تستری، سهل بن عبدالله
| نام | تستری، سهل بن عبدالله |
|---|---|
| نامهای دیگر | تستری، سهل بن عبدالله
سهل شوشتری شوشتری، سهل بن عبدالله |
| نام پدر | عبدالله بن یونس بن عیسی بن عبدالله |
| متولد | 200 يا 201ق |
| محل تولد | تستر (شوشتر) خوزستان |
| رحلت | 283 ق |
| اساتید | محمد بن سوّار (دايى تسترى)
ابوحبيب حمزه بن عبداللّه عبادى ذوالنون مصری |
| برخی آثار | تفسیر التستری |
| کد مؤلف | AUTHORCODE04553AUTHORCODE |
ابومحمد، سهل بن عبدالله بن يونس بن عيسى بن عبدالله تسترى (200- 283ق)، مفسر، صوفی، از مریدان ذوالنون مصری، از آثار او تفسیر التستري و لطائف قصص الأنبياء علیهم‌السلام است.
ولادت
به سال 200 يا 201ق در تستر (شوشتر)خوزستان به دنيا آمد و نسبت وى به همين شهر برمى‌گردد.
وى از عارفان بنام بود كه سهليان به او منسوبند.در زهد و بى اعتبارى به زخارف دنيوى، كم نظير بود و كراماتى به او نسبت داده‌اند.در مكۀ مكرّمه با ذو النون مصرى(شخصيت معروف جهان تصوف متوفاى 246) ملاقات كرد و از او بهرۀ فراوان گرفته، سخت شيفتۀ وى گرديد.
مدت زيادى در بصره سكنا گزيد و به رياضت و عبادت پرداخت و همانجا به سال 283 ق (برخى 273ق و برخى ديگر 293ق گفته‌اند.) وفات يافت. ابن بطوطه در سفرنامۀ خود مى‌نويسد كه نوه‌هاى تسترى را در شوشتر ديده است.
تحصیلات
تسترى در شوشتر پرورش يافت و از سنين كودكى با تصوف آشنا گشت از وى نقل مى‌شود كه سه ساله بودم و شبها از خواب برخاسته نماز شب داييم را تماشا مى‌كردم.محمد بن سوّار (دايى تسترى) به من مى‌گفت كه به خواب روم، بيدارى تو قلب مرا به خود مشغول مى‌كند. روزى داييم به من گفت: نمى‌خواهى خدايت را ذاكر باشى، همان كسى كه تو را خلق كرد. کیفیت آن را از او پرسيدم گفت، شبها سه مرتبه در دل بگو:الله معى، الله ناظر الى، الله شاهدى. بر همين منوال عمل كرده پس از مدتى احساس شيرينى خاصى در دل نمودم و آن را به هفت بار رساندم.بعد از يكسال به من گفت بر همين عمل تا هنگام مرگ ادامه بده زيرا هم در دنيا و هم در آخرت به نفع تو خواهد بود.همواره از اين ذكر شيرينى درونى خاصى در خود احساس مى‌كردم، روزى به من گفت: اى سهل، کسیكه خدا با اوست و او ناظر اعمالش مى‌باشد و شاهد بر احوال اوست، گناه نمى‌كند، مبادا گناه از تو سر بزند.
شش يا هفت ساله بود كه قرآن را حفظ نمود.به مدت 12 سال همواره روزه بود تا اينكه براى يافتن پاسخ سؤالى به بصره و سپس به آبادان آمده و جواب مردى به نام ابوحبيب حمزه بن عبداللّه عبادى او را آرام كرد.مدتى نزد او به فراگيرى مشغول شد، سپس به شوشتر مراجعت نموده به زهد و تهجد و عبادت مشهور گشت.قوت سال خود را با يك درهم نان جو، سامان مى‌داد و سحر را با نان جو مى‌گذراند، پس از مدتى هر سه شب، پنج شب و هفت شب يك بار سحر مى‌خورد،20 سال بر اين منوال سپرى كرد.سپس به مسافرت پرداخت و بسيارى از علما و اوليا را ملاقات كرد و بعد از مدتى به شوشتر بازگشت و از آن پس تمام شب را به عبادت مى‌گذارند.وى از 21 سالگى مرجع پاسخگويى مشكلات علمى گشت و اين بيانگر مقام علمى او مى‌باشد.
اساتيد و شاگردان
آنچه در منابع مختلف مانند مرآة الجنان (حوادث سال 283)، وفيات الاعيان ابن خلكان، البداية و النهاية، سير اعلام النبلاء و معجم البلدان آمده فقط نام چند تن به عنوان كسانى كه تسترى از آنها علم، فرا گرفته، بيان شده است:
- محمد بن سوّار (دايى تسترى)
- ابوحبيب حمزه بن عبداللّه عبادى
- ذالنون مصرى
- ادريس بن ابى خوله انطاكى
اسامى 25 تن نيز به عنوان شاگرد و صحابى تسترى كه برخى از او اخبارى نيز نقل كرده‌اند، آمده است‌از جملۀ آنها:
- ابن درستويه
- ابوجعفر مصيحى مغازلى
- ابوالحسن بشرى،
- ابوالحسن بغدادى المزين
- ابوالحسن نخاس
- ابوعلى بصرى
- ابومحمد جريرى
- ابويعقوب سوسى
- احمد بن سالم
- ايوب الحمال
- البر بهارى
- بكر بن محمد بن علاء ابوالفضل قشيرى
- حسين بن منصور حلاج ابومغيث
- عبدالجبار بن شيراز بن يزيد عبدى نهر بطى
- على بن عبدالعزيز ضرير صوفى بغدادى
- عمر بن واصل عنبرى
- محمد بن حسن بن احمد جورى
- محمد بن حسن
- محمد بن احمد بن سالم ابوعبدالله
آثار
برخى محققین بر اين نظرند كه تسترى كتابى با خط خود به يادگار نگذاشت و آثارى كه به وى منسوب است، خلاصه‌اى از مطالبى است كه وى بر شاگردان خود بيان داشته و آنها بعد از وفات تسترى به جمع‌آورى و كتابت آن پرداخته‌اند.
فؤاد سزگين در تاريخ التراث العربى مجلد اول، جزء چهارم 8 تأليف را با بيان على نگاهدارى آنها، عنوان كرده است، كمال جعفر فهرستى با 12 اثر ارائه داده كه شش تأليف با ليست سزگين مشترك بوده و سه اثر را از فهرست ابن نديم ذكر نموده و يكى هم از حاجى خليفه، در كشف الظنون ذكر كرده است بدين ترتيب مجموعۀ تأليفات منتسب به تسترى،14 اثر خواهند شد كه از اين قرارند:
- تفسير القرآن العظيم(تفسير تسترى)
- جوابات اهل اليقين
- دقائق المحبين
- رسالة في الحروف
- رسالة في الحكم و التصوف
- سلسبيل سهلية
- الغاية لاهل النهاية
- لطائف القصص في قصص الانبياء
- كتاب المعارضة و الرد على اهل الفرق و اهل الدعاوى في الاحوال
- كتاب الميثاق
- كلام سهل
- مقالة في المنهيات
- مناقب اهل الحق و مناقب اهل الله عز و جل
- مواعظ العارفين
كمال جعفر در «من التراث الصوفى» نتيجه مى‌گيرد كه از آثار تسترى مى‌توان تسلط كامل او را بر علم كلام و فلسفه دريافت، ضمن اين كه از علم طب و كيميا نيز آگاه بود.