تاج العروس الحاوي لتهذيب النفوس
| تاج العروس الحاوي لتهذیب النفوس | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مزیدی، فرید احمد (نویسنده)
ابیاری، علی بن اسماعیل (نویسنده) ابن عطاء الله اسکندری، احمد بن محمد (نویسنده) ابن بادیس، عبدالحمید (نویسنده) مزیدی، احمد فرید (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | اصول الهدایه
الطریق الی الله الورع |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1426 ق یا 2005 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | اخلاق اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
اخلاق عرفانی - متون قدیمی تا قرن 14 عرفان - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 289/2 /الف2ت2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاج العروس الحاوي لتهذيب النفوس، اثر ابن عطاء الله اسكندرى، متوفاى 709ق است كه به زبان عربى پيرامون توبه و مناجات با خدا نوشته شده است.
چند كتاب ديگر نيز به نام‌هاى «اصول الهداية» اثر عبدالحميد باديس متوفاى 1359ق و كتاب «الورع» اثر ابوالحسن على بن اسماعيل ابيارى متوفاى 616ق و «الطريق الى الله» اثر فريد احمد مزيدى به كتاب مزبور ضميمه شده و همگى در يك مجموعه چاپ شده‌اند. همه اين كتاب‌ها به زبان عربى مى‌باشند و موضوعات آنها به ترتيب، عبارت است از «توبه و مناجات با خدا»، «توحيد»، «ورع» و «راه رسيدن به خدا».
ساختار
مطالب كتاب اول، در ذيل 2 عنوان كلى «التوبة الى الله»، «بيان للمعتبرين و هداية للمستبصرين» و 1 فصل مطرح شده است.
مطالب كتاب دوم، در ذيل 5 عنوان كلى بيان شده است.
كتاب سوم، مشتمل بر 3 فصل است.
مطالب كتاب چهارم، در ذيل 6 عنوان كلى ارائه شده است.
گزارش محتوا
در كتاب اول، مؤلف، سخن را با بحث توبه شروع نموده و با ذكر آيات توبه مانند «ان الله يحب التوابين و يحب المتطهرين».[۱]، به بيان اين مطلب مى‌پردازد كه اگر كسى بخواهد توبه كند مى‌بايست در تمام عمر خالى از تفكر نباشد؛ در اين بينديشد كه در طول روز، چه امورى را انجام داده است؛ اگر اطاعت خدا كرده است، او را شكر كند و اگر معصيت نموده، توبه نمايد.
در ادامه، روى سخن را به افرادى مى‌گرداند كه مى‌خواهند اهل عبرت باشند و بينا گردند و بيان مى‌دارد كه كسى كه از تدبير امور خويش خارج گردد، خداوند تدبير امور او را به دست مى‌گيرد. وى تدبير را به دو قسم، تقسيم مى‌نمايد: تدبير محمود و تدبير مذموم. تدبير مذموم، هر تدبيرى است كه نفس انسان از آن بهره‌ور مى‌گردد و هيچ انگيزه الهى در آن نيست، مانند تدبير در انجام معصيت يا تدبير در عبادتى كه در آن رياء باشد. همه اين امور، مذموم است، زيرا موجب عقاب الهى يا موجب حجاب مى‌شود.
در پايان به ذكر مناجات خدا با بنده و مناجات بنده با خداى خويش پرداخته است.
در كتاب دوم (اصول الهداية)، مؤلف، با ذكر 18 آيه از سوره اسراء.[۲]، بدين مطلب اشاره مى‌كند كه تمامى اصول هدايت و رستگارى در اين آيات ذكر شده است، سپس در ذيل 5 عنوان كلى به توضيح و تفسير آيات مزبور پرداخته است.
وى در ذيل اين عناوين به توحيد علمى و عملى اشاره مى‌كند و با آوردن اين آيه كه مى‌فرمايد: «لا تجعل مع الله الها آخر فتقعد مذموما مخذولا».[۳]، اشاره مى‌كند كه اصل دين، توحيد علمى است و نجات و پذيرش عمل، وابسته به آن است و همه فرستادگان الهى دعوت‌كننده به اين امر بوده‌اند.
همچنين نيكى به والدين، اصلاح نفس و اداى حقوق مردم را خاطرنشان مى‌كند. در قسمت آخر اين آيه كه بحث اداى حقوق است، چند حق را از آيه استفاده مى‌كند، مانند حق آشنا و قريب، حق مسكين، حق ابن سبيل، بخشش مال در غير وجه شرعى، عدالت در انفاق كردن و...
در كتاب سوم (الورع)، از «حقيقت ورع»، «حكم و تفاوت درجات آن» و «منهيات شرعى و اسباب نهى از آنها» سخن به ميان آمده است.
در كتاب چهارم (الطريق الى الله)، درباره راه رسيدن به خدا بحث شده و توضيح داده شده كه راه رسيدن به خدا، يك راه بيشتر نيست؛ چنان‌كه خداوند متعال در قرآن مى‌فرمايد: «و ان هذا صراطى مستقيما فاتبعوه و لا تتبعوا السبل فتفرق بكم عن سبيله وصاكم به لعلكم تتقون».[۴]
مؤلف در فصلى كه براى رسيدن به طريق الهى، راهنما را ضرورى مى‌داند، راهنما را فقط وجود مقدس رسول خدا(ص) مى‌خواند و به آيه 31 سوره آل عمران استناد مى‌جويد است: «قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِى يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَ يَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُم».
همچنين در فصلى كه مربوط به توشه در اين راه است، توشه را تقوى معرفى مى‌كند.
وى سپس تطهير شدن از گناهان را توسط توبه، الزامى‌دانسته و در بخش آخر اين كتاب اشاره مى‌كند كه نهایت طريق به‌سوى خدا، فوز و سعادت و نعمت‌هاى بهشتى است كه خداوند براى كسانى كه از او اطاعت كنند و پيغمبر را تبعيت نمايند، آماده كرده است.
وضعيت كتاب
كتاب، توسط احمد فريد مزيدى تحقيق شده است. وى در آغاز هر كتاب مقدمه‌اى كوتاه نگاشته و در آن به معرفى مؤلف و آثار او پرداخته است. فهرست مطالب كتاب در پايان آن ذكر شده است.
پاورقى‌هاى كتاب، مربوط به ذكر اسانيد و توضيح برخى از مطالب كتاب مى‌باشد.
پانويس
منابع مقاله
متن و مقدمه كتاب.