ابن خطیب دهشه، محمود بن احمد
| ابن خطیب‌الدهشة، محمود بن احمد | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ابن خَطیب‌ِالدَّهْشة، نورالدین ابوالثّناء محمود بن احمد بن محمد حَمَوی |
| لقب | نورالدین |
| نام پدر | احمد بن محمد |
| ولادت | 750ق |
| رحلت | 834ق |
| مذهب | شافعى |
| منصب | قضاوت |
| اطلاعات علمی | |
| اساتید | شهاب مرداوی، قاسم ضریر، كمال معرّی |
| برخی آثار | تحفة ذوي‌الإرب في مشكل‌الأسماء و النّسب، التقریب في علم‌الغریب، تهذیب‌المطالع لترغیب‌المطالع |
ابن خَطیب دَّهْشه، نورالدین ابوالثّناء محمود بن احمد بن محمد حَمَوی (750-834ق/1349-1431م)، محدّث، فقیه، قاضى و ادیب شافعى.
خاندان وی از فیوم مصر بود. پدرش خطیب‌ِ جامعه دهشه بود و از این رو به لقب خطیب‌الدّهشة مشهور شد. سخاوی وی را همدانى نیز خوانده كه دلیل آن روشن نیست. در منابع قدیم‌تر مانند طبقات‌الشافعیة ابن قاضى شهبه و أنباءالغمر ابن حجر چنین نسبتى دیده نمى‌شود.
اساتید
او در حماة نزد استادانى چون شهاب مرداوی، قاسم ضریر و كمال معرّی به فراگیری فقه و حدیث پرداخت و قرآن را حفظ نمود. پس از آن به مصر و شام سفر كرد و از عالمان آن دیار نیز دانش آموخت. وی در روزگار خود رئیس شافعیان حماة بود.
مناصب
در دولت المؤید به مقام قضای آن‌جا گمارده شد. او در این سمت با پاك‌دامنى به كار پرداخت و همواره به زهد و پارسایى زیست، اما در اوایل 826ق در دولت اشرف برسبای از قضاوت بركنار و خانه‌نشین شد و تا هنگام وفات در حماة به فتوا و تحقیق و تألیف و تدریس پرداخت.
ویژگی‌ها
وی با این‌كه حضور ذهن بسیار داشت. اما به گفته ابن قاضى شهبه، گاه در نقل، دچار غفلت و سهل‌انگاری مى‌شد. وی در ادب نیز چیره‌دست بود و خط زیبایى داشت و شعر نیز مى‌سرود و بین او و بدرالدین ابن قاضى اذرعات مكاتباتى به نظم برقرار بود و نمونه‌هایى از اشعارش در برخى از منابع احوال او آمده است.
آثار
آثار چاپى
تحفة ذوي‌الإرب في مشكل‌الأسماء و النّسب، در علم رجال كه به كوشش تراوگوتمان در لیدن (1905م) به چاپ رسیده است.
آثارخطى
- التقریب في علم‌الغریب كه مختصری از كتاب دیگر وی موسوم به تهذیب‌المطالع است؛
- تهذیب‌المطالع لترغیب‌المطالع كه تهذیبى از كتاب مطالع‌الأنوار ابن قرقول بوده و در علم غریب‌الحدیث است، دو نسخه از آن در مصر موجود مى‌باشد؛
- شرح‌الكافیة الشافیة كه گویا همان تحریرالحاشیة في شرح‌الكافیة الشافیة باشد كه سخاوی به آن اشاره كرده است. نسخه‌ای از آن در دارالكتب مصر موجود است؛
- شرح وسیلةالإصابة إلى طریق صنعةالكتابة كه شرحى است بر منظومه وسیلةالإصابة از خود وی. نسخه‌های آن در كتابخانه‌های خدیویه، توپكاپى، چستربیتى، المالى موجود است.[۱]
پانویس
- ↑ یوسفى اشكوری، حسن، ج3، ص431-432
منابع مقاله
یوسفى اشكوری، حسن، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.