التصاريف: تفسير القرآن مما اشتبهت أسماؤه و تصرفت معانيه
| التصاريف | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | تیمی، یحیی بن سلام (نويسنده)
شبلی، هند (مقدمه‌نويس) شبلی، هند (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | تفسير القرآن ممّا إشتبهت أسماوه و تصرّفت معانيه |
| ناشر | اداره المکتبه الانسیه |
| مکان نشر | اردن - عمان |
| سال نشر | 1429ق - 2008م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | قرآن - وجوه و نظایر - قرآن -- مسائل لغوی - تفاسیر اهل سنت - قرن 2ق. - قرآن - اصطلاحها و تعبیرها |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP۸۲/۷/ت۹،ت۶ |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
التصاريف تفسير القرآن مما اشتبهت أسماؤه و تصرفت معانيه، اثر یحیی بن سلام (124- 200ق/ 742-815م)، کتابی است پیرامون معانی مختلف برای واژگان قرآنی که با تحقیق هند شلبی منتشر شده است.
اشباه در فن وجوه و نظایر، واژه‌ای است که گاه به‌جای کلمه «وجوه» به‌کار می‌رود و بیانگر آن است که واژه دیگری برای همین معنی است و این اصطلاح با توجه به اینکه وجوه، معانی یا مفاهیم مختلفی هستند؛ شگفت می‌نماید[۱]. ابوالحسن مقاتل بن سلیمان بن بشیر ازدى مروزى بلخى (حدود 80 تا 90-150ق)، قدیمی‌ترین اثر چاپی به نام «الوجوه و النظائر في القرآن الكريم» را داراست که در آن، به گردآوری واژگانی از قرآن پرداخته که به بیش از یک معنا تفسیر شده و لفظ را همراه معنی آن، ذکر کرده است و نویسندگان پس از وی، راه او در وجوه قرآنی را ادامه دادند که اثر حاضر، از جمله آنها می‌باشد[۲].
یحیی بن سلام کتاب خویش را «التصاريف» نامیده و این نام‌گذاری می‌فهماند که الفاظ و واژه‌ها به هم شبیه هستند و معانی با یکدیگر متفاوت می‌باشند. مراد او از تصریف در معنی اموری است که نامشان به هم شبیه است[۳].
این کتاب از بخش‌هایی تشکیل شده است و هر بخش شامل واژه‌ای از قرآن است که مؤلف به شیوه ذکر وجوه آن به تفسیر پرداخته است و همچنین شامل مجموعه‌ای از آیات می‌باشد که توزیع و پراکندگی آن به اعتبار وجوه یادشده از واژه است[۴].
هماهنگی در ترتیب مجموعه کلمات بین این کتاب و کتاب «الأشباه و النظائر» مقاتل بن سلیمان دیده می‌‌شود. یحیی بن سلام در این کتاب، شیوه ترتیب سوره‌ها و ترتیب ورود واژگان در هر سوره را رعایت نموده و آنچه نشان‌دهنده اهمیت و ارزش این اثر می‌باشد، این است که بسیاری از نویسندگان علوم قرآنی و تفسیر نیز به این شیوه عمل کرده‌اند[۵].
شرح و تفسیر ابن سلام در این کتاب از واژگان، بسیار مختصر است و به‌ندرت به اسباب نزول یا ذکر قرائت‌ها و امور دیگر پیرامون لفظ و آیه می‌پردازد؛ مثلا برای واژه «هدی» وجوه زیر را یاد کرده است:
- به معنای بیان؛ در آیه «أولئك علی هدی» (بقره: 5).
- به معنای تصدیق؛ در آیه «و أما ثمود فهديناهم» (فصلت: 17) و به معنای راه؛ در آیه «إنّا هديناه السبيل» (انسان: 3).
- «هدی» یعنی دین اسلام؛ در آیه «إنك لعلی هدًی مستقيم» (حج: 67)؛ تا آخرین وجه و معنی برای این کلمه[۶].
پانویس
منابع مقاله
- سلطانی رنانی، مهدی «سیر تاریخی نگارش «وجوه و نظائر»»، پایگاه مجلات تخصصی نور، پژوهش‌های قرآنی، پاییز و زمستان 1382- شماره 35 و 36.
- پورابراهیم، شیرین؛ گل‌فام، ارسلان؛ آقاگلزاده، فردوس؛ کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه «بررسی معنی‌شناختی استعاره صورت در زبان قرآن»، پایگاه مجلات تخصصی نور، لسان مبین، پاییز 1391- شماره 9.