لمع الأدلة في قواعد عقائد أهل السنة و الجماعة

لمع الأدلة في قواعد عقائد أهل السنة و الجماعة
پدیدآوران	امام‌الحرمین، عبدالملک بن عبدالله (نویسنده) محمود، فوقيه حسین (محقق و مقدمه‌نويس) خضيري، محمود محمد (مصحح)
ناشر	عالم الکتب
مکان نشر	لبنان - بيروت
چاپ	2
موضوع	اسلام - عقايد اصول دين کلام اشعري کلام اهل سنت
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏204‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏8‎‏ل‎‏8
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

لمع الأدلة في قواعد عقائد أهل السنة و الجماعة، اثر امام‌الحرمین ابوالمعالی عبدالملک جوینی (419-‎478ق)، رساله‌ای است پیرامون عقاید اهل سنت.

تقدیم و تحقیق کتاب، به قلم فوقیه حسین محمود و مراجعه و بازبینی تحقیق، توسط محمود خضیری صورت گرفته است.

ساختار

کتاب‎ با دو مقدمه از محقق، آغاز و مطالب در هفت بخش، تنظیم شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه نخست، به این نکته اشاره شده است که اثر حاضر، به‌وضوح، منعکس‌کننده دیدگاه واقعی تفکر اسلامی اهل سنت بوده، ولذا دارای اهمیت و جایگاه ویژه‌ای است.

در مقدمه پژوهشگرانه محقق (مقدمه دوم)، ضمن ذکر زندگی‌نامه نویسنده و تشریح و ارائه اطلاعاتی پیرامون سیره، تصنیفات و جایگاه علمی وی، به توضیح ابواب کتاب پرداخته شده است.

در مقدمه مؤلف که بسیار کوتاه بوده و از چند سطر تجاوز نمی‌کند، ضمن حمد و سپاس الهی، به موضوع کتاب اشاره گردیده است.

متن کتاب که مطالب مختصری است از عقاید اهل سنت و از‎ یکی‎ از پیشوایان بزرگ آن، با بحث از حدوث عالم آغاز شده است. نویسنده در این بخش، ابتدا به بیان حدوث عالم و وجود صانع پرداخته و سپس سؤالاتی پیرامون ثبوت و حدودث اعراض مطرح نموده و سپس به ارائه دلیل بر وجود صانع برای عالم، پرداخته است.

نویسنده در قسمت دوم، با‎ عنوان «الله‎ و صفاته»، ضمن توضیح مطلب، به اقوال اعتزالیان و دیگر مخالفان اشعری پرداخته وعقیده آنان را به‎ نقد‎ کشیده است. در ادامه این بخش، بحثی تحت عنوان «ذكر ما يستحيل في‎ أوصاف‎ الباري»‎ آمده است که بحثی است از صفات سلبی خداوند.

در قسمت سوم، ضمن بررسی آیاتی همچون آیات شریفه 35 سوره انعام: لَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدَى فَلاَ تَكُونَنَّ مِنَ الْجَاهِلِينَ (و اگر خدا می‌خواست قطعاً آنان را بر هدایت گِرد می‌آورد، پس زنهار از نادانان مباش) و 125 سوره انعام: فَمَنْ يرِدِ اللَّهُ أَنْ يهْدِيهُ يشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلاَمِ وَ مَنْ يرِدْ أَنْ يضِلَّهُ يجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيقاً حَرَجاً (پس کسى را که خدا بخواهد هدایت نماید، دلش را به پذیرش اسلام می‌گشاید و هرکه را بخواهد گمراه کند، دلش را سخت تنگ مى‌گرداند)، به بحث پیرامون اراده خداوند و اراده بنده و در طول یا عرض هم قرار گرفتن این دو اراده، پرداخته شده است.

نویسنده در قسمت چهارم با عنوان «رؤية اللّه»، بر امکان رؤیت خداوند‎ با‎ چشم سر استدلالی عقلی نموده و معتقد است چون خداوند موجود است و هر موجودی مرئی است، پس خداوند نیز قابل دیدن می‌باشد. وی در این‌باره، به آیاتی همچون آیه شریفه 22 و 23 سوره قیامت: وُجُوهٌ يوْمَئِذٍ نَاضِرَةٌ إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ (در آن روز چهره‏‌هایى شادابند و به‌سوى پروردگار خود می‌نگرند)، استدلال نموده و آن را دلیل بر دیده شدن خداوند دانسته و همچنین آیه شریفه 143 سوره اعراف: لن تراني (هرگز مرا نخواهی دید) را واضح‌ترین دلیل بر جواز دیده شدن خداوند دانسته است؛ زیرا معتقد است که اگر دیدن خداوند محال باشد، معتقد بدان گمراه یا کافر بوده و چگونه چنین چیزی در حق حضرت موسی(ع) که برگزیده و پیامبر خداست، جایز است.

نویسنده در قسمت پنجم، با عنوان «الرب و الخلق»، ضمن بحث‎ از‎ توحید در خالقیت، با اشاره به اکتسابی بودن افعال بشر، به اثبات‎ نبوت‎ پرداخته است.

در بخش ششم، مباحثی پیرامون رسالت، نبوت و معجزه و چگونگی ‎آن، مطرح شده است. نویسنده در این بخش، به این نکته اشاره دارد که صدق نبوت انبیا، به‌واسطه معجزه که امری خارق‎العاده و به اذن خدا انجام گرفته و دیگران از اتیان مانند آن، عاجز هستند، ثابت شده و پیامبر اسلام(ص)، به‌غیر از قرآن، معجزات دیگری مانند شکافتن ماه، تسبیح گفتن سنگ‎ریزه‌ها و شهادت به نبوت آن حضرت، جوشیدن آب از میان انگشتان و... داشته است.

پایان‌بخش‎ کتاب، بحث از امامت می‌باشد. مؤلف‎ در‎ این بخش، به توجیه کردارهای معاویه پرداخته و افضلیت خلفای اربعه را بدان‌گونه که به‎ خلافت‎ رسیده‌اند، دانسته و سپس از شرایط‎ امامت‎ بحث کرده است.

وضعیت کتاب

فهارس کتاب که در انتهای آن آمده، عبارتند از فهرست آیات؛ روایات؛ اشعار؛ اعلام؛ اماکن؛ فرق، مذاهب و طوایف؛ کتب مذکور در متن؛ تواریخ ذکرشده در متن و محتویات کتاب.

در پاورقی‌ها که توسط محقق نوشته شده است، علاوه بر ذکر منابع و توضیح برخی از عبارات و مطالب متن، به شرح حال اعلام مذکور در متن، پرداخته شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. جعفریان، رسول، «گزیده کتاب‌شناسی توصیفی فرق اسلامی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: آیینه پژوهش، مرداد و شهریور 1369، ‎شماره 2 (10 صفحه، ‎از 101 تا 110) .