‌گيرد. همين بخش از كتاب است كه بعدا با نام «فهرست كتاب‌هاى چاپى عربى»، در سال 1344 توسط مؤلف به چاپ رسيد[۱]
دكتر محسن صبا معتقد است كه اين كتاب، «يكى از اهم كتبى است كه براى آشنايى با فرهنگ ايران، وجود آن بى‌نهايت لازم و واجب است»[۲]
ساختار
كتاب با دو مقدمه از سيد حسن تقى‌زاده و نویسنده آغاز و نام مؤلفين، به ترتيب حروف الفبا، تنظيم گرديده است.
اين اثر، يك زندگى‌نامه جمعى پديدآورندگان، به شيوه همتايان عربى‌اش «معجم المطبوعات العربية» و «اعلام» بوده و نويسندگان غالباً زير نام كوچكشان معرفى شده‌اند[۳]
گزارش محتوا
در مقدمه آقاى تقى‌زاده، ضمن اشاره به خدمت عظيم نویسنده به علم و ادب فارسى به‌وسليه اثر حاضر، تلاش‌هاى وى در زمينه اصرار به فضلا و وزارت فرهنگ براى كمك به محققین در زمينه علم و ادب اسلامى، در ايجاد شش مجموعه كامل از جمله ذيلى جامع به كتاب «كشف الظنون» حاجى خليفه مشتمل بر كتب عربى كه از قرن اول هجرى تا امروز تأليف و از «كشف الظنون» فوت شده است، كتابى مشتمل بر نسخ خطى موجود عربى، فهرستى مشتمل بر كل كتب چاپى عربى، سه فهرست از كتب فارسى تأليف‌شده در قرن 3 تا 14 هجرى، كتب فارسى خطى و كل كتب فارسى چاپ‌شده، ذكر گرديده است[۴]
در مقدمه نویسنده، به شيوه كار وى اشاره شده است[۵]
نویسنده در اين فهرست، براى هريك از مؤلفان و مترجمان، در حدود امكان به ذكر اين خصوصيات، مبادرت نموده است: اسم، اسم پدر، نام خانواده، لقب، كنيه، تخلص، شهرت، تاريخ تولد، راجع به معاصران، تاريخ تولد با تاريخ وفات راجع به گذشتگان در ذيل آن، پس از آن شرح حال و عكس و گراور خطوط، بعد اسامى كتاب‌هايى كه از هريك چاپ شده با مشخصات طبع[۶]
تنظيم اين فهرست، بدين گونه صورت گرفته است كه نویسنده ابتدا با مراجعه به فهرست كتابخانه‌هاى مجلس، مدرسه سپهسالار، عمومى معارف، دانشكده پزشکى طهران، دانشكده حقوق، دانش‌سراى عالى، آستان قدس رضوى در مشهد، مدرسه فاضل خان در مشهد، تربيت در تبريز، اسامى كتاب‌هاى چاپى با مشخصات طبع و نام مؤلف و مترجم و ساير اطلاعات مورد نياز را استخراج كرده است[۷]
سپس از روى برگه‌هاى كتابخانه‌هاى: مجلس، مدرسه سپهسالار، ملى، فنى وزارت فرهنگ، حقوق، دانشكده طب، دانشكده ادبيات، ملى ملك، دانشكده معقول و منقول، آستانه حضرت عبدالعظيم(ع) در رى، كتابخانه روزنامه اطلاعات و كتابخانه روزنامه كيهان، ساير اطلاعات مورد نياز را جمع‌آورى كرده است[۸]
وى همچنين در ضمن جريان تنظيم فهرست، تا آنجا كه امكان داشته، از جزوه‌ها و نشريات كتاب‌فروشى‌ها و مؤسسات مطبوعاتى ايران و هند، از قديم و جديد استفاده نموده و به استخراج اسامى كتاب‌هاى چاپى، پرداخته است[۹]
همچنين از روزنامه‌هاى قديم و جديد، مجلات، سالنامه‌هاى تحصيلى و غير تحصيلى، اخبار و نشريه‌هاى دانشگاه‌ها، تذكره‌ها، كتب ادبى، مقدمه كتاب‌هاى چاپى، دوره كتاب‌شناسى ملى ايران، كتاب‌هاى ماه، راهنماى كتاب «الذريعة»، «اكتفاء القنوع»، «تاريخ ادبى» برون و... تا آخرين حد امكان، در جمع‌آورى اسامى كتاب‌هاى چاپى، اقدام به عمل آمده و حتى تقاريظ و انتقادات راجع به كتب، از مجلات و ساير مآخذ جمع‌آورى و ذيل كتاب‌هاى مربوطه، با ذكر مأخذ نقل شده است[۱۰]
شرح حال مؤلفان و مترجمان نيز از كتب رجال، تذكره‌ها، سالنامه‌ها، روزنامه‌ها، مجلات و مقدمه كتب و نامه‌هايى كه به دست مؤلف رسيده، استخراج و هركدام در جاى خود با ذكر مأخذ قيد شده است[۱۱]
اسامى مؤلفان معاصر، بر حسب نام خانواده و قدما، به ترتيب اسم و اسم پدر، لقب، كنيه و تخلص، به هركدام كه بيشتر شهرت داشته‌اند، رده‌بندى شده است[۱۲]
براى سهولت استخراج اسامى مؤلفان (نام خانواده، لقب، كنيه، تخلص و شهرت) هريك از آنان در جاى خود با رعايت حروف تهجى ثبت و به اسامى مربوطه عطف شده است[۱۳]
چون كتاب‌هاى مندرج در اين اثر، فارسى و عربى است، كتاب‌هاى (عربى) بين دو قلاب نمايانده شده و براى كتاب‌هاى فارسى، علامتى گذاشته نشده است. در مشخصات طبع كتاب‌هاى سنگى نيز غالباً به نام خطاط، تصريح شده است[۱۴]
از جمله ويژگى‌هاى كتاب، آن است كه مؤلف، عنوان نام محمد در آغاز اسامى مانند: محمدابراهيم، محمداسماعيل، محمدحسن، محمدعلى و... را به رويه بعضى از كتب رجال، براى جلوگيرى از پراكندگى اسامى، جزء اسم قرار نداده و اسامى مذكور را در رديف: ابراهيم، اسماعيل، حسن، على و... آورده است[۱۵]
وضعيت كتاب
فهرست اعلام، نام اشخاص، مكان‌ها، قبايل و كتاب‌ها در انتهاى جلد اول و فهرست غلطنامه هر جلد، در انتهاى همان جلد آمده است.
پانويس
منابع مقاله
1. مقدمه و متن كتاب.
2. قره‌خانى، مهسا، «خان‌بابا مشار فهرست‌نويس فراموش‌شده»، پايگاه مجلات تخصصى نور، نشريه: اطلاع‌رسانى و كتابدارى «پيام بهارستان»، اسفند 1384، شماره 57 (6 صفحه، از 57 تا 62).