أجوبة

أجوبة
پدیدآوران	ابن سحنون، محمد بن عبدالسلام (نويسنده) ابن قطان، محمد بن سلیمان (گردآورنده) بشینه، سلیم عبد الدائم (مصحح)
ناشر	دار و مکتبة بن حمودة للنشر و التوزيع
مکان نشر	لیبی - زلیتن
سال نشر	2008م
چاپ	1
شابک	‎978-9959-836-21-2
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/س3الف3 170/5 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

أجوبة، اثر محمد بن سحنون بن سعید تنوخی (متوفای 256ق)، از عالمان فقه، حدیث، تاریخ و رجال است. این اثر فقهی توسط محمد بن سلیمان بن سالم بن قطان (متوفای 289ق) گردآوری شده و سلیم بن عبدالدائم محمد بشینه آن را تحقیق کرده است.

نوشتار حاضر از آثار تخصصی و ارزشمند در فقه قضا و مشتمل بر پاسخ‌های علمی سحنون در این خصوص است.

برخی از محققان آن را به سحنون بن سعید نسبت داده‌اند که توسط فرزندش محمد برخی مطالب به آن افزوده شده است و آن را در حقیقت روایت محمد بن سالم از محمد بن سحنون از سحنون دانسته‌اند. نظرات دیگری نیز در این مورد مطرح شده است که محقق اثر به‌تفصیل به آنها اشاره کرده و در یک نتیجه‌گیری کتاب را متعلق به محمد بن سحنون دانسته که مطالبی را نیز از پدر خود در آن نقل کرده است. این اثر در زمان حیات محمد بن سحنون، توسط محمد بن سالم جمع‌آوری و تنظیم شده است. از این کتاب با عنوان «الجوابات» یا «النوازل» «الجامع» و همچنین «أدب القضاء» نام برده شده است. فؤاد سزگین از این اثر با عنوان «الرسالة السحنونية» یاد کرده است.

روش نویسنده در تمام کتاب، نخست ذکر مسئله از زبان محمد بن سالم، سپس پاسخ آن توسط محمد بن سحنون به‌صورت مستقیم یا با عبارت‌هایی نظیر اختلف العلماء، قال سحنون یا ابن قاسم و... یا به‌صورت جواب به سؤال است. وی در تمام پاسخ‌ها گاهی به ذکر دلیل پرداخته و گاهی نیز تنها به پاسخ اکتفا نموده است.

نویسنده در مواردی به اختلاف نظر علما، اعم از صحابه، تابعان، فقهای مدینه، فقهای مالکی و فقهای مذاهب دیگر در برخی مسائل مورد بحث اشاره کرده و گاهی به ترجیح یکی از اقوال مطرح‌شده، پرداخته است.

در حقیت نویسنده در پاسخ به مسائل فقهی قضایی بیش از هر چیز بر مذهب فقهی مالکی تکیه کرده و در مقایسه میان آراء فقهی نیز مبنای ترجیح آراء را نیز مذهب مالکی قرار داده است.

کتاب مشتمل بر مقدمه محقق، بخش مرتبط با مباحث‌پژوهی کتاب و متن تحقیق‌شده آن در بیست فصل است. مباحث اصلی کتاب، با فصل شهادات آغاز شده و در ادامه مسائل مختلف فقهی دیگر (قضا، نکاح، طلاق، بیع، حیازت و....) مطرح شده است. پایان‌بخش مطالب کتاب، ذیل فصل جامع آمده و مشتمل بر مسائل گوناگون فقهی است که برخی از آنها تکرار مسائل پیشین است. فصول یادشده از حیث حجم با هم متفاوت است. برخلاف فصل حیازت که مختصر است، فصل استحقاق، صفحات بیشتری از اثر را شامل شده است. در این اثر بالغ بر هفتصدوچهارده مسئله پاسخ داده شده است.

این کتاب، نخستین نگارش فقهی قضایی بر مبنای فقه مالکی در قیروان است و به‌عنوان مکمل یا شرحی برای کتاب «المدونة» شناخته شده است که شارحان کتاب «المدونة» از آن بهره برده‌اند. اشتمال کتاب بر تفسیر برخی از آیات و توضیح برخی احادیث و روایات، در کنار برخورداری آن از الفاظ و عبارات آسان و وضوح معانی و دوری از هر پیچیدگی و ابهام، از ویژگیهای این اثر است.

محقق علاوه بر مقایسه نسخ مختلف کتاب، گزینش متن صحیح آن و اشاره به اختلاف عبارات متن موجود با دیگر نسخه‌ها در پاورقی، به استخراج آیات، احادیث، روایات منسوب به صحابه و اقوال علما و آدرس‌دهی آنها پرداخته است. وی همچنین به معرفی برخی از شخصیت‌ها که نظراتی توسط نویسنده از آنها نقل شده پرداخته و برخی از مصطلحات فقهی و الفاظ دشوار را با اشاره به مصادر توضیح داده است. در مواردی توضیحاتی ضروری را در متن آورده و داخل علامت ] [ آورده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. سزگین، فؤاد، «تاريخ التراث العربي»، مترجم: حجازى، محمود فهمى، قم، کتابخانه عمومى حضرت آیت‌الله‌العظمى مرعشى‏، 1412ق، چاپ دوم.