آية التطهير في مصادر الفريقين
| آية التطهير في مصادر الفريقين | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | عسکری، مرتضی (نویسنده) |
| چاپ | 1 |
| موضوع | تفاسير (سوره احزاب. آيه التطهير) |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 102/33 /ع5آ9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
آية التطهير في مصادر الفريقين تألیف علامه سید مرتضی عسکری، اثری است که با هدف اثبات حقانیت مکتب اهل‌بیت(ع) به بررسی حدیث کساء و آیه تطهیر در منابع شیعه و سنی پرداخته است.
ساختار
کتاب مشتمل بر یک مقدمه و دو بخش کلی است؛ در بخش اول آیه تطهیر در منابع اهل سنت و در بخش دوم این آیه از دیدگاه اهل‌بیت(ع) مورد بررسی قرار گرفته است.
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه کتاب به وحدت پیرامون مائده کتاب و سنت توصیه کرده و تنازع بر مسائل اختلافی از داخل و فعالیت‌های دشمنان از خارج را سبب ایجاد تفرقه امت اسلامی دانسته است. وی مراجعه به کتاب و سنت، جهت رسیدن به راهی مناسب در مسائل اختلافی، سبب وحدت کلمه دانسته است.[۱] در اولین بخش کتاب، حدیث کساء و نزول آیه تطهیر به نقل از المستدرك علی الصحيحین حاکم نیشابوری نقل شده است. سپس نوع کساء و پوشش در دو حدیثی که از عایشه و ام‌سلمه نقل شده مورد توجه قرار گرفته است. در حدیث اول چنین آمده که رسول خدا(ص) سحرگاه از منزل خارج شد درحالی‌که بالاپوشی از پشم شتر سیاه به تن داشت. در حدیث دوم طبری و قرطبی در تفسیر آیه تطهیر از ام‌سلمه نقل کرده‌اند که به هنگام نزول آیه تطهیر، رسول خدا(ص) علی و فاطمه و حسن و حسین را دعا کرد و بر آن‌ها کسائی خیبری پوشانید. سیوطی و ابن کثیر هم به حدیث دیگری اشاره کرده‌اند که عبا بر آن‌ها پوشانید.[۲] در منابع اهل سنت حتی چگونگی نشستن زیر کساء هم ذکر شده است. در روایتی که طبری و ابن کثیر در تفاسیرشان و ترمذی در صحیح، طحاوی در مشکل الآثار آورده چنین آمده که پیامبر(ص) حسن و حسین و فاطمه(ع) را پیش‌رو و علی را پشت‌سرش نشاند و همه را زیر کساء قرار داد.[۳]در حدیث دیگری از واثله بن اسقع و ام‌سلمه نقل شده که آن حضرت علی(ع) و فاطمه(س) را در برابر و حسن و حسین را بر روی پای خود یا دامنش نهاد.[۴] نویسنده در بخش پایانی این بخش از کتاب به شرح الفاظ آیه پرداخته است. یکی از الفاظ کلیدی آیه واژه «رجس» است. برای این واژه، چهار وجه ذکر شده است: از حیث طبع، از جهت عقل، از جهت شرع و یا هر سه جهت مانند میته، میسر (قمار) و شرک.[۵]در تفسیر ثعالبی رجس اسمی دانسته شده که بر گناه، عذاب، نجاسات و نقائص واقع می‌شود که خداوند آن‌ها را از اهل‌بیت دور کرده است؛ همچنان که در قرآن کریم می‌خوانیم: «إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَيْسِرُ وَ الْأَنْصابُ وَ الْأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّيْطانِ»(مائده: 90)؛ شراب و قمار و بت‌ها و تيرهاى قرعه پليدند [ و ] از عمل شیطان‌اند.[۶] تفسیر آیه تطهیر به نقل از تفاسیر مأثور و روایی از دیگر مطالب است که با استناد به تفسیر طبری، ال[[الدر المنثور في التفسير بالمأثور|درالمنثور سیوطی و ذخائر العقبی محب طبری مورد بررسی قرار گرفته است.[۷] پس از نزول آیه تطهیر پیامبر مدت زیادی به هنگام نماز بر در خانه فاطمه و علی(ع) می‌ایستاد و پس از دعوت آن‌ها به نماز این آیه را تکرار می‌کرد. این اقدام پیامبر حکایت از اهمیت این موضوع و اختصاص آیه تطهیر به اهل‌بیت(ع) دارد. سیوطی از ابن عباس نقل می‌کند که نه ماه پیامبر(ص) را مشاهده کردم که هرروز پنج بار به هنگام نماز بر در خانه علی بن ابی‌طالب(ع) می‌ایستاد و می‌فرمود: سلام و رحمت و برکات خداوند بر شما اهل‌بیت باد. «إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً» (احزاب: 33)؛ خداوند اراده کرده که آلودگی و ناپاکی را از شما اهل‌بیت بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.[۸]این واقعیت در صحیح ترمذی، مسند احمد، مسند طیالسی، مستدرک الصحیحین، اسد الغابه، تفاسیر طبری و سیوطی نیز آمده است با این اختلاف که پیامبر(ص) شش ماه به هنگام نماز صبح بر در خانه فاطمه(س) می‌ایستاد و با دعوت اهل‌بیت(ع) به نماز، آیه تطهیر را قرائت می‌کرد.[۹] در انتهای بخش اول کتاب مواردی گردآوری شده که در آن‌ها افرادی چون حسن بن علی(ع)، حسین بن علی(ع)، ام‌سلمه و ابن عباس به این آیه در معرفی فضائل اهل‌بیت(ع) استدلال کرده‌اند. نویسنده پس از ذکر شش مورد چنین می‌نویسد: ما به این تعداد از روایات حدیث کساء بسنده می‌کنیم. این تعداد برای کسی که بنای بر تمسک به قرآن و دریافت تفسیرش از رسول خدا(ص) را دارد کفایت می‌کند.[۱۰]
در دومین بخش کتاب آیه تطهیر در منابع مکتب اهل‌بیت(ع) مورد مطالعه قرار گرفته است. در ابتدای این بخش شأن نزول این آیه و حدیث کساء به روایت ام‌سلمه، حسین بن علی(ع)، ابوسعید خدری و امام باقر(ع) ذکر شده است؛ به‌عنوان نمونه در فضائل ابن شاذان و بحارالانوار از ابوسعید خدری نقل شده که آیه تطهیر در شأن محمد(ص) و اهل‌بیت آن حضرت نازل شده است، هنگامی‌که علی و فاطمه و حسن و حسین(ع) را جمع کرد و کساء را بر ایشان کشید. سپس فرمود: خداوندا ایشان اهل‌بیت من هستند، پلیدی را از آن‌ها دور کن و آن‌ها را پاکیزه بدار. ام‌سلمه که کنار در ایستاده بود گفت: یا رسول‌الله(ص) آیا من هم با آن‌ها هستم. آن حضرت فرمود: تو بر خیر و نیکی هستی [هرچند در زمره اهل‌بیت در این آیه نباشی].[۱۱] پیامبر پس از نزول آیه تطهیر، مدت‌ها به هنگام نماز بر در خانه علی و فاطمه(ع) می‌ایستاد. در منابع شیعی نیز به این موضوع تصریح شده است. در تفسیر فرات و بحارالانوار از ابوسعید خدری نقل شده که پیامبر خدا(ص) چهل صباح بر در خانه علی(ع) می‌ایستاد و پس از سلام بر اهل‌بیت، آیه تطهیر را می‌خواند.[۱۲]در همان منابع از ابوالحمراء نیز نقل شده که آن حضرت بیش از نه ماه این کار را انجام می‌داد. این روایت از امیرالمؤمنین علی(ع)، امام باقر(ع) و امام صادق(ع) نیز نقل شده است اما به مدت‌زمان این اقدام پیامبر(ص) اشاره نشده است.[۱۳] آخرین مبحث این بخش از کتاب نیز همانند بخش اول به پنج روایتی اختصاص یافته که حسنین(ع)، امام سجاد(ع)، ام‌سلمه و زید بن علی بن حسین(ع) در ذکر فضائل اهل‌بیت(ع) به آیه تطهیر استناد کرده‌اند. این روایات از منابع شیعی مانند: بحارالانوار، کنزالفوائد، تفسیر فرات و أمالی صدوق گردآوری شده است.[۱۴]
وضعیت کتاب
مستند روایات و برخی توضیحات نویسنده در پاورقی‌های کتاب ذکر شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.