القول الفاخر في صلاة المسافر؛ بحوث الإستدلالية في فقه صلاة المسافر
| القول الفاخر في صلاة المسافر؛ بحوث الإستدلالية في فقه صلاة المسافر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صافی، لطف‌الله (نويسنده) |
| عنوان‌های دیگر | بحوث استدلالية في فقه صلاة المسافر |
| ناشر | دفتر تتنظیم و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی |
| مکان نشر | ايران - قم |
| سال نشر | 1389ش/1431ق |
| موضوع | نماز مسافر |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 187/4 /ص2ق9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
القول الفاخر في صلاة المسافر، اثر لطف‌الله صافی گلپایگانی (معاصر)، کتابی است استدلالی در موضوع فقه نماز مسافر و بیان و بررسی احکام آن به زبان عربی.
ساختار
مباحث کتاب، در یک تمهید و سه باب، تنظیم شده است.
گزارش محتوا
در تمهید، به بررسی استدلال بر شکسته بودن نماز مسافر، با توجه به آیه شریفه 101 سوره نساء: «وَ إِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الْأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلَاةِ إِنْ خِفْتُمْ أَنْ يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا ۚ إِنَّ الْكَافِرِينَ كَانُوا لَكُمْ عَدُوًّا مُبِينًا» (و هنگامی که در سفر باشید باکی بر شما نیست که نماز را کوتاه به جای آرید (چهار رکعت را دو رکعت کنید) هرگاه بیم آن داشته باشید که کافران شما را به رنج و هلاکت اندازند که دشمنی کفار نسبت به شما کاملاً آشکار است) پرداخته شده و به اشکال برخی از اعلام معاصر، در استدلال به این آیه، پاسخ داده شده است[۱].
باب اول، در هفت فصل، به بررسی شروط تقصیر در نماز، پرداخته است. این شروط به ترتیب عبارتند از:
- مسافت: در فصل اول و دوم این باب، به بررسی نخستین شرط شکسته شدن نماز که عبارت است از صدق مسافر بودن و مشروط بودن این صدق، به طی حداقل مسافتی خاص، پرداخته شده و اقوال در این مسئله، موردبررسی قرار گرفته است. طرق ثبوت مسافت؛ لزوم فحص هنگام شک در موضوع؛ وظیفه شاک در حکم؛ حکم قصر هنگام شک؛ کشف خلاف بعد از نماز؛ تردد در بلوغ مسافت و مبدأ اندازه‌گیری مسافت، از جمله موضوعات بحث شده در این دو فصل می‌باشد[۲].
- قصد مسافت: نویسنده در ابتدا، به ذکر روایت عمار ساباطی از امام صادق(ع)، بدین مضمون پرداخته که: «سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَخْرُجُ فِي حَاجَةٍ فَيَسِيرُ خَمْسَةَ فَرَاسِخَ أَوْ سِتَّةَ فَرَاسِخَ فَيَأْتِي قَرْيَةً فَيَنْزِلُ فِيهَا ثُمَّ يَخْرُجُ مِنْهَا فَيَسِيرُ خَمْسَةَ فَرَاسِخَ أُخْرَى أَوْ سِتَّةَ فَرَاسِخَ لَا يَجُوزُ ذَلِكَ ثُمَّ يَنْزِلُ فِي ذَلِكَ الْمَوْضِعِ؟ قَالَ: لَا يَكُونُ مُسَافِراً حَتَّى يَسِيرَ مِنْ مَنْزِلِهِ أَوْ قَرْيَتِهِ ثَمَانِيَةَ فَرَاسِخَ فَلْيُتِمَّ الصَّلَاةَ» (درباره شخصی که از شهرش برای احتیاجی که داشته راه می‌افتد و پنج یا شش فرسخ می‌رود و به قریه‌ای می‌رسد و آنجا می‌ماند، سپس پنج یا شش فرسخ دیگر می‌رود و از این مسافت دیگر تعدی نمی‌کند و دوباره در موضعی که بعد از شش فرسخ هست نزول می‌کند، پرسیدم که این شخص نمازش چطور است؟ امام(ع) فرمودند: این شخص عنوان مسافر شرعی را ندارد، مگر اینکه از منزلش که از شهر آمده قصد هشت فرسخ کند یا از آن قریه که شب مانده فردا که می‌خواهد برود قصد هشت فرسخ کند و چنین شخصی باید نمازش را تمام بخواند) و سپس، به این نکته اشاره نموده است که بر اساس ظاهر این روایت، شرط شکسته شدن نماز، آن است که شخص از ابتدا قصد طی هشت فرسخ را داشته باشد[۳].
- استمرار قصد مسافت: بدین معنا که قصد پیمودن حداقل هشت فرسخ، از ابتدای مسیر را داشته و تا رسیدن به این مسیر، بر همین قصد بماند؛ بنابراین اگر شخصی در اثنای راه، از قصد خویش عدول کرده و یا در ادامه دادن راه شک کند، نمازش تمام است[۴].
- عدم قصد اقامت در محل: بدین معنا که یکی از شروط قصر نماز، آن است که شخص، در ابتدای سفر، قصد نداشته باشد که در محلی قبل از پیمودن هشت فرسخ، اقامت ده روزه داشته باشد و یا اینکه از وطن خویش عبور کند[۵].
- سفر جایز باشد: بدین معنا که سفر برای امری واجب مانند حج، یا مستحب مانند زیارت معصومین(ع)، یا مباح مانند تجارت و یا مکروه مانند فرار از روزه گرفتن باشد، اما سفری که برای انجام معصیتی مانند اطاعت از سلطان ستمگر یا صید برای تفریح باشد، نماز در آن سفر، شکسته نیست[۶].
- در اصطلاح خانه‌به‌دوش نبوده و یا از کسانی نباشد که شغلش، مسافرت است[۷].
باب دوم، به بررسی قواطع سفر اختصاص یافته است، یعنی اموری که موضوعا و یا حکما، باعث قطع شدن سفر بوده و شخص، باید نمازش را کامل بخواند. این امور عبارتند از:
- مرور از وطن: بدین معنا که شخص در اثنای طی هشت فرسخ، از وطن خویش عبور کند که در این صورت، از مسافر اصطلاحی خارج شده حکم مسافر بر او مترتب نمی‌شود[۸].
- عزم بر اقامت ده روزه در مکانی: بدین معنا که اگر شخص، در حین مسافرت خود، در مکانی ده روز اقامت داشته باشد، در این صورت مسافر اصطلاحی محسوب نشده و باید نمازش را تمام بخواند[۹].
- سی روز مردد در مکانی ماندن: بدین معنا که اگر شخصی در مکانی، به‌صورت مردد و بدون قصد اقامت ده روزه، بیش از سی روز اقامت داشته باشد تا قبل سی روز، نمازش شکسته اما پس‌ازآن، نمازش کامل خواهد بود[۱۰].
در باب سوم، در هشت فصل، به بررسی احکام نماز مسافر پرداخته شده است. این احکام عبارتند از:
- سقوط دو رکعت در نمازهای چهار رکعتی و سقوط برخی از نوافل بنابر برخی اقوال؛
- باطل بودن نماز در جایی که نماز کامل است اما شکسته ادا شود، مگر در صورت جهل به حکم؛
- قضای نماز مسافر؛
- اختیار بین قصر یا تمام در مکان‌های چهارگانه (مکه، مدینه، مسجد کوفه و حائر حسینی(ع))[۱۱].
در این باب، به این موضوع نیز پرداخته شده است که آیا در مکان‌های چهارگانه‌ای که رخصت داده شده است تا نماز کامل خوانده شود، آیا می‌توان روزه هم گرفت یا خیر[۱۲].
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده و در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، به توضیح برخی از مطالب متن پرداخته شده است[۱۳].
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.