علم تربیت در ایران
علم تربیت در ایران: بازخوانی انتقادی نود سال آموزش علوم تربیتی در کشور، اثر روحالله شهابی (متولد 1356ش)، از مجموعه پروژههای «طرح جامع اعتلای علوم انسانی» است که به بازخوانی انتقادی نود سال آموزش علوم تربیتی در کشور میپردازد. در این اثر بستر تاریخی و فرهنگی تأسیس و روند توسعه رشته علوم تربیتی در دانشگاههای ایران، مورد بررسی قرار گرفته است.
| علم تربیت در ایران | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شهابی، روحالله (نويسنده) |
| عنوانهای دیگر | بازخوانی انتقادی نود سال آموزش علوم تربیتی در کشور |
| ناشر | پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگى |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1399ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | روان شناسی تربیتی - ایران - روان شناسی تربیتی - تحقیق - آموزش و پرورش - ایران - تاریخ |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
ساختار
کتاب در یک جلد شامل سخن پژوهشگاه، مقدمه، نه فصل اصلی، و بخشهای پایانی از جمله فهرست منابع و نمایهها تدوین شده است.
گزارش محتوا
فصل یکم: چیستی علوم تربیتی؛ معنا، ماهیت و شکلگیری: این فصل به بحث در مورد معنا و مفهوم علوم تربیتی میپردازد و فرایند شکلگیری و ماهیت آن را بررسی میکند. یکی از مباحث اصلی این فصل، دشواری تعریف علوم تربیتی بهعنوان یک رشته علمی مستقل و واحد است. این بخش همچنین به تاریخچه و پیدایش علوم تربیتی بهعنوان یک رشته دانشگاهی و شرایط شکلگیری و جایگاه آن در غرب اشاره دارد و زمینههای تاریخی، فلسفی و سیاسی هویتبخشی به این رشته را مورد بررسی قرار میدهد[۱].
فصل دوم: بستر تاریخی و فرهنگی تأسیس رشته علوم تربیتی در دانشگاههای ایران: در این فصل، بستر تاریخی و فرهنگی حاکم بر تأسیس رشته علوم تربیتی در دانشگاههای ایران، پیش از شکلگیری نهاد دانشگاه، بررسی شده است. مهمترین رویدادهای این دوره شامل نقش دارالفنون و پیامدهای تربیتی آن، تحولات حدفاصل تاسیس دارالفنون تا مشروطیت، اعزام دانشجو به اروپا و تشکیل هسته اصلی دانشگاه توسط فارغالتحصیلان و مشروطیت و پیامدهای فرهنگی و آموزشی آن است[۲].
فصل سوم: تأسیس و روند توسعه رشته علوم تربیتی در ایران؛ این فصل به روند تأسیس و گسترش رشته علوم تربیتی در ایران میپردازد. تاریخچه رشته در دو دوره نخست (دارالمعلمین مرکزی و عالی، دانشگاه تهران، دانشکده علوم تربیتی و پس از آن تا انقلاب اسلامی) مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین، گسترش گرایشهای رشته از جمله مدیریت و برنامهریزی آموزشی، تکنولوژی آموزشی، آموزشوپرورش پیشدبستانی و دبستانی و دوره کارشناسیارشد پس از انقلاب اسلامی موردتوجه قرار گرفته است[۳].
فصل چهارم: زمینه فلسفی و مبانی معرفتشناختی رشته علوم تربیتی؛ این بخش به بررسی زمینههای فکری، فلسفی و مبانی معرفتشناختی رشته علوم تربیتی میپردازد. نویسنده تحولات معرفتشناختی و روانشناختی یادگیری را در سه دوره زمانی تقسیم میکند: دوره یکم (اثباتگرایی/رفتارگرایانه) از ۱۹۰۰ تا ۱۹۵۰ میلادی که با تأسیس دارالفنون و دانشگاه تهران همزمان بود؛ دوره دوم (تفسیری/شناختی) از ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰ میلادی؛ حدفاصل تاسیس دانشگاه تهران تا انقلاب اسلامی و دوره سوم (انتقادی/سازندهگرایی) از ۱۹۸۰ تا به امروز که ضمن آن تحولات تربیتی ایران در هر دوره بررسی میکند[۴].
فصل پنجم: پیشگامان و افراد تأثیرگذار بر علوم تربیتی در ایران، زندگی، آثار و اندیشهها؛ این فصل به معرفی پیشگامان و افراد تأثیرگذار در علوم تربیتی ایران و بررسی زندگی، آثار و اندیشههای آنان میپردازد و این افراد را بر اساس تأثیرگذاری به سه نسل تقسیم میکند. از جمله افراد برجسته این بخش میتوان به دکتر عیسی صدیق اعلم، دکتر علیاکبر سیاسی، دکتر علیمحمد کاردان، دکتر غلامحسین شکوهی، دکتر علی شریعتمداری، دکتر سید علـیاکبـر حسینی سروری، دکتر منوچهر افضل، دکتـر فریـدون بازرگـان دیلمقـانی، دکتر محمدعلی طوسی، دکتر زهره سرمد، دکتـر خسـرو بـاقری و دکتـر محمدرضا بهرنگی اشاره کرد[۵].
فصل ششم: مهمترین نهادهای علمی مرتبط با علوم تربیتی کشور؛ این فصل به بررسی نهادها و سازمانهای علمی مرتبط با علوم تربیتی در ایران میپردازد که شامل انجمنهای علمی و پژوهشگاهها و پژوهشکدهها است. این نهادها در طول دوران توسعه رشته علوم تربیتی نقشهای مختلفی در تولید، پژوهش و فناوری علوم ایفا کردهاند[۶].
فصل هفتم: آثار علمی تولید شده در حیطه علوم تربیتی در ایران، یک بررسی انتقادی؛ این فصل مروری انتقادی بر کتابهای درسی متن آموزشی، پایاننامههای تولید شده و کتابهای مرتبط با تعلیموتربیت نوین در کشور در حوزه علوم تربیتی خواهد داشت. هدف اصلی آن، بررسی کتابهای درسی دانشگاهی رشته علوم تربیتی بر اساس شاخصهایی مانند شاخصهای محتوایی (شامل روزآمدی، جامعیت، مرتبط بودن مطالب کتاب با سایر دروس وابسته، نوآوری و...)، شاخصهای زبانی، ساختاری و روششناختی، شاخصهای شکلی و ظاهری است. برخی کتابهای درسی و مرتبط را با این شاخصها ارزیابی کرده و نتایج ارزیابیها نشاندهنده لزوم ارتقا کیفیت محتوایی و رعایت قواعد نگارشی و ساختاری در این آثار است[۷].
فصل هشتم: مرور انتقادی برنامههای درسی رشته علوم تربیتی؛ در این فصل برنامههای درسی رشته علوم تربیتی در مقاطع مختلف مورد بررسی و نقد قرار میگیرد. این بررسی شامل اولین برنامه درسی رشته علوم تربیتی (قبل از انقلاب) و برنامههای درسی پس از پیروزی انقلاب است. هدف این مرور، تحلیل ویژگیهای برنامهها و بازنگریهای انجام شده در سرفصلهای دروس بوده است[۸].
فصل نهم: نقش اشتغال و مهارتآموزی در حیطه علوم تربیتی؛ این فصل گزارشی از وضعیت اشتغال فارغالتحصیلان دانشگاهی رشته علوم تربیتی در کشورهای مختلف (امریکا، کانادا، اندونزی، مصر و هند) در زمانهای تاریخی مختلف از جمله ایران ارائه میدهد. در بررسی وضعیت اشتغال در ایران به علل و عوامل آن نیز اشاره شده و راهحل پیشنهاد میشود. همچنین، به بررسی الگوهای اشتغالپذیری فارغالتحصیلان دانشگاهی و برنامههای درسی مبتنی بر شایستگی (مهارتآموزی) و چارچوبهای نظری برای این منظور پرداخته شده است[۹].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.