ص‍در ش‍ه‍ی‍د، ع‍م‍ر ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ع‍زی‍ز

    از ویکی‌نور
    ص‍در ش‍ه‍ی‍د، ع‍م‍ر ب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ع‍زی‍ز
    NUR80333.jpg
    نام کاملعمر بن عبدالعزیز صدر شهید
    لقبحسام‌الدین، برهان الائمه
    نام پدرع‍ب‍دال‍ع‍زی‍ز بن عمرو بن مازّه بخاری
    ولادتماه صفر سال 483ق
    محل تولداحتمالا بخارا
    رحلتماه صفر سال 536ق
    مذهبسنی حنفی
    اطلاعات علمی
    اساتید
    شاگردان
    برخی آثار

    عمر بن عبدالعزیز صدر شهید (483-536ق)، از فقهای حنفی اواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم، صاحب کتاب «الحيطان».

    نام و نسب

    وی امام حسام‌الدین عمر بن عبدالعزیز بن عمر بن مازه بخاری، ابومحمد، معروف به صدر شهید و بنا به گفته ابوالوفا قرشی، ملقب به «برهان‌الائمه» است[۱].

    ولادت

    وی در ماه صفر سال 483ق، در خانواده‌ای معروف به علم، سخاوت، کرامت و ریاست، متولد گردید[۲]. در منابع به محل تولد صدر شهید اشاره نشده، اما از آنجا که در برخی منابع از او به بخاری یاد شده است، گمان می‌رود که محل ولادت و نشو و نمای او بخارا بوده است.[۳]

    تحصیلات و شیوخ

    وی تعلیم را از دامان پدر خویش، عبدالعزیز آغاز نمود و نزد علما و بزرگان بسیاری، کسب علم و دانش کرد که از جمله آنها، می‌توان از افراد زیر نام برد:

    1. ابوسعد احمد بن طیوری؛
    2. ابوطالب بن یوسف[۴].

    شاگردان

    افراد زیادی نزد وی به تحصیل علم پرداخته و از دانش او، بهره برده‌اند که از جمله آنها، عبارتند از:

    1. شرف‌الدین عمر بن محمد بن عمر (ابوحفص عقیلی) (متوفی 576ق)؛
    2. ابوعلی حسن بن مسعود بن علی بن وزیر خوارزمی (متوفی 543ق)؛
    3. ابوسعد عبدالکریم بن محمد سمعانی تمیمی (متوفی 562ق)، صاحب «الأنساب»؛
    4. محمد بن محمد بن محمد، ملقب به رضی‌الدین سرخسی (متوفی 544ق)، صاحب «المحيط الرضوي» یا «المحيط السرخسي»؛
    5. ابوالحسن علی بن ابی‌بکر بن عبدالجلیل رشدانی مرغینانی (متوفی 593ق)، صاحب «الهداية»[۵].

    وفات

    وی در واقعه قطوان (جنگی که میان سپاهیان سلجوقی در قطوان، در نزدیکی سمرقند به وقوع پیوست)، در ماه صفر سال 536ق، به شهادت رسید[۶].

    آثار

    وی آثار و تألیفات فراوانی را از خود به یادگار گذاشته است که برخی از آنها عبارتند از:

    1. الأجناس؛ که حاجی خلیفه آن را «واقعات الحسامي» نام نهاده است.
    2. أصول الفقه؛ که صاحب «الكشف» آن را «أصول حسام‌الدين» نامیده است.
    3. الجامع الصغير في الفروع؛ که به «جامع الصدر الشهيد» معروف است.
    4. شرح أدب القاضي لأبي‌يوسف.
    5. شرح أدب القاضي للخصاف.
    6. شرح الجامع الصغير؛ که از بهترین شروح «الجامع الصغير» امام محمد بن حسن شیبانی است.
    7. شرح الجامع الكبير؛
    8. عمدة المفتي و المستفتي؛
    9. الفتاوی الصغری؛
    10. الفتاوی الكبری؛
    11. كتاب التراويح؛
    12. كتاب التزكية؛
    13. كتاب شرح النفقات للخصاف؛
    14. كتاب الشيوع؛
    15. كتاب طبخ العصير؛
    16. كتاب المبسوط في الخلافيات[۷].

    پانویس

    1. ر.ک: عبدالله نذیر احمد، ص15
    2. ر.ک: همان
    3. ر.ک: عدالت نژاد، سعید، ص499
    4. ر.ک: همان، ص16-17
    5. ر.ک: همان، ص17-18
    6. ر.ک: همان، ص23
    7. ر.ک: همان، ص19-22

    منابع مقاله

    1. عبدالله نذیر احمد، مقدمه کتاب «الحیطان»، اثر عمر بن عبدالعزیز صدر شهید، الريان، مکه مکرمه، چاپ اول، 1435ق/2014م.
    2. عدالت نژاد، سعید؛ صدر شهید، عمربن عبدالعزیز، پایگاه مجلات تخصصی نور، دانشنامه جهان اسلام جلد 29 (شیفته - صفین) (‎4 صفحه - از 499 تا 502)

    وابسته‌ها