شرح چهل حدیث در فلسفه الهی
| شرح چهل حدیث در فلسفه الهی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | طباطبایی، علی (نويسنده) |
| ناشر | مطبوعات دينی |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1394ش |
| چاپ | 1 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ط2ش4 143/9 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
شرح چهل حدیث در فلسفه الهی، اثر سید علی طباطبائی (تولد 1345ش) نویسنده و محقق است. موضوع کلی کتاب، شرح و تبیین چهل حدیث از متون مقدس شیعه است که به مباحث بنیادین فلسفه الهی، کلامی و عرفانی میپردازد و کوشش شده است تا از برکات تحقیقات و مشایخ الهی تدوین و تنظیم شود.
ساختار
کتاب شامل یک مقدمه مؤلف، یک مطلع (بخش پیشگفتار)، و شرح چهل حدیث است که هر حدیث شامل فصول، ابواب یا مطالب جزئیتر برای تبیین موضوع مربوطه است.
سبک نگارش
سبک نگارش بر پایه استدلال عقلی و فلسفی استوار است، به گونهای که مسائل بنیادین فلسفه الهی مانند علیت، معرفت خداوند، توحید، و صفات الهی را تبیین میکند و هسته اصلی مطالب، شرح و تفسیر احادیث معصومین(ع) است[۱].
گزارش محتوا
مقدمه و مطلع مؤلف با ستایش خداوند و اشاره به این نکته شروع میشود که دسترسی به ذات الهی فراتر از خیال و گمان است و برتری عقل حکما، قلب عرفا و سرّ اولیا بر عقل معمولی تأکید شده است. در بخش مطلع، موضوع «شأن عقل در قلمرو دین» مطرح میگردد و از عقل و نقل دو منبع همتراز دین بحث میشود. عقل میتواند در استنباط شرع مستقل باشد (اصول عقلیه) یا موید نقل باشد (در مواردی که نقل و حکم قطعی عقل همراه شدهاند). به تعبیر شیخ انصاری عقل فطری خالی از «شوائب اوهام» از منابع اثباتی دین است؛ اما اگر عقل به اوهام شیطانی و مغالطه مشوب شود، اعتبار خود را از دست میدهد [۲].
بهمنظور آشنایی بیشتر با کتاب و محتوای آن، به شرح چند حدیث مذکور در کتاب، بهصورت کوتاه و مختصر، اشاره میشود: حدیث اول: اهمیت حفظ چهل حدیث: این حدیث به اهمیت حفظ چهل حدیث و فقه الحدیث میپردازد. حفظ چهل حدیث مراتبی دارد؛ از جمله حفظ الفاظ و عبارات و درک معانی و مفاهیم و در نهایت، ادراک مقصود اصلی حدیث و عمل بر طبق آن است. این کار موجب تکامل استعداد و بروز ملکات اخلاقی و عرفانی میشود[۳].
حدیث دوم: فضیلت عقل و تشویق به تعقل: این حدیث پیرامون فضیلت عقل و جایگاه آن است. سعادت انسان منوط به تفکر و تعقل است. هدف انبیا(ع) احیای عقل و رهایی انسان از سلطه شهوات است. فضیلت و برتری انسان بر دیگر مخلوقات، در گرو کمال عقل اوست[۴].
حدیث سوم: قانون علیت و معلولیت: این حدیث به تبیین قانون علیت و معلولیت میپردازد و مقدمات فلسفی آن را طرح میکند. اصل علیت مقدم بر هر استدلالی است. در این بحث، قاعده «کُلُ مَعْرُوف بِنَفْسِهِ مَصْنُوعٌ وَ کُلُّ قَائِمٍ فِی سِوَاهُ مَعْلُولٌ» (هر امری که به نفس ذات خود شناخته شود، مصنوع و آفریده شده است و هر امری که به غیر خود قائم باشد و در هستی به دیگری متکی باشد معلول و دارای آفریننده است) بررسی میشود. این قانون در نهایت به توحید افعالی و نظام علیت میانجامد که هیچ مخلوقی در فعل خدا وساطت ندارد[۵].
حدیث چهارم: معرفت ربوبی مهمترین مسئله فلسفه الهی: این بحث مهمترین مسئله فلسفه الهی یعنی معرفت ربوبی را مطرح میکند. در: این حدیث، تنزیه خداوند از هرگونه وصفی که مستلزم تحدید و محدودیت باشد، تبیین میشود. فصول این حدیث به حمد و ستایش خداوند، عدم امکان ادراک کنه هستی توسط مخلوقات، و بیان صفات الهی میپردازد[۶].
حدیث پنجم: مراحل شناخت خدای سبحان: مباحث این حدیث درباره مراحل توحیدی و چگونگی شناخت خداوند است. مراحل شناخت خدا شامل معرفت به وجود او که کمال آن تصدیق با اوست، توحید ذاتی و کمال توحید به اخلاص است. در این مراحل، نفی شرک جلی و خفی و وحدت ذاتی به توحید اطلاقی تبیین میشود. همچنین اشاره شده که ذات الهی مقدس، وجودی بسیط است که ترکیب و تخصص نمیپذیرد[۷].
مباحث مربوط به احادیث دیگر نیز بر همین اساس، عمدتاً به تبیین دقیقتر مسائل و موضوعاتی همچون اصول توحیدی، صفات الهی، جبرواختیار، نبوت و امامت و... پرداختهاند.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.