زبدة الحساب
| زبدة الحساب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | طباطبایی یزدی، محمدصالح بن حبیبالله (نویسنده)
حصیری، افسانه (کوششگر) بیگباباپور، یوسف (ناظر) |
| ناشر | سمیر |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1393 |
| چاپ | اول |
| شابک | 978-600-7509-01-2 |
| موضوع | حساب, -- متون قدیمی تا قرن ۱۴ |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | QA ۱۰۱/ط۲ز۲ |
زبدة الحساب تألیف محمدصالح بن حبیبالله طباطبایییزدی به کوشش افسانه حصیری زیر نظر یوسف بیگباباپور؛ رسالهای مختصر در علم حساب از یکی از دانشوران و علمای ریاضی دورۀ صفویه است که در شعبان 1049 هجری قمری به پایان رسیده است. این اثر که به نام شاه ابوالهادی اصالت خان پاکنویس شده، در پنج باب تنظیم گردیده و مباحثی چون حساب صحاح، حساب کسور، استخراج مجهولات به اربعۀ متناسبه و خطائین، قواعد استخراج مجهولات و مسائل جزئیه را در بر میگیرد. نویسنده در باب پنجم بیست و پنج مسئلۀ مشکل را مطرح و حل میکند. این نسخه بر اساس نسخۀ مکتوب از روی خط مؤلف از مجموعۀ مرحوم کارو میناسیان احیا شده و نمونهای ارزشمند از دانش ریاضی در دورۀ صفویه محسوب میشود.
ساختار
این کتاب در پنج باب اصلی سامان یافته است.
گزارش کتاب
کتاب «زبدة الحساب» اثر محمدصالح بن حبیبالله طباطبایییزدی، به کوشش افسانه حصیری و زیر نظر یوسف بیگباباپور، رسالهای مختصر در علم حساب از دوره صفویه است. این اثر که در شعبان 1049 هجری قمری به پایان رسیده، توسط دانشوری از علمای ریاضی این دوره تألیف شده که ظاهراً زمانی به اکبرآباد هند رفته است.
نویسنده این رساله را در پنج باب تنظیم نموده و آن را به نام شاه ابوالهادی اصالت خان پاکنویس کرده است. عناوین ابواب این اثر به شرح زیر است:
باب اول: در حساب صحاح
باب دوم: در حساب کسور
باب سوم: در استخراج مجهولات به اربعۀ متناسبه و خطائین
باب چهارم: در بیان قواعدی که محاسب را در استخراج مجهولات بدان احتیاج میافتد
باب پنجم: در بیان مسائل جزئیه که ذکر آن موجب تشحیذ اذهان است
در باب پنجم، نویسنده 25 مسئلۀ مشکل را مطرح کرده و خود به حل آنها میپردازد که نشان از تبحر وی در علم ریاضیات دارد.
این اثر توسط مرحوم آقا بزرگ تهرانی در الذریعه (جلد 12، صفحه 24، شماره 140) معرفی شده است. نسخه حاضر بر اساس نسخهای که از روی خط مؤلف در سال 1113 هجری قمری کتابت شده، احیا گردیده است. این نسخه در مجموعۀ مرحوم دکتر کارو میناسیان، از ارامنۀ مقیم اصفهان، با شمارۀ 1811 موجود بوده و هم اکنون در کتابخانۀ دانشگاه لوسآنجلس در ایالت کالیفرنیا نگهداری میشود.
احیای این اثر از جمله نمونههای موفق دیجیتالسازی منابع خطی است که دانشگاه لوسآنجلس با قرار دادن متن دیجیتال حدود 300 نسخه از نسخ خطی کارو میناسیان، پیشگام این حرکت در دنیا شده است. این رساله گواهی ارزشمند از سطح دانش ریاضی در دوره صفویه و تعاملات علمی بین ایران و هند در آن دوران محسوب میشود.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات