دانشنامه جهان اسلام

دانشنامه جهان اسلام
پدیدآوران	میرسلیم، مصطفی (نويسنده) پورجوادی، نصرالله (نويسنده) طاهری عراقی، احمد (نويسنده) حداد عادل، غلامعلی (نويسنده)
ناشر	بنیاد دائرةالمعارف اسلامی
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1375ش - 1376ش - 1377ش - 1379ش - 1380ش - 1382ش - 1383ش - 1384ش - 1385ش - 1386ش - 1387ش - 1388ش - 1389ش - 1390ش - 1391ش - 1392ش - 1393ش - 1394ش - 1395ش - 1396ش - 1397ش - 1398ش - 1399ش - 1400ش
چاپ	2
شابک	‎-
موضوع	اسلام - دایرةالمعارف‏ها - کشورهای اسلامی - دایرةالمعارف‏ها - ایران - دایرةالمعارف‏ها - فرهنگ اسلامی - دایرةالمعارف‏ها - تمدن اسلامی - دایرةالمعارف‏ها
زبان	فارسی
تعداد جلد	30
کد کنگره	‎‏/‎‏د‎‏2 5/2 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

دانشنامه جهان اسلام، دایرةالمعارفی است درباره شریعت مقدس اسلام و تاریخ و تمدن و فرهنگ ملل مسلمان، از آغاز اسلام تا زمان حاضر، جلد اول زیر نظر سید مصطفی میرسلیم، و از جلد دوم زير نظر غلامعلى حداد عادل تدوین شده است.

گزارش تفصیلی

در سال ١٣۶٢، بنياد دايرةالمعارف اسلامى كار تدوين دانشنامۀ جهان اسلام را به سرپرستى مهدى محقق آغاز كرد. بعد از مدتى، مسئوليت كار به ترتيب بر عهدۀ نصرالله پورجوادی، سید مصطفی میرسلیم و غلامعلی حداد عادل گذاشته شد. وقتی این بنیاد شروع به کار کرد، احتمال می‌رفت با دایرةالمعارف بزرگ اسلامی ادغام شود و برای اجتناب از دوباره‌کاری و برای صرفه‌جویی در وقت، به‌سبب آن که پیش از آنها در حوزۀ ايران و اسلام مقاله‌هایى از حرف «الف» تأليف و منتشر شده بود، مسئولان این بنیاد تصمیم گرفتند دانشنامه را از حرف «ب» آغاز كنند و حرف «الف» را به بعد موکول کنند. جلد اول این دانشنامه در ١٣٧٥ش انتشار یافت. پیش بینی شده است که شمار مجلدات این دانشنامه چهل جلد، ظرف مدتِ بیست سال آينده، بشود. مقاله‌های اين دانشنامه در ابتدا بيش تر ترجمه از دانشنامه‌هاى مختلف، از جمله دایرةالمعارف اسلام و دایرةالمعارف ترک و ایرانیکا بود و گاه با تلفیق دو یا چند مقالۀ معتبر از چند دانشنامه یا افزودن تكمله‌هایی، مقاله‌اى جديد با ساختارى جديد تدوين مى‌شد؛ اما اكنون مسئولان آن تمايل بيش ترى به تأليف مقاله‌ها، خصوصاً در حوزۀ ایران، دارند. از این‌رو، تعداد مقاله‌های تألیفی بیش تر از مقاله‌هاى ترجمه‌ای شده است. در این دانشنامه، شخصیت‌های ایرانی که در حوزه‌های علمی وادبی تأثیرگذار بوده‌اند به سبب مسلمان نبودن آورده نشده‌اند. این دانشنامه را می‌توان از یک سو تخصصی دانست، زیرا به جهان اسلام اختصاص دارد، و از یک سو می‌توان آن را عمومی دانست، زیرا همۀ موضوع‌های مربوط به جهان اسلام را شامل می‌شود.

مقالات این دانشنامه که به‌ترتیب الفبایی تنظیم شده است، حوزه وسیعی از علوم و معارف را در بر می‌گیرد؛ از جمله: اصطلاحات علوم قرآنی، حدیث، فقه، کلام، عرفان، فلسفه، ادبیات و هنر، سیره انبیا و اولیا و ائمه(ع)، شرح حال و آرای مفسران و محدثان، فقها، متکلمان، فلاسفه، حکما، علما، عرفا، مورخان، شاعران و هنرمندان عالم اسلام، تاریخ سیاسی اسلام و سرگذشت خلفا، سلاطین، وزرا، خاندان‌های حاکم، جغرافیای کشورها و بلاد اسلامی، وصف ابنیه و آثار تاریخی و مذهبی، شرح اعیاد و ایام دینی، ابزارها، پوشاک‌، خوارک‌ها، گیاهان و داروهای خاص جهان اسلام.

برخی از مهم‌ترین ویژگی‌های این دایرةالمعارف، به شرح ذیل است:

1. بخشی ازمقالات آن، به‌خصوص آنچه درباره اسلام و ایران و ادب فارسی است، اختصاصا برای دانشنامه تألیف شده است که هم مؤلفان ایرانی و هم محققان مسلمان کشورهای دیگر، در آنها مشارکت داشته‌اند. بخشی دیگر از مقالات، خاصه حوزه‌هایی که در ایران متخصص ندارد، ترجمه از منابع و مراجع مختلف است. برخلاف «دانشنامه ایران و اسلام» و دایرةالمعارف‌های عربی و ترکی و اردو که ملتزم به ترجمه از یک منبع، یعنی «دایرةالمعارف اسلام» بوده‌اند، دانشنامه حاضر، بدون چنان التزامی، با جستجو در دایرةالمعارف‌های مختلف، مقاله‌های محققانه‌تر و مناسب‌تر را ترجمه کرده و در دانشنامه آورده است. گاه نیز از تلفیق دو یا چند مقاله معتبر، مقاله‌ای جامع‌تر با ساختاری مناسب‌تر پرداخته است.
2. نام نویسنده (یا نویسندگان) در پایان هر مقاله آمده است و اگر مقاله از دایرةالمعارف‌های دیگر ترجمه شده باشد، نام آن مأخذ (یا مآخذ)، پس از نام نویسنده مقاله به‌اختصار ذکر شده است.
3. گزینش مدخل‌ها، بر اساس جستجو در امهات مراجع و منابع هر علم و با صواب‌دید متخصصان صورت گرفته است و کوتاهی و بلندی مقالات، علاوه بر اهمیت موضوع، بر اساس قلت یا کثرت اطلاعات است.
4. با توجه به اینکه چند دایرةالمعارف در گذشته و حال، مقالات خود را از حرف «آ» و «الف» آغاز کرده‌اند، برای اجتناب از دوباره‌کاری، دانشنامه جهان اسلام کار خود را از حرف «ب» آغاز کرده است.

دانشنامه جهان اسلام به‌عنوان اثری که در ایران و زیر نظر متخصصان ایرانى تأليف مى‌شود، نسبت به آثار مشابه در جهان (از جمله دايرةالمعارف اسلام انتشارات بریل) دست‌کم از دو امتیاز عمده برخوردار است:

١) دربرداشتن مدخلهایی بسيار بیشتر و مقالاتی مفصل‌تر و متقن‌تر دربارۀ تشيع، ٢) دربرداشتن مدخل‌هايى بسيار بيشتر و مقالاتى مفصل‌تر ومتقن‌تر دربارۀ ايران.

منابع مقاله

1. دیباچه.
2. برگرفته از مقاله طارمی‌راد، حسن، دانشنامه و دانشنامه‌نگاری، گردآوری محمدمنصور هاشمی، تهران، کتاب مرجع، 1399ش.
3. مقدسی، مهناز، دانشنامه‌های ایرانی، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی، چاپ اول، 1384ش