14 مقاله از کتاب طبائع الحيوان البحري و البري

14 مقاله از کتاب طبائع الحیوان البحری و البری
پدیدآوران	ارسطو(نویسنده) اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه‌نویس) سالم، محمد سلیم (محقق)
ناشر	دانشگاه علوم پزشكی ایران، مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1388 ش
چاپ	1
موضوع	جانور شناسی حیوانها - عادات و رفتار
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏QL‎‏ ‎‏50‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏5‎‏4
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

چهارده مقاله از طبائع الحيوان البحرى و البرى نگاشته حكيم و دانشمند نامدار و بزرگ يونان ارسطو در علم حیوان‌شناسی.

کتابهای ارسطو در حیوان‌شناسی

ارسطو پنج کتاب در حيوان‌شناسى نگاشته است: 1. تاريخ الحيوان، 2. عن اجزاء الحيوان،3. عن حركة الحيوان، 4. عن مسير الحيوان، 5. عن ولاد الحيوان. به مجموع این پنج کتاب در نگاشته‌هایى كه دانشوران عرب نگاشته‌اند، مقاله چهاردهم از کتاب طبائع الحيوان البرى و البحرى اطلاق كرده‌اند. بنابراین این اثر نه اثرى مستقل، بلكه مجموعه‌اى از پنج نگاشته ارسطوست.

مترجم اثر

چنان‌كه واضح است این اثر در اصل به زبان يونانى بوده كه در دوران‌هاى اسلامى به عربى ترجمه شده است. درباره مترجم این اثر نظر اكثر مورخين این است كه يوحنا (يحيى) بن بطريق این اثر را به عربى ترجمه نموده است. ابن نديم مى‌گوید: «کتاب الحيوان را كه شامل نوزده مقاله است ابن بطريق از سريانى به عربى ترجمه نمود.» (فهرست ابن نديم، ص251) به این مطلب بعضى ديگر نيز تصريح كرده‌اند. البته با توجه به آنچه درباره خصوصيت مترجم مى‌گویند به نظر مى‌رسد این ترجمه چندان دقيق و صحيح نباشد. ابن ابى اصيبعه درباره يحيى بن بطريق مى‌گوید: «وى با زبان عربى آن چنان كه شايسته است آشنا نبود و همین‌طور اطلاع چندانى از يونانى نداشت».

ساختار

اين اثر داراى چهارده بخش (فصل) است. محقق اثر کتاب را در سه بخش ارائه كرده است؛ بدين‌گونه كه در بالاى هر صفحه از کتاب متن اثر ذكر شده است. در ذيل آن اختلاف نسخ ارائه شده و در بخش سوم نيز توضيحات الفاظ و عبارات و نكاتى كه محقق لازم به ذكر دانسته ارائه شده است.

گزارش محتوا

اين اثر و بلكه همه آثارى كه از مكتب طبى يونان به دست ما رسيده است از چند جهت قابل توجه و اعتنا است. اول: این آثار بازگوكننده‌انديشه و مبانى علمى تمدن بزرگ قبل از اسلام است و از این رو نكات جالب و سودمندى برای تحقيق در آن به چشم مى خورد. دوم: آثار مكتب يونان گاه زيربناى مكاتب ديگر بوده‌اند؛ از اين‌رو شناخت خصائص مكاتب زير بنايى برای پايه‌ريزى مكتب جديد سودمند و بلكه ضرورى است. سوم: وجه تاريخى این آثار غيرقابل انكار است. این خود ارثى است كه تمدن‌هاى كهن برای تمدنهاى بعد از خود به يادگار گذاشته‌اند. البته اهمیت این آثار از جهت ديگرى نيز قابل اعتنا است و آن مربوط به ترجمه این آثار از زبان‌هاى بيگانه به زبان عربى است. هرچند - چنان كه در بخش معرفى کتاب گفتيم - مترجم این اثر در ترجمه کتاب چندان دقيق عمل نكرده است و از اين‌رو تا حدى اثر را از اعتبار انداخته است اما به هر حال آشنايى با نظريات بزرگان علم، خصوصاً كسى مثل ارسطو كارى سودمند و مفيد است. توصيف معده و روده در ماهى‌ها و مارها و وجه شباهت و تفاوت آنها، كبد و مرى حيوانات و ارتباط مرى با طول عمر، بزاق و وظيفه آن در سرعت هضم غذا، ماساريقا يا روده‌بند و جايگاه وجود آن و وظايف آن، معرفى و خصوصيات جزئى و كلى بعضى از حيوانات و شيوه تنفس حيوانات، عناوین فصول مختلف کتاب است.

وضعيت کتاب

اين اثر با تحقيق خانم دكتر عزت محمد سليم سالم و با تذييلات سودمند ايشان توسط بخش دراسات يونانى و لاتينى دانشگاه الآداب قاهره در سال 1984م در 203 صفحه منتشر شده است. محقق علاوه بر تصحيح متن کتاب، مقدمه‌اى نيز پيرامون زندگى و آثار ارسطو و نيز معرفى این کتاب به رشته تحرير درآورده است. حواشى این اثر دو دسته است: دسته‌اى پيرامون اختلاف نسخ و بخشى ديگر حواشى توضيحى و تطبيق متن عربى با متن يونانى است. تدوین و تنظيم فهرست اسامى حيوانات، فهرست اعلام و شهرها به زبان يونانى كار ديگرى است كه محقق این اثر انجام داده است. افست این اثر را مؤسسه مطالعات تاريخ پزشكى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه ایران با مقدمه‌اى كوتاه به قلم آقاى دكتر محمد مهدى اصفهانى پيرامون زندگانى مؤلف منتشرنموده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب