دولت اسلامی
دولت اسلامی، کاری از بنیاد فرهنگ و اندیشه انقلاب اسلامی، است در تبیین و تحلیل ابعاد مختلف "دولت مطلوب اسلامی". این کتاب، چارچوبی جامع را برای تحقق اهداف انقلاب اسلامی، ارزیابی وضعیت فعلی و ارائه راهکارهای عملی برای غلبه بر چالشها و دستیابی به آرمانهای مد نظر طراحی میکند.
| دولت اسلامی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بنیاد فرهنگ و اندیشه انقلاب اسلامی (نويسنده) |
| سال نشر | 1398ش |
| چاپ | 1 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انگیزه نگارش
با توجه به اینکه تاکنون درک و تصور کاملی از "دولت مطلوب اسلامی" شکل نگرفته است، این اثر بهمنظور ارائه تعریفی روشن و جامع از این مفهوم، ارزیابی وضعیت کنونی، شناسایی پیشرفتها و موانع و ارائه نقشه راه برای حرکت به سمت دولت مطلوب اسلامی تدوین شده است. این کتاب بهعنوان دفتر ششم از مجموعه «موضوعات انقلاب اسلامی» با هدف تبیین اهداف و وظایف رهبری و نقش آن در مسیر دستیابی به دولت مطلوب اسلامی نگارش یافته است[۱].
اهمیت کتاب
اهمیت این کتاب در چندین جنبه کلیدی نهفته است که به درک و تحقق آرمانهای انقلاب اسلامی کمک میکند:
- ارائه الگویی جامع برای دولت اسلامی: این کتاب با تبیین ویژگیهای "دولت مطلوب اسلامی" و ارائه شاخصهای دقیق، یک الگوی نظری و عملی را برای حکومت دینی ارائه میدهد که میتواند مبنای برنامهریزیهای کلان کشور قرار گیرد. این امر در شرایطی که هنوز تصور کاملی از دولت مطلوب اسلامی شکل نگرفته است، بسیار حیاتی است.
- تحلیل واقعبینانه از وضعیت موجود: کتاب به ارزیابی دستاوردهای انقلاب و همچنین شناسایی موانع و آسیبهای پیش روی دولت اسلامی میپردازد. این تحلیل واقعبینانه، امکان برنامهریزی دقیقتر برای رفع کاستیها و حفظ مسیر اصلی انقلاب را فراهم میکند.
- نقش جوانان و عموم مردم در تحقق آرمانها: این اثر بر نقش محوری جوانان بهعنوان پیشران "گام دوم انقلاب" تأکید میکند و راهکارهایی برای حضور فعال و آگاهانه مردم در عرصههای مختلف مردمسالاری دینی ارائه میدهد. این تأکید بر مشارکت عمومی، جوهره اصلی مردمسالاری دینی است[۲].
ساختار
این کتاب، شامل یک پیشگفتار و سه بخش اصلی است که هر بخش به فصول و گفتارهای متعددی تقسیم میشود.
سبک نگارش
سبک نگارش کتاب، تحلیلی، ساختارمند و جامع است و ویژگیهای کلیدی زیر را میتوان برای آن برشمرد:
- تحلیلی و نظری: کتاب به تحلیل مفاهیم بنیادین دولت اسلامی میپردازد و تئوریهای مرتبط با آن را از دیدگاه مکتب انقلاب اسلامی تبیین میکند.
- سازمانیافته و طبقهبندیشده: مطالب در قالب بخشها، فصول و گفتارهای مشخص و با استفاده از عناوین و زیرعناوین متعدد ارائه شدهاند که به انسجام و وضوح ساختاری کتاب کمک شایانی میکند.
- مستند و ارجاعی: در متن کتاب بهصورت گسترده به بیانات رهبری، آیات قرآن، احادیث و اصول قانون اساسی ارجاع داده شده است؛ هرچند در بخشهای ارائهشده، ارجاعات صرفاً به شماره صفحات داخلی خود کتاب محدود میشود.
- کاربردی و راهبردی: علاوه بر تبیین نظری، کتاب به ارائه راهکارها و برنامههای عملیاتی برای تحقق "دولت مطلوب اسلامی" میپردازد و یک "نقشه راه" مشخص ترسیم میکند.
- زبانی رسمی و آکادمیک: زبان کتاب، رسمی و برگرفته از ادبیات آکادمیک است و از لحن کلی متن استنباط میشود که با هدف تبیین دقیق مفاهیم برای مخاطبان متخصص و عمومی به نگارش درآمده است.
گزارش محتوا
پیشگفتار کتاب به تشریح مسیر کلی انقلاب اسلامی میپردازد. این مسیر از "نظام اسلامی" آغاز شده، سپس به "دولت اسلامی" میرسد و در نهایت به "جامعه اسلامی" ختم میشود. در این راستا، نویسنده بر ضرورت تبیین مفهوم "دولت مطلوب اسلامی" و ارزیابی واقعبینانه وضعیت کنونی دولت در مقایسه با آرمانها تأکید میکند. این ارزیابی باید شامل شناسایی دستاوردها و همچنین موانع و آسیبها باشد. این کتاب بهعنوان دفتر ششم از مجموعه «موضوعات انقلاب اسلامی» معرفی شده و هدف آن ارائه درک عمیقتر از دولت مطلوب اسلامی از دیدگاه مکتب انقلاب اسلامی است. در پیشگفتار همچنین به شاخصهای دولت مطلوب اسلامی اشاره میشود که شامل سلامت، امنیت، عدالت، سلامت اقتصادی، قانونگرایی، حکمت و استقلال و عزت ملی است[۳].
بخش اول (دولت مطلوب اسلامی): این بخش، بهتفصیل به ویژگیها و کارکردهای دولت مطلوب اسلامی میپردازد:
فصل اول، شامل سه گفتار زیر است:
- ضابطههای رهبری: این گفتار بر مفهوم "ولایت فقیه" بهعنوان ستون فقرات نظام اسلامی تأکید دارد. بیان میشود که رهبر باید دارای علم، درایت، تقوا و مقبولیت عمومی باشد و ارتباط رهبری با مردم، یک ارتباط حیاتی است که با خواست و رأی مردم تقویت میشود. رهبری مطلوب، دوری از ضعف و سستی و رعایت معیارهای دینی و انقلابی را ضروری میداند. رهبری در نظام اسلامی، مسئول اجرای احکام الهی و اقامه عدالت است[۴].
- کارکردهای کلان رهبری: این گفتار به وظایف اصلی رهبری در دولت اسلامی میپردازد. از جمله کارکردها میتوان به مهندسی نظام و حفظ خط و جهت نظام (یعنی جلوگیری از انحراف از اصول انقلاب اسلامی)، تشخیص مصلحت نظام (یعنی توانایی درک و اولویتبندی مسائل کشور)، سیاستگذاری کلان نظام اسلامی (یعنی برنامهریزیهای بلندمدت و کلان کشور) و همچنین مدیریت خواست و انتخاب مردم (یعنی هدایت مردم به سمت خواستهای مشروع و اسلامی) اشاره کرد. رهبری باید با درک عمیق از دشمن و شیوههای آن، به حفظ و صیانت از اصول انقلاب کمک کند[۵].
- کارویژههای رهبری در دولتسازی: این گفتار به نقش رهبری در فرآیند دولتسازی میپردازد. از جمله این نقشها میتوان به تربیت پایهها و ستونهای انسانی لازم (کادرسازی)، ایجاد هماهنگی بین قوای نظام اسلامی (یعنی قوه مجریه، مقننه و قضائیه)، ایجاد هماهنگی بین مسئولین و قانون (یعنی رعایت قانون اساسی و سایر قوانین) و حفظ هماهنگی و ولایت با محوریت قلبی مردم اشاره کرد. رهبری باید از انحرافات جلوگیری کرده و اطمینان حاصل کند که سیاستها مطابق با آرمانهای انقلاب هستند[۶].
در فصل دوم، تصویر کلی دولت اسلامی بر اساس قانون اساسی، در قالب سه گفتار، ترسیم شده است[۷] و در فصل سوم، اسلامی شدن منش و روش کارگزاران، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است[۸]. فصل چهارم، الگوهای پیشرفت و نظامات اداره نرمافزارهای کلی دولت اسلامی را بررسی نموده است[۹].
بخش دوم (ارزیابی وضعیت فعلی دولت اسلامی): فصل اول این بخش، ذیل عنوان کلیات بیان میدارد که اولا علیرغم شروع دولتسازی از اول کار و وجود پیشرفتهای بسیار، هنوز دولت اسلامی محقق نشده و اولویت جبهه انقلاب اسلامی در همه عملکردهایش تشکیل دولت اسلامی است. ثانیا ارزیابی دولت اسلامی باید بر مبنای انصاف، اصلاح، توجه به موانع درونی و بیرونی و مجموع نقاط مثبت و منفی باشد[۱۰].
فصل دوم، به ویژگیهای کلان پیشرفتها و فصل سوم به عوامل اصلی آن اشاره دارد. دستاوردها و پیشرفتها در نظام اسلامی و بستر دولت اسلامی، ویژگیهای کلانی دارد که آن را از پیشرفت در نظامهای مادی متفاوت میکند. پیشرفت در انقلاب اسلامی، پیشرفتی همهجانبه، مستمر، غیر قابل مقایسه با قبل انقلاب و انقلابهای بزرگ دنیا، دائمی و علیرغم دشمنیها و تحریمها است. همچنین پیشرفت دولت اسلامی از الطاف الهی و امدادهای غیبی، مردمسالاری دینی و میدانداری جوانان و وحدت کلمه و استقامت نشئت گرفته است[۱۱].
فصل چهارم، به مهمترین دستاوردهای دولت اسلامی میپردازد. مهمترین دستاوردهای دولت اسلامی را میتوان در عناوین زیر خلاصه کرد: ثبات و امنیت و حفظ تمامیت ارضی ایران، فعال شدن موتور پیشران کشور در عرصههای مختلف، مانند علم و فناوری و غیره، ارتقای مشارکت آ گاهانه و مشتاقانه سیاسی و اجتماعی مردم، ارتقای شگفتآور بینش سیاسی مردم به مسائل بینالمللی، سنگین کردن کفه عدالت در تقسیم امکانات عمومی کشور، افزایش چشمگیر معنویت و اخلاق در فضای عمومی جامعه، برجستگی روزافزون نماد باشکوه ایستادگی در برابر مستکبران جهان، افزایش اعتماد میان مردم و نظام، پیشرفت در خودباوری ملی و الهامبخشی و الگوسازی. این دستاوردها در کنار ظرفیتهای کمنظیر و بلااستفادهای است که باید مورد توجه قرار بگیرند؛ ظرفیتهایی چون نیروی انسانی مستعد و کارآمد با زیربنای عمیق و اصیل ایمانی و...[۱۲].
فصل پنجم، از آسیبهایی که تاکنون متوجه دولت اسلامی بوده و باید همگی در رفع آنها تلاش کنند، سخن میگوید. آسیبهای دولت اسلامی شامل آسیبهای درونی و بیرونی است که به جهت محوریت آسیبهای درونی، بیشتر به آسیبهای درونی پرداخته شده است که بهنوعی در تقابل با شاخصههای دولت مطلوب اسلامی بوده، ولذا بخشی از آسیبها به شکل ضمنی در بیان شاخصها طرح شده است. اما آنچه از بیان آسیبها به شکل صریح در بیانات مقام معظم رهبری (حفظهالله) آمده است، در هفده عنوان کلی جمعآوری شده است. غفلت، بلکه اعتماد به دشمن در اثر سستی ایمان انقلابی و اسلامی و عدم باور به سیاستهای مقام معظم رهبری و ظرفیتهای درونی و مردم و بهخصوص جوانان، از جمله مهمترین آسیبهاست. علاوه بر این، بدفهمی، کجفهمی، سهلاندیشی و ناخودآگاهی در کنار غفلت، کمکاری و وادادگی در زمینه فرهنگ و در نتیجه مبتلا شدن به فرهنگ غربی، موجب بروز دنیازدگی و اشرافیگری در برخی از مسئولین شده و آنها را در امر مبارزه با فساد و اجرای عدالت دچار کوتاهیهای زیادی کرده است؛ تا آنجا که به کارهای جزیی و فعالیتهای سیاسی و حزبی مشغول شده و از کارهای اساسی غافل ماندهاند؛ بلکه برخی دچار انحراف از خط امام شده و با عناصر متدین و انقلابی مقابله میکنند. اینهمه موجب بروز ضعف عملکرد، تنبلی، کمکاری، بیانضباطی، بیقانونی و بالاخره پافشاری بر دیوانسالاری فرسوده در برخی دستگاههای دولتی شده و کارآمدی آنها را در رفع مشکلات مردم، بهخصوص تأمین عدالت، دچار مشکل قرار داده است[۱۳].
بخش سوم (نقشه راه دولت اسلامی): در فصل اول، بعد از بیان ضرورت و چیستی نقشه راه، بیان میشود که در پیمایش و تحقق نقشه راه دولت اسلامی، خواص امت، نقش اساسی و محوری برعهده دارند. در ادامه، فصل دوم، مفهوم و اقسام خواص امت را شرح میکند. رهبر معظم انقلاب با تقسیم امت به خواص و عوام و بیان ویژگیهایی برای آنها، سرنوشت جوامع را به نقش خواص و انجام وظایف آنها وابسته میدانند. لذا در ادامه به توضیح ارکان خواص امت در اندیشه رهبری پرداخته شده است[۱۴].
پانویس
منابع مقاله
پیشگفتار و متن کتاب.