کرد در آیینه شعر فارسی؛ از رودکی تا شفیعی کدکنی
کرد در آیینه شعر فارسی؛ از رودکی تا شفیعی کدکنی تألیف فرامرز آقابیگی؛ نویسنده در این کتاب ضمن بهدستدادن نمونههایی از شعر شاعران که در آنها واژۀ «کُرد» آمده است، به طور کلی درصدد پاسخ به این پرسش است که تلقی شاعران عموماً از واژۀ «کُرد» چه بوده است؟
| کرد در آیینه شعر فارسی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فرامرز، آقابیگی (نویسنده) |
| ناشر | مروارید |
| مکان نشر | تهران |
| سال نشر | 1403 |
| شابک | 8ـ191ـ324ـ622ـ978 |
| کد کنگره | |
گزارش کتاب
کُردها از جهان باستان هم به لحاظ زبانی و هم از نظر جغرافیایی در قلمرو جهان ایرانی و به عنوان بخشی از ماد کهن تعریف و شناخته شدهاند. یکی از پرسشها دربارۀ کردها میتواند این مسئله باشد که این واژه چه معنا و بازتابی در شعر فارسی از دورۀ آغازین تا عصر کنونی داشته است؟
جستجو دربارۀ سیر یک واژه، افزون بر شناسایی وجوه کاربرد آن، همزمان میتواند روند دگردیسی بار معنایی واژه در ادوار مختلف را هم نشان دهد. در این کتاب به طور متوالی از دورۀ آغاز شعر فارسی تا معاصر، یعنی از رودکی تا شفیعی کدکنی، به بازجست واژۀ «کُرد» در کلام شاعران پرداخته شده است تا با گردآوری نمونههای هرچند قلیل، بتوان از این رهگذر به دریافتی دقیق از کاربرد و معانی این واژه در ادبیات گذشته نایل آمد؛ همچنین در خلال آن به پارهای از آرای مطرح دربارۀ این واژه پرداخت که عموماً از آن خوانشهایی تکمعنایی کردهاند. درحالیکه با دقت بیشتر در آثار منظوم، میتوان به این نتیجه دست یافت که کاربرد واژۀ «کُرد» در دایرۀ ذهن شاعران گذشته، فقط مفهوم تکساحتی نداشته است، بلکه بهجز معنای لغوی صرف واژه، پارهای ویژگیهای خاص قومی و فرهنگی و مانند آن نیز از آن قابل استنباط و برداشت است.
نویسنده در این کتاب ضمن بهدستدادن نمونههایی از شعر شاعران که در آنها واژۀ «کُرد» آمده است، به طور کلی درصدد پاسخ به این پرسش است که تلقی شاعران عموماً از واژۀ «کُرد» چه بوده است؟ آیا آنها صرفاً معنای لغوی واژه را مدنظر داشتهاند یا آن را در معنای باشندگانی با خصوصیات قومی ـ نژادی خاص در نظر داشتهاند که در گسترۀ جغرافیایی ایران مانند سایر اقوام دیگر در بودوباش بودهناد.
در کنار واژۀ «کُرد» در ابیات شاعران، گاه در برخی از آثار برای نمونه شاهنامۀ فردوسی و خمسۀ نظامی، به هویت و وجود کردها در قالب یک روایت طولانی توجه شده است؛ یعنی به خاستگاه و پیدایش آنان و نیز کموبیش به ویژگیهای اخلاقی، روانی، اجتماعی آنها نیز نظر افکنده شده است.
در بخشی از این کتاب، به رد یا به عبارت صحیحتر تصحیح این نظریه پرداخته میشود که برخی محققان واژۀ «کُرد» را تنها به کوچنشین و چادرنشین اطلاق کردهاند که در جغرافیای ایران در آمدوشد بودهاند؛ اما بر پایۀ شواهد منقول از شاعران، معلوم میشود که این برداشت تنها میتواند یک خوانش از واژۀ «کُرد» باشد؛ زیرا در گذشته همۀ اقوام کوچنشین را کرد نمینامیدند، بلکه هر یک برای خود اسم و رسمی داشتند و ازآنجاکه کوچنشینی یکی از شیوههای زندگی در گذشته بود، طبیعتاً اقوام و تیرههای متعددی از این زندگی پیروی میکردند که همه را نمیتوان تحت این نام گرد آورد.
نویسنده در این کتاب پس از بررسی کاربرد واژۀ «کُرد» در دورههای خراسانی، عراقی، وقوع، هندی، بازگشت، مشروطه و معاصر، در جمعبندی و نتیجهگیری به بیان نتایج بهدستآمده از پژوهش پرداخته است و نکات و برداشتهای هر دوره دربارۀ این واژه را بیان میکند.[۱]
پانويس
منابع مقاله
پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات