المعالم المأثورة
| المعالم المأثورة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم (نویسنده)
اسماعیل‌پور قمشه‌ای، محمدعلی (مقرر) آملی، هاشم (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | العروه الوثقی. شرح |
| ناشر | المطبعة العلمية |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1406 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | طهارت
فقه جعفری - قرن 14 یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، 1247؟ - 1338؟ق. العروه الوثقی - نقد و تفسیر |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 6 |
| کد کنگره | BP 183/5 /ی4 ع40232 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المعالم المأثورة، مجموعه مباحث آیت‌الله حاج میرزا هاشم آملى نجفی است که شیخ محمدعلى اسماعیل‌پور قمشه‌اى آن را تقریر نموده است.
کتاب حاضر در واقع شرحى است بر متن کتاب «العروة الوثقی»، نوشته علامه سید محمدکاظم یزدى؛ کسى که کتاب ارزشمندش به دلیل پرداختن به صغرا و کبراى مباحث، مدار بحث اکثر پژوهشگران مباحث فقهى قرار گرفته است و حال آنکه معمولاً دیگر کتاب‌ها، بیش از بیان مصادیق، به بیان کبریات مسائل می‌پردازند[۱].
در هر مسئله‌ای که در این کتاب سخن به مباحث اصولى کشیده می‌شود، با بحث گسترده‌تری نسبت به دیگر شروح عروه روبه‌رو می‌شویم؛ چراکه پژوهشگر این کتاب فقیه اصولى ژرف‌نگر و ماهرى است که عمر شریف خود را در دوره‌های بسیار تدریس و تألیف در این فن گذرانده است؛ به‌گونه‌اى که به محورى در این رشته مباحث مبدل گشته است.
مقرر در این کتاب به درج مقدارى استدلال و نقد در پاورقى به‌اندازه توان و تحمل تقریر و پانوشت و نیز به تعلیق بر متن پرداخته است تا متن خالى از استدلال نباشد[۲].
وی اضافه بر تقریر مطالب استاد خود، مآخذ احادیث مذکور را داخل پرانتز قرار داده و حاشیه‌ها و تعلیقات خویش را به‌صورت زیرنویس ارائه نموده است. وی از دو جهت این کتاب را حائز اهمیت می‌داند:
اول: تسلط مرحوم آیت‌الله آملی بر مباحث اصول فقه و عنایتی که به استفاده از مسائل اصولی در فقه داشته‌اند که در نتیجه درس و تجربه خوبی برای فضلای طالب علم جهت تطبیق آموزه‌های اصولی با مسائل فقهی خواهد بود.
دوم: اینکه مباحث این باب عمدتاً مورد نیاز است و مباحث علمی صرف نیست[۳].
وی در ابتدای هر بحث متن «العروة الوثقی» را آورده، پس‌ازآن به واژه‌شناسی لغات مرتبط و بیان دیدگاه فقیهان درباره آن موضوع و ذکر ادله نقلی و عقلی هر مسئله پرداخته و در نهایت نظر خود را ارائه داده است[۴].
این کتاب شامل 6 جلد و هر جلد دارای فصول متعدد و فروع بسیار است. مهم‌ترین سرفصل‌های جلد اول عبارتند از: آب‌ها، نجاسات، مطهرات، احکام تخلی، وضو، غسل‌ها و تیمم. مؤلف در مبحث اول، ابتدا آب را به مطلق و مضاف تقسیم نموده و آب مطلق را پاک و پاک‌کننده و آب مضاف را آب پاکی معرفی کرده است که اگر با نجاست ملاقات کند همه‌اش نجس می‌شود. وی در ادامه احکام انواع آب‌های مطلق اعم از آب چاه، آب چشمه، آب جاری، آب کر و آب باران را به‌طور جداگانه بیان داشته است[۵].
در جلد دوم، احکام نجاسات ده‌گانه با استناد به ادله اربعه مورد تحلیل فقهی قرار گرفته است. در این بخش، قاعده طهارت (یعنی هر چیزی پاک است، مگر یقین به نجاستش پیدا کنیم) اصل مسلم شمرده شده است؛ لذا بحث مفصلی می‌شود که یقین به نجاست از چه راهی قابل اثبات است و آیا با شهادت افراد می‌توان حکم به نجاست کرد؟ و شهادت چه کسانی پذیرفته می‌شود؟[۶].
در جلد سوم، دو بحث خیلی مهم مطرح شده است: یکی بحث طهارت به‌عنوان مقدمه نماز و دیگری بحث طریقه تطهیر و پاک کردن نجاست. نگارنده در یک اصل کلی بیان می‌دارد: «بدن و لباس نمازگزار باید پاک باشد و آلوده به عین نجاست و چیزی که به‌واسطه عین نجاست نجس گردیده است، نشود و اگر چنین شد، حتماً لباس یا بدن باید تطهیر گردد». پس‌ازآن راه‌های مختلف تطهیر انواع نجاسات بیان شده و البته حکم موارد استثنا و ضرورت نیز بررسی شده است[۷].
در جلد چهارم نگارنده احکام تطهیر نجاسات را دنبال کرده، حکم ظروف آغشته به نجاست و حکم استفاده از ظروفی که از جنس طلا و نقره باشد یا لعاب طلا و نقره خورده باشد و همچنین احکام تخلی را بیان کرده است. پس‌ازآن، به مقدمات، شرایط، واجبات و مستحبات وضو و فروع آن پرداخته است[۸].
در جلد پنجم ابتدا مسائل باقیمانده از وضو مانند: شک در اصل وضو و شک در اثنای وضو، آثار شرعی مترتب بر وضو مانند مس قرآن و احکام وضوی جبیره‌ای مطرح گردیده و پس‌ازآن، احکام غسل‌ها با غسل جنابت شروع شده و چیزهایی که بر جنب حرام است، مانند داخل شدن در مسجد و مس و قرائت قرآن و شرایط و نحوه غسل کردن به دو روش ترتیبی و ارتماسی و فروع بسیاری که دراین‌باره مطرح است، بیان گردیده است. در ادامه غسل‌های سه‌گانه زنان، یعنی غسل حیض، غسل نفاس و غسل استحاضه و احکام و فروع آنها بیان شده است[۹].
این بحث به جلد ششم منتهی شده و بیش از نیمی از این جلد را به خود اختصاص داده و در انتهای جلد ششم، احکام تیمم به‌طور مفصل بیان گردیده است[۱۰].
فهرست خطا و صواب لغات و نیز فهرست مطالب هر جلد، در انتهای همان جلد آمده و پاورقی‌ها نیز به بیان نظرات و استدلالات مقرر، اختصاص یافته است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- بی‌نام، «المعالم المأثورة: تقرير بحث الفقه في الطهارة مع تذييلات من المقرر»، برگرفته از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله محمدعلی اسماعیل‌پور قمشه‌ای.