الضاد و الظاء من حروف الهجاء

الضاد و الظاء من حروف الهجاء
پدیدآوران	ابن‌ سهیل نحوی، محمد بن عبیدالله (نويسنده) باجور، احمد عبد الله (محقق)
عنوان‌های دیگر	کتاب الضاد و الظاء من حروف الهجاء
ناشر	مکتبة الثقافة الدينية
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1428ق - 2007م
چاپ	2
شابک	‎977-341-207-5
موضوع	زبان عربی - اعراب - زبان عربی - تلفظ - متون قدیمی تا قرن 14 - زبان عربی - صرف و نحو
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/‎‏ن‎‏3‎‏ص‎‏2 6101 ‏PJ‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

الضاد و الظاء من حروف الهجاء، از آثار نحوی و واژه‌شناس قرن چهارم هجری قمری، ابوالفرج محمد بن عبیدالله بن‌ سهیل، مشهور به ابن سهیل نحوی (متوفای بعد از 320ق)، فرهنگ‌نامه‌ای اختصاصی است که واژگانی را معنا می‌کند که یکی از دو حرف (ض و ظ) یا هر دو در آنها وجود دارد. پژوهشگر معاصر، احمد عبدالله باجور علی، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و مقدمه و تعلیقاتی سودمند را بر آن افزوده، ولی توضیحی درباره شرح ‌حال ابن سهیل و روش او عرضه نکرده است.

هدف و روش

• ابن سهیل نحوی، نگارش اثر حاضر را ره‌آورد درخواست «شیخی جلیل» و شرط او را پرهیز از واژگان غریب دانسته است.
• احمد عبدالله باجور علی، علی‌رغم جستجوی بسیار، اطلاعاتی درباره نویسنده نیافته و گرایش شیعی نویسنده یا نسخه‌پرداز را مورد انتقاد قرار داده است.

ساختار و محتوا

• این اثر از 3 فصل به‌ترتیب ذیل تشکیل شده است:

1. واژگانی که حرف «ضاد» با برخی از حروف دیگر در آنها آمده است، به‌ترتیب الفبایی (17 فصل).
2. واژگانی که حرف «ظاء» با برخی از حروف دیگر در آنها آمده است، به‌ترتیب الفبایی (17 فصل).
3. الفاظی که به دو صورت (با «ضاد» و با «ظاء») نوشته می‌شود و تفاوت معانی آن دو.

نمونه مباحث

• «الخَضِر» و هرچه از آن صرف شود، مانند «المكان الخَضِر» و «الخَضَر» مانند «أحمر» و غیر آن است و «الخَضِر» اسم پیامبری است که سلام بر او و به این نام نامیده شد؛ چون روزی در زمینی خشک و خالی نشست و وقتی بلند شد، آن زمین سرسبز شد. توضیح: «الخَضِر» («سبز» و «سرسبز و خرم») و «الخَضَر» (سبز شدن و سرسبزی و شادابی)، مانند «أحمر» (سرخ) و «أصفر» (زرد) و...، بیانگر رنگ است.
• هیچ واژه‌ای نیست که اولش یکی از حروف «خاء»، «دال»، «ذال»، «راء» یا «سین» باشد و حرف «ظاء» هم در آن بیاید، مگر کلماتی شاذّ و غریب و نادر.
• «نَضیر» و «نُضار»، به معنای طلا است، ولی مشابه آن: «نظیر»، یعنی همانند انسان یا چیزی دیگر در علم، یا شرف، یا رتبه یا منزلت و مثل آن.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.