درسنامه نقد وهابیت
| درسنامه نقد وهابیت | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | سبحانی تبریزی، جعفر (نويسنده)
محیطی، مرتضی (محقق) مؤسسه دار الإعلام لمدرسة أهل البيت عليهم السلام. مرکز تدوین منابع آموزشی ( سایر) |
| سال نشر | 1398ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-622-6163-22-4 |
| موضوع | اسلام ,وهابیه -- تاریخ,وهابیه - عقاید, -- فرقهها |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP ۲۰۷/۶/ط۲،د۴ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
درسنامه نقد وهابیت، تألیف جعفر سبحانی تبریزی (متولد 1308ش)، فقیه، متکلم، اصولی و مفسر است. موضوع کلی این کتاب، نقد جامع و علمی فرقه وهابیت است که در آن، ریشههای فکری، عقاید و اعمال وهابیان با تکیه بر آیات قرآن، روایات معتبر و سیره بزرگان دین، تحلیل و تبیین میشود.
ویژگیهای کتاب
- رویکرد آموزشی: کتاب به شیوه درسنامه تنظیم شده است که برای تدریس در مراکز دانشگاهی و حوزوی و آموزشی مناسب است.
- رویکرد تفکیکی: رویکرد این کتاب، تفکیک بین وهابیت و مذاهب اسلامی است؛ زیرا در بسیاری از مسائل، برداشت وهابیان با عقیده پیروان مذاهب اسلامی مخالف است؛ ازاینرو در نقد مبانی اعتقادی وهابیت تا جای ممکن به کتابهای معتبر اهل سنت که آماج شبهات وهابیان قرار گرفتهاند، استناد شده است.
- پنج موضوع «توحید و شرک»، «ایمان و کفر»، «ارتباط با برزخ»، «ولایت تکوینی» و «سنت و بدعت»، محورهای صلی این کتاب هستند که پس از تبیین دقیق هریک از این محورها و دیدگاه وهابیت در آن محورها، شبهات آنان مطرح و سپس نقد شده است.
- در هر درس ابتدا یکی از مسائل اعتقادی مسلمانان با استناد به آیات و روایات، تبیین و اثبات گردیده و سپس شبهات وهابیان بهترتیب پرکاربردترین آنها درباره آن مسئله، مطرح و پاسخ داده شده است.
- در نقد شبهات وهابیان ابتدا از آیات قرآن و در مرحله بعد از سنت نبوی، سیره سلف و سایر دلایل استفاده شده است[۱].
ساختار
کتاب، مشتمل است بر مبحثی مقدماتی با عنوان «نواندیشی دینی و عملکرد وهابیان» به قلم مؤلف، دیباچه، مقدمه مرکز تدوین و منابع آموزشی و 29 درس اصلی و خاتمه (حاوی دو مطلب).
گزارش محتوا
- دیباچه اشاره میکند که جریانهای افراطی و تکفیری در سالهای اخیر باعث تفرقه و کشتار مسلمانان شدهاند و وهابیت که مروج جهل و شرک است، مسلمانان را هدف قرار داده است و در ادامه، ویژگیهای کتاب، بیان شده است[۲].
درس اول (مروری بر تاریخ سلفیت (۱)): این درس، به بررسی زمینههای پیدایش و مبانی فکری مکتب سلفیه میپردازد و ویژگیهای فکری ابن تیمیه، همچون تجسیم و تشبیه خداوند و انکار فضایل انبیا و اولیای الهی را شرح میدهد. همچنین به دیدگاه ابن تیمیه در خصوص تعریف عبادت و نفی اجتهاد و تقلید پرداخته و مسئله تکفیر مسلمانان در اندیشه او را گزارش میکند[۳].
درس دوم (مروری بر تاریخ سلفیت (۲)): این درس، نقش محمد بن عبدالوهاب بهعنوان معمار تفکر سلفیگری و مؤسس فرقه وهابیت در احیا و گسترش این مکتب را توضیح میدهد. همچنین از پیامدهای مکتب ابن تیمیه، اصلیترین عوامل رشد وهابیت و... سخن میگوید[۴].
درس سوم (توحید و شرک (۱)): این درس، به اهمیت تطبیق مراتب توحید و نقد تقسیم سهگانه توحید وهابیت (توحید ربوبی، الوهی و اسماء و صفات) میپردازد. در این درس، مراتب توحید تعریف و تبیین شده و در ادامه، خطای وهابیت در خلط میان توحید در عبادت و توحید در الوهیت تشریح شده است[۵].
درس چهارم (توحید و شرک (۲)): این درس، تعریف عبادت را با تحلیل عملی و بررسی عرفی ارائه میدهد، که عبارت است از نهایت خضوع همراه با اعتقاد به الوهیت یک موجود. با استناد به آیات قرآن، نشان داده میشود که حتی اعمالی چون نماز، تنها در صورتی عبادت محسوب میشوند که با اعتقاد به الوهیت و خضوع کامل همراه باشند. در پایان، دیدگاه علمای شیعه در تعریف عبادت بیان شده است[۶].
درس پنجم (اسلام، ایمان و کفر (۱)): این درس، به مفهوم اسلام و ایمان و ارتباط آنها میپردازد. در این بخش، مفهوم اسلام (تسلیم ظاهری) و ایمان (تصدیق قلبی) و تفاوت این دو از منظر آیات و روایات و همچنین از دیدگاه وهابیت بررسی میشود. وهابیان، صرف اقرار زبانی را برای مسلمان بودن کافی نمیدانند و تصدیق قلبی و التزام عملی را نیز برای تحقق اسلام لازم میدانند و بدین وسیله زمینه را برای تکفیر بسیاری از مسلمانان فراهم میکنند[۷].
درس ششم (اسلام، ایمان و کفر (۲)): در این درس، ارتباط عمل با ایمان از دیدگاه مکاتب مختلف اسلامی (خوارج، معتزله، مرجئه، جمهور فقها و متکلمین و وهابیت) شرح داده شده است. همچنین مفهوم کفر، اقسام و اسباب آن تبیین میشود. در ادامه، نقدی بر نواقض اسلام محمد بن عبدالوهاب ارائه شده و نشان داده شده که وهابیت بسیاری از اعمال مشروع مسلمانان (مانند توسل به اولیای الهی) را بهناروا موجب خروج از اسلام میدانند[۸].
درس هفتم (حیات برزخی و ارتباط با ارواح اولیای الهی): این درس، به اثبات امکان ارتباط با ارواح اولیای الهی میپردازد و با مرور آیات و روایات، حیات برزخی و برخورداری شهدا و اولیا از آن اثبات میشود. دلایل اثبات سماع اموات و ارتباط با عالم برزخ، از جمله روایات مربوط به گفتگوی پیامبر با کشتگان بدر و سیره صحابه، ذکر میگردد[۹].
درس هشتم (توسل (۱)): این درس، به تبیین حقیقت توسل و اقسام آن میپردازد و مشروعیت آن را اثبات میکند. مفهوم قانون سببیت در نظام هستی و فاعلیت طولی خداوند را تبیین میکند، تا نشان دهد که توسل به اسباب و واسطهها در هستی، منافاتی با توحید ندارد[۱۰].
درس نهم (توسل (۲)): موضوع این درس، اثبات مشروعیت توسل به دعای صالحان در عالم برزخ است. با استناد به آیه ۶۴ سوره نساء، مشروعیت دعای پیامبر(ص) در زمان حیات ایشان بهعنوان وسیلهای برای طلب آمرزش از سوی خداوند تأیید میشود. سپس با استفاده از روایات اهل سنت و سیره صحابه، توسل به دعای پیامبر(ص) و مشروعیت آن پس از وفات ایشان نیز اثبات میگردد[۱۱].
درس دهم (توسل (۳)): این درس، مشروعیت توسل به جاه و مقام اولیای الهی را با استناد به سیره نبوی اثبات میکند و مهمترین دلایل مشروعیت، شامل روایت عثمان بن حنیف و توسل به مقام رسول خدا(ص) پس از وفات ایشان را ذکر مینماید[۱۲].
درس یازدهم (توسل (۴)): این درس، به مشروعیت توسل به جاه و مقام اولیای الهی در سیره مسلمانان صدر اسلام و موحدان پیش از اسلام میپردازد. دلایل، شامل پذیرش توبه حضرت آدم(ع) به حق محمد(ص) و قسم دادن خدا به حق یک کودک است. این درس، شبهات وهابیت که توسل را مستلزم شرک میدانند، رد میکند و اثبات میکند که توسل به جاه و مقام پیامبر(ص)، شرک نیست[۱۳].
درس دوازدهم (طلب شفاعت از صالحان (استشفاع)): این درس، به تبیین حقیقت شفاعت و شرایط برخورداری از آن میپردازد و شبهات وهابیان در این خصوص را نقد میکند. شفاعت به معنای فضل و رحمت الهی است که از طریق اسباب به انسان میرسد و مشروط به اذن و رضایت خداست[۱۴].
درس سیزدهم (کرامات اولیای الهی و ولایت تکوینی): این درس، به نقد شبهات وهابیت درباره کرامات اولیای الهی و ولایت تکوینی (تصرف در جهان هستی با اذن خدا) میپردازد. وهابیت، منکر کرامات و قدرت تصرف اولیای الهی در جهان هستند. در این درس، قدرتهای خارقالعاده اولیای الهی مانند رسیدن به بینش خاص و تصرف در جهان آفرینش (ولایت تکوینی) با ذکر شواهد قرآنی (مانند موارد حضرت یوسف، سلیمان و مسیح) اثبات میشود. تأکید میشود که این کرامات تنها با اذن و اراده خداوند صورت میگیرد و اعتقاد به استقلال در عمل موجب شرک است[۱۵].
درس چهاردهم (استغاثه به اولیای الهی (۱)): این درس، به مفهوم استغاثه و اثبات مشروعیت آن به ارواح صالحان در کتاب و سنت میپردازد. دلایل قرآنی بر جواز استغاثه به صالحان و غیر خدا، مانند استغاثه پیروان حضرت موسی(ع) به او و...، ارائه شده است. نقد شبهات وهابیت در خصوص شرک بودن استغاثه به صالحان (چه در حیات و چه پس از آن) نیز مطرح میگردد[۱۶].
درس پانزدهم (استغاثه به اولیای الهی (۲)): این درس، به پاسخ شبهات وهابیت در مسئله استغاثه اختصاص دارد. شبهه اصلی وهابیت این است که خواندن غیر خدا (اولیاء) در امور غیبی شرک است؛ پاسخ داده میشود که آیات مورد استناد وهابیت (در منع خواندن غیر خدا) مختص بتها و موجوداتی است که هیچ قدرت و ارادهای ندارند، نه اولیای الهی که به اذن و اراده خدا در امور تصرف میکنند[۱۷].
درس شانزدهم (نذر و ذبح برای خدا): این درس، به بیان مشروعیت نذر و ذبح برای خدا و اعطای ثواب به اموات میپردازد و شرک بودن اعطای ثواب به اموات را نفی میکند و شواهد قرآنی و روایی مبنی بر جواز اعطای ثواب به اموات و استغفار برای مؤمنان درگذشته را ارائه مینماید[۱۸].
درس هفدهم (سوگند به غیر خدا): این درس، با استفاده از دلایل قرآنی، سیره نبوی و سیره صحابه، مشروعیت سوگند به غیر خدا را بررسی نموده و شبهه وهابیان را در این زمینه، پاسخ میدهد[۱۹].
درس هجدهم (نامگذاری به «عبدالنبی»، «عبدالحسین» و...): این درس، مشروعیت نامگذاری به عناوینی چون «عبدالنبی» یا «عبدالحسین» را اثبات میکند و شبهه وهابیت که این نامها دلالت بر شرک دارند را رد مینماید. استدلال میشود که عبودیت در این نامها به معنای بندگی و پرستش نیست، بلکه به معنای غلامی یا خدمتگزاری است که در عرف پذیرفته شده است[۲۰].
درس نوزدهم (سنت و بدعت (۱)): این درس، به تبیین مفهوم و ارکان بدعت از نظر علمای شیعه و اهل سنت میپردازد. ارکان بدعت، تبیین شده و به این نکته اشاره میشود که وهابیت بسیاری از اعمال مشروع را تحت عنوان بدعت، ممنوع میداند[۲۱].
درس بیستم (سنت و بدعت (۲)): این درس، به ریشههای بدعتگذاری و عوامل انحراف از سنت میپردازد و راههای پیشگیری از بدعت را بیان میکند[۲۲].
درس بیستویکم (زیارت قبور (۱)): این درس، به مشروعیت زیارت قبور برای زنان و مردان و آداب و فواید آن از دیدگاه اسلام میپردازد. دلایل مشروعیت زیارت، از جمله سیره نبوی و روایات، ارائه شده و شبهات وهابیان در مورد منع زیارت (بهویژه برای زنان) پاسخ داده میشود[۲۳].
درس بیستودوم (زیارت قبور (۲)): این درس، به مسئله سفر برای زیارت قبر پیامبر(ص) اختصاص دارد و مشروعیت سفر را با استناد به اجماع و اتفاق فرقههای اسلامی اثبات میکند. روایات متعددی از سیره صحابه و تابعین در این زمینه نقل شده و دیدگاههای مختلف بررسی و رد میشود[۲۴].
درس بیستوسوم (ساخت بنا بر روی قبور (۱)): این درس، به اثبات مشروعیت ساخت بنا بر قبور میپردازد و ادعای وهابیت در ممنوعیت این کار را رد میکند. دلایل قرآنی و تاریخی، از جمله آیه اصحاب کهف و تاریخ مسلمانان در حفظ آثار گذشتگان، برای جواز بنا بر قبور ارائه میگردد[۲۵].
درس بیستوچهارم (ساخت بنا بر روی قبور (۲)): در این درس، نقد دلایل وهابیان در خصوص حرمت بنا بر قبور مطرح میشود. وهابیان حدیث ابوالهیاج اسدی را بهعنوان دلیل تخریب بناها ذکر میکنند که در اینجا مورد بررسی قرار گرفته و تعارضات آن با اجماع و سیره مسلمین بیان شده است[۲۶].
درس بیستوپنجم (مشروعیت گریه بر اموات با صدای بلند): این درس، به اثبات مشروعیت نوحهخوانی و گریه بر درگذشتگان میپردازد. دلایل این مشروعیت از جمله سیره نبوی (مانند گریه پیامبر(ص) بر مرگ فرزندش و شهدا) و استدلال به عدم منافات آن با تعالیم اسلام ارائه شده است[۲۷].
درس بیستوششم (دعا در کنار قبور صالحان): این درس به اثبات مشروعیت دعا و نیایش در کنار قبور صالحان پرداخته و آن را روشی برای تقرب و استمداد از فیوضات الهی میداند. شبهات وهابیان مبنی بر ممنوعیت دعا و نذر در کنار قبور، با اشاره به سیره نبوی و روایات، رد شده است[۲۸].
درس بیستوهفتم (تبرک به آثار اولیای الهی): این درس، به اثبات مشروعیت تبرک به آثار اولیای الهی میپردازد. دلایل قرآنی و روایی و سیره صحابه مبنی بر جواز تبرک، ارائه شده است[۲۹].
درس بیستوهشتم (بزرگداشت سالروز ولادت اولیای الهی): این درس، به اثبات مشروعیت بزرگداشت سالروز ولادت اولیای الهی پرداخته و به شبهات وهابیان در این زمینه، از جمله اینکه جشن میلاد، نوعی شرک یا بدعت است و صحابه این کار را انجام ندادهاند، پاسخ داده است[۳۰].
درس بیستونهم (سجده بر تربت کربلا): این درس، مشروعیت سجده بر تربت کربلا را اثبات میکند و دلیل آن را سیره نبوی و سنت عملی پیامبر اکرم(ص) میداند[۳۱].
خاتمه: این بخش، مشتمل بر دو مطلب زیر است:
- نمونههایی از تحریف کتابها به دست وهابیان؛
- تفرقهافکنی وهابیان میان مسلمان[۳۲].
پانویس
- ↑ ر.ک: دیباچه، ص28-29
- ↑ ر.ک: همان، ص27- 29
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص34-42
- ↑ ر.ک: همان، ص43-52
- ↑ ر.ک: همان، ص53-64
- ↑ ر.ک: همان، ص65-76
- ↑ ر.ک: همان، ص78-88
- ↑ ر.ک: همان، ص89-98
- ↑ ر.ک: همان، ص99-112
- ↑ ر.ک: همان، ص113-124
- ↑ ر.ک: همان، ص125-134
- ↑ ر.ک: همان، ص135-146
- ↑ ر.ک: همان، ص148-156
- ↑ ر.ک: همان، ص157-170
- ↑ ر.ک: همان، ص171-186
- ↑ ر.ک: همان، ص187-198
- ↑ ر.ک: همان، ص199-210
- ↑ ر.ک: همان، ص211-224
- ↑ ر.ک: همان، ص225-232
- ↑ ر.ک: همان، ص233-242
- ↑ ر.ک: همان، ص243-252
- ↑ ر.ک: همان، ص253-264
- ↑ ر.ک: همان، ص265-276
- ↑ ر.ک: همان، ص277-290
- ↑ ر.ک: همان، ص291-308
- ↑ ر.ک: همان، ص309-318
- ↑ ر.ک: همان، ص319-328
- ↑ ر.ک: همان، ص329-342
- ↑ ر.ک: همان، ص343-360
- ↑ ر.ک: همان، ص361-370
- ↑ ر.ک: همان، ص371-374
- ↑ ر.ک: همان، ص375-377
منابع مقاله
دیباچه و متن کتاب.