الروضتين في أخبار الدولتين
| الروضتين في أخبار الدولتين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شمس‌الدین، ابراهیم (محقق) ابوشامه، عبدالرحمن بن اسماعیل (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب الروضتین فی اخبار الدولتین النوریه و الصلاحیه الروضتین فی اخبار الدولتین (النوریه و الصلاحیه) |
| ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1422 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ایوبیان - تاریخ - 570 - 589ق.
سوریه - تاریخ - 549 - 589ق. صلاح‌الدین ایوبی، ۵۳۲ - 589ق. - سرگذشت‌نامه نورالدین محمود زنگی، 511 - 569ق. - سرگذشت‌نامه نوریه - تاریخ - 549 - 570ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | DS 97/3 /الف2ر9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الروضتين في أخبار الدولتين النوريّة و الصلاحيّة اثر ابوشامه عبدالرحمن بن اسماعيل مقدسى دمشقى (متوفى 655ق) است كه به زبان عربى درباره حوادث زمان فرمانروايى نورالدين محمود زنگى و صلاح‌الدين ايوبى نوشته شده است. اين اثر از بهترين مآخذ تاريخ جنگهاى صليبى و مهم‌ترين تأليف تاريخى برجاى مانده از ابوشامه است كه با تحقيق و حواشى ابراهیم شمس‌الدين منتشر شده است.
انگیزه مؤلف در تدوين اين اثر برانگیختن فرمانروايان به پيروى از راه و روش سلاطين دولت‌هاى ياد شده بوده است.
ساختار
كتاب با مقدمه‌اى از محقق كتاب و شرح حالى از مؤلف آغاز شده است. در متن كتاب احوالات حاكمان و بزرگان دولت‌هاى نوريّه و صلاحيّه در 5 جلد ارائه شده است.
تاريخ دمشق، ذيل تاريخ دمشق، رسائل قاضى الفاضل، مؤلفات عماد اصفهانى، نوادر السلطانية و محاسن اليوسفية، التاريخ الباهر في دولة الاتابكية، مؤلفات ابن ابى طى حلبى از جمله منابع مورد استفاده مؤلف در تألیف كتاب است.
گزارش محتوا
نویسنده در اين كتاب حوادث تاريخى را از زمان نورالدين محمود زنگى (511-569ق/ 1117-1174م) تا هنگام فوت صلاح‌الدين در 589ق/ 1193م، سال به سال، با استفاده از مآخذ معتبر معاصر مانند: التاريخ الباهر في دولة الاتابكية ابن اثير، البرق الشامي، النوادر السلطانية ابن شداد، تاريخ ابن قلانسى، الرسائل قاضى فاضل و كتاب ابن ابى طى حلبى در سيره صلاح‌الدين با ذكر منبع آورده است. گاه نيز مطالب خود را از شاهد آن وقايع نقل كرده است.
مؤلف در مقدمه كتاب پس از ذكر انگیزه تألیف كتاب، مصادر مهمى كه به هنگام تدوين اين كتاب به آنها اعتماد جسته را بيان كرده است. سپس فصل خاصى را براى دولت نورى قرار داده، اما در اين فصل تنها از قضايا و اتفاقات عام و در مباشرت با نورالدين محمود و صفات شخصى او بحث كرده است. به دنبال اين فصل شعرهایى كه جنبه مدحى داشته و شعراى عصر او سروده‌اند، را بيان نموده؛ افرادى مانند محمد بن نصر بن صغير قيسرانى، احمد بن منير طرابلسى و مسلم بن خضر بن قسيم حموى.
سپس به حوادثى كه در دوران نورالدين رخ داده به‌طور مفصل پرداخته و آنها را با ذكر تاريخ توضيح داده است. وى در سه فصل از ايجاد خانه نورالدين سخن گفته و در ادامه از عمادالدين زنگى، پدر نورالدين و زمان و جهاد او سخن رانده است (متن كتاب، ص56).
از آنجايى كه ابوشامه حوادث بعدى دو دولت نورالدين و صلاح‌الدين را ذكر نكرده است، لذا در كتابى ديگر به نام «المذيل على الرضتين» به تراجم و شرح حال رجال دو قرن شش و هفت هجرى پرداخته است. در قسمت اول از كتاب دوم، به سبط ابن جوزى در كتابى به نام مرآة الزمان استناد كرده، اما بعد از سال 613ق، از مشاهدات شخصى خود با الفاظى چون «قلتُ» و «حضرتُ» ياد كرده است (متن كتاب، ص81).
وضعيت كتاب
باربيه دومنار متن عربى الروضتين را همراه ترجمه فرانسوى آن در پاريس (1898 - 1906م) چاپ و منتشر كرد. پيش‌تر، گورگنس ترجمه ناقص و غيردقيقى به آلمانى از اين كتاب به عمل آورده و در برلين (1879 م) چاپ كرده بود.
نویسنده، خود كتاب الروضتين را تلخيص كرده و به نام مختصر الروضتين ناميده است. در برخى از منابع از كتابى به عنوان عيون الروضتين ياد شده كه ظاهراً همين مختصر است. در نسخه‌اى از اين كتاب، پس از استنساخ مختصر، خليل بن كَيْكَلدى بن علائى شافعى نكاتى بر آن افزوده است. (دائرةالمعارف بزرگ اسلامى).
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى، تهران، 1372، جلد 5، صص586-588، نویسنده: يوسف رحيم‌لو.