أطيب البيان في تفسير القرآن
اطیب البیان في تفسیر القرآن | |
---|---|
پدیدآوران | طیب، سید عبدالحسین (نویسنده) |
عنوانهای دیگر | تفسیر اطیب البیان فی تفسیر القرآن |
ناشر | اسلام |
مکان نشر | تهران - ایران |
سال نشر | 1378 ش |
چاپ | 2 |
شابک | 964-5843-03-0 |
موضوع | تفاسیر شیعه - قرن ۱۴ قرآن - علوم قرآنی |
زبان | فارسی |
تعداد جلد | 14 |
کد کنگره | BP 98 /ط9الف6 |
نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
أطيب البيان في تفسير القرآن، به زبان فارسی، تفسیری ترتیبی اثر سيد عبدالحسين طيب است.
وجه تسمیه
مؤلف درباره وجه تسمیه این تفسير به أطيب البيان مىگوید: «چون در تفسير آيات قرآن از احاديث و بيانات خاندان نبوت و معادن علم و حكمت حضرت احديت استفاده نمودم و حقا كه بيانات ايشان بهترين و پاکيزهترين بيانات در تفسير قرآن بوده و این جامه تنها به قامت اينان راست آمده، لذا این کتاب را أطيب البيان في تفسير القرآن نامیدم» [۱].
گزارش محتوا
مؤلف، در شروع تفسير، مباحثى در قالب ده گفتار درباره علوم قرآنى دارد به شرح زير:
گفتار اوّل در بيان فضيلت قرآن و وجوب تمسك به آن.[۲]
گفتار دوم در بيان عدم تحريف قرآن و توجيه اخبار تحريف[۳].
گفتار سوم در تفسير قرآن و روش مفسرين و كتب تفسيرى[۴].
گفتار چهارم در اختلاف قرائت قرآن و تحقيق كلام در سياهى قرآن[۵].
گفتار پنجم در فضيلت قرائت قرآن و حفظ و تعليم و تعلم آن[۶].
گفتار ششم در بيان اعجاز قرآن و وجوه اعجاز آن[۷].
گفتار هفتم در وجوب احترام قرآن و حرمت هتك آن[۸].
گفتار هشتم در بيان شفاعت و خصومت قرآن و بحث مختصرى درباره شفاعت[۹].
گفتار نهم در کیفیت نزول قرآن و مراتب نزول[۱۰].
گفتار دهم در بيان استعاذه و حقيقت آن و بحثى درباره مستعيذ و مستعاذبه و مستعاذمنه[۱۱].
ویژگیها
اين تفسير از ویژگىهاى زير برخوردار است:
- نثر این تفسير نسبتا ساده و روان است كه برای استفاده عموم مردم و اهل علم نوشته شده است.
- از آنجا كه مرحوم طيب، به هدايت عامه عنايت خاصى داشته، مترصد شده كه تفسيرى به زبان مادرى و زبانى كه مردم با آن مأنوسند، بنویسد تا بهره نیکوتر و بازده بهترى داشته باشد.
- اين تفسير، از لحاظ اينكه در استخدام واژگان، بعضا از واژههاى عربى استفاده مىكند و ابتدا و انتهاى همه سورهها، خطبههایى به زبان عربى دارد، تقريبا به یک تفسير ملمع شبيه است.
- ترجمه آيات در این تفسير، صرف نظر از اشكالات خيلى جزئى، ترجمهاى عالمانه و محققانه و دقيق است. متأسفانه نویسنده، همه آيات را ترجمه نكرده است (بهعنوان مثال، در سوره بقره، آيات 121، 122، 253 تا 266 و 270 تا 286 ترجمه نشده است) و اگر همه آيات را ترجمه كرده بود، مىتوانست خود ترجمهاى كامل بر قرآن باشد.
- در مجموع، ترجمه مؤلف بسيار دقيق و محققانه است و بسيارى از اشتباهات مترجمین قرآن در آن وجود ندارد.
- مفردات و عبارات استفادهشده تقريبا امروزى و سليس و روان است؛ هرچند استفاده نشانه مفعولى «مر» (كه در قديم مرسوم بوده) و مانند آن در این تفسير ديده مىشود و برخى نكات نيز رعايت نشده است؛ از باب نمونه در ترجمه آيه 78 سوره بقره: «و منهم أمیون لا يعلمون الکتاب إلا أماني...»، آمده است: «و بعضى از اهل کتاب، سواد خواندن و نوشتن را ندارند و از کتاب نمىدانند جز دروغها و بههمبافتههاى مزوران را .[۱۲]
- «أماني» را، «دروغها و بههمبافتههاى مزوران» ترجمه كرده است، درصورتىكه «أماني» جمع «أمنية» و به معنى آمال و آرزوهاست و مربوط به آمال و آرزوهایى است كه يهوديان داشتند، مانند اينكه بهشت را مخصوص خود مىدانند كه همین آرزوها را مفسر در صفحه 68 ذكر كرده است، ولى در ترجمه رعايت ننموده است و يا آيه 188 «... لتأكلوا فريقا من أموال الناس بالإثم...»، چنين ترجمه شده است: «... برای اينكه قسمتى از اموال مردم را بخوريد...» .[۱۳]كه «بالإثم» از ترجمه ساقط شده است.
- از خصوصيات بارز این تفسير، مقيد بودن مؤلف به دلالت لفظى آيات قرآن است و از مسائلى كه منجر به تطبيق و تأویل مىگردد و محلى برای دخالت انگیزهها و ذوقيات است، جدا پرهيز دارد. مؤلف، با تسلطى كه بر ادبيات عرب دارد، کیفیت استعمالها و دلالتهاى آن را خوب مىشناسد و در همه جا وضع لغوى و حدود دلالت و موازين لغت را مراعات مىكند.
- آنچه را كه مفسران در ذيل آيات آوردهاند، بعضا بدون اظهار نظر و اكثرا با مقايسه و سنجش نقل كرده است؛ البته در مواردى كه نظر مفسران اختلاف دارد، به ارائه نظرات ديگران اكتفا نمىكند، بلكه به سنجش آنها پرداخته و اگر خود بيانى مستقل داشته باشد بدان مىافزايد.
- نویسنده در تفسير آيات، به آيات ديگر نيز استدلال مىكند؛ يعنى همان تفسير قرآن به قرآن.
- وى احكام شرعى را شرح و بسط مىدهد و اقوال مختلف را در هر باب، بهصورت فتوايى نقل مىكند. آنجا كه اختلاف نظرى باشد، مىسنجد و جرح و تعديل مىكند و نظرى مىدهد و جهت برترى یک فتوى را بر ديگرى بيان مىكند؛ اما در همه موارد به نظر شيعه اكتفا كرده و نظر ديگران را بهندرت ذكر مىكند.[۱۴]، اما نه در حد تفسير مجمع البيان.
- نویسنده در بيان قصص قرآن، غالباً نقل تفاسير ديگر را ملاك قرار داده و در مواردى، ذكر مأخذ نيز كرده است؛ البته قصص را تا آنجايى كه از روايات و اخبار استفاده مىشود، آورده و از مابقى صرف نظر مىكند و به اندازه كافى هم تفصيل مىدهد.
- برای تتمیم و تكمیل بعضى از قصص، به كتب ديگر هم مراجعه و از منابع اصلى استفاده مىنمايد و اگر در ديگر آثارش بيان كرده باشد، بدانجا احاله مىدهد.
- مؤلف از تمثيلات و اصطلاحات عامیانه نيز در جاىجاى تفسير بهره برده است .[۱۵]
- رجال يادشده در این تفسير، همه مورد اعتماد شيعه است و به غير كارى ندارد و حتى مراجعه به تفاسير عامه را جايز نمىداند .[۱۶]
- مؤلف به مسائل اخلاقى توجه فراوانى دارد و به هر بهانهاى آنها را طرح مىكند و بعضا احساس مىشود كه از کتاب تفسير خارج شده و به یک کتاب اخلاقى نزدیک تر است.
- اندكى مباحث فلسفى، در این تفسير به چشم مىخورد، اما منظور اصلى مفسر نيست و در ضمن مباحث، استشهادات زيادى، به منظومه ملا هادى سبزوارى دارد .[۱۷]در مواردى هم كلام حكما را طرح و جرح و تعديل مىكند .[۱۸]
- مؤلف برای بيان و اثبات منظور خویش از تمامى اخبار و احاديث اهلبيت(ع) استفاده مىكند و از سلسله روات و رجال آنها زياد ياد نمىنمايد، ولى همه را از طريقى مىگیرد كه رجال آن مورد اعتماد شيعهاند.
- مؤلف به احاديثى كه مستند نباشد توجهى ندارد؛ چنانكه خود مىگوید: اخبار زيادى از خواص القرآن از پيامبر و از حضرت باقر(ع) نقل كردهاند، صرف نظر كردهايم؛ چون سند نداشت .[۱۹]
پانویس
- ↑ مقدمه کتاب، ج1، ص3
- ↑ ر.ک: همان، ص5
- ↑ ر.ک: همان، ص13
- ↑ ر.ک: همان، ص20
- ↑ ر.ک: همان، ص27
- ↑ ر.ک: همان، ص32
- ↑ ر.ک: همان، ص40
- ↑ ر.ک: همان، ص59
- ↑ ر.ک: همان، ص61
- ↑ ر.ک: همان، ص68
- ↑ ر.ک: همان، ص72
- ↑ متن کتاب، ج2، ص66
- ↑ همان، ص344
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص103
- ↑ همان، ج12، ص5 و 25؛ ج13، ص248
- ↑ همان، مقدمه جلد اوّل، ص23
- ↑ همان، ج4، ص329؛ ج5، ص123؛ ج7، ص133 و 271؛ ج10، ص451
- ↑ همان، ج13، 342؛ ج12، ص7 و 338
- ↑ همان، ج12، ص104
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب