۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
زين الأخبار (تعریب): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - '( ' به '('
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
جز (جایگزینی متن - '( ' به '(') |
||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
ديده مى‌شود كه موًلف زين‌الاخبار با [[ابو ریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] محشور بوده و با يگديگر روابط علمى و دوستانه داشته‌اند. دانشمندان ديگر نيز در مورداش تبصره مى‌نمايد كه: ظاهرا گرديزى از شاگردان مورخ بزرگ اسلامى؛ يعنى [[ابو ریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] مولف آثارالباقيه بوده است. تا جايى كه ميرزا محمدخان قزوينى كتاب زين‌الاخبار را در تاريخ، آثار، اعياد، عادات، رسوم، انساب و معارف ملل ماضيه تا اندازه شبيه به آثار الباقيه [[ابو ریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] مى‌داند. ديده مى‌شود كه نزديكى دو موًرخ و دانشمند دربار غزنوى چنان بود كه تاًثيرات علمى، ابوريحان در اثر گرديزى نمايان است. | ديده مى‌شود كه موًلف زين‌الاخبار با [[ابو ریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] محشور بوده و با يگديگر روابط علمى و دوستانه داشته‌اند. دانشمندان ديگر نيز در مورداش تبصره مى‌نمايد كه: ظاهرا گرديزى از شاگردان مورخ بزرگ اسلامى؛ يعنى [[ابو ریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] مولف آثارالباقيه بوده است. تا جايى كه ميرزا محمدخان قزوينى كتاب زين‌الاخبار را در تاريخ، آثار، اعياد، عادات، رسوم، انساب و معارف ملل ماضيه تا اندازه شبيه به آثار الباقيه [[ابو ریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] مى‌داند. ديده مى‌شود كه نزديكى دو موًرخ و دانشمند دربار غزنوى چنان بود كه تاًثيرات علمى، ابوريحان در اثر گرديزى نمايان است. | ||
عبدالحى حبيبى، در مورد گرديزى مى‌نگارد كه: "از شرح حال گرديزى متاسفانه چيزى نمى‌دانيم و در كتب ديگر ذكرى از او نيست. اگر مقدمه اين كتاب در دست مى‌بود. از روى آن گرديزى را خوب‌تر مى‌شناختيم، در حالى كه در بعضى موارد نام خود را به عبارت ( فرازآورنده) اين كتاب ابوسيعد عبدالحى بن الضحاك ابن محمود گرديزى مى‌نويسد و چنين به نظر مى‌رسد كه در غزنه پايتخت آن وقت سكونت داشت و كتاب خود را در اين شهر نوشت و در اواخر زندگى استاد [[ابو ریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] (متوفى 440 هجرى 1048 ميلادى) با او ديدار كرده است. | عبدالحى حبيبى، در مورد گرديزى مى‌نگارد كه: "از شرح حال گرديزى متاسفانه چيزى نمى‌دانيم و در كتب ديگر ذكرى از او نيست. اگر مقدمه اين كتاب در دست مى‌بود. از روى آن گرديزى را خوب‌تر مى‌شناختيم، در حالى كه در بعضى موارد نام خود را به عبارت (فرازآورنده) اين كتاب ابوسيعد عبدالحى بن الضحاك ابن محمود گرديزى مى‌نويسد و چنين به نظر مى‌رسد كه در غزنه پايتخت آن وقت سكونت داشت و كتاب خود را در اين شهر نوشت و در اواخر زندگى استاد [[ابو ریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]] (متوفى 440 هجرى 1048 ميلادى) با او ديدار كرده است. | ||
زين‌الاخبار در زمان سلطنت عبدالرشيد بن مسعود بن محمود بن سبكتگين ( 444 441 هجرى 1950-1052 1049 ميلادى) در غزنه تاًليف شده باشد. زيرا در متن كتاب چند جاى نام سلطان عبدالرشيد را با دعاى "ام سلطان" ذكر كرده است و از اين بر مى‌آيد كه گرديزى كتاب خود را پيش از فتنه طغرل ختم كرده بود. | زين‌الاخبار در زمان سلطنت عبدالرشيد بن مسعود بن محمود بن سبكتگين (444 441 هجرى 1950-1052 1049 ميلادى) در غزنه تاًليف شده باشد. زيرا در متن كتاب چند جاى نام سلطان عبدالرشيد را با دعاى "ام سلطان" ذكر كرده است و از اين بر مى‌آيد كه گرديزى كتاب خود را پيش از فتنه طغرل ختم كرده بود. | ||
اين فتنه را كه در زمان عبدالرشيد صورت گرفت، چنين مى‌نگارد: طغرل از بندگان سلطان محمود و سپه‌سالار بود كه بعد از مرگ (مودود) در سال ( 444 هجرى 1052 ميلادى) از خراسان به غزنه آمد و سلطان عبدالرشيد را با يازده نفر شهزاده ديگر بكشت و چهل روز ملك راند و عاقبت الامر در غزنه به دست انوشتگين سلاحدار كشته شد. و موصوف به نام قوام‌الدوله ابوسعيد طغرل سكه زده كه قبلا سكه موصوف در موزيم كابل موجود بوده و به املاى طغريل نام او را نوشته‌اند. | اين فتنه را كه در زمان عبدالرشيد صورت گرفت، چنين مى‌نگارد: طغرل از بندگان سلطان محمود و سپه‌سالار بود كه بعد از مرگ (مودود) در سال (444 هجرى 1052 ميلادى) از خراسان به غزنه آمد و سلطان عبدالرشيد را با يازده نفر شهزاده ديگر بكشت و چهل روز ملك راند و عاقبت الامر در غزنه به دست انوشتگين سلاحدار كشته شد. و موصوف به نام قوام‌الدوله ابوسعيد طغرل سكه زده كه قبلا سكه موصوف در موزيم كابل موجود بوده و به املاى طغريل نام او را نوشته‌اند. | ||
درباره نام كتاب مى‌توان اظهار كرد كه از لقب سلطان عبدالرشيد گرفته شده است؛ يعنى "عزوالدوله و زين‌المله سيف الله عبدالرشيد" كه احتمالا زين‌الاخبار از زين‌المله گرفته شده باشد. | درباره نام كتاب مى‌توان اظهار كرد كه از لقب سلطان عبدالرشيد گرفته شده است؛ يعنى "عزوالدوله و زين‌المله سيف الله عبدالرشيد" كه احتمالا زين‌الاخبار از زين‌المله گرفته شده باشد. | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
ماخذى كه گرديزى در اثر خود از آن استفاده كرده، از همه اول‌تر همانا، كتاب صورالاقاليم ابوزيد احمد بن سهل بلخى (235-323 هجرى 849-933 ميلادى) است و ثانيا از ممالك و مسالك ابن خردادبه تاًليف حدود (250هجرى 864 ميلادى) مى‌باشد كه در مباحثى مختلف از اين دو كتاب استفاده برده است. | ماخذى كه گرديزى در اثر خود از آن استفاده كرده، از همه اول‌تر همانا، كتاب صورالاقاليم ابوزيد احمد بن سهل بلخى (235-323 هجرى 849-933 ميلادى) است و ثانيا از ممالك و مسالك ابن خردادبه تاًليف حدود (250هجرى 864 ميلادى) مى‌باشد كه در مباحثى مختلف از اين دو كتاب استفاده برده است. | ||
چنانچه از فحواى اثر موصوف بر مى‌آيد، قطعاتى را از "ربع الدنيا" ( توزيع الدنيا) ابن مقفغ (حدود 140 هجرى 757 ميلادى) برداشته است و مسالك و ممالك ابوعبدالله جيهانى را نيز ديده است و اقتباس‌هايى دارد. | چنانچه از فحواى اثر موصوف بر مى‌آيد، قطعاتى را از "ربع الدنيا" (توزيع الدنيا) ابن مقفغ (حدود 140 هجرى 757 ميلادى) برداشته است و مسالك و ممالك ابوعبدالله جيهانى را نيز ديده است و اقتباس‌هايى دارد. | ||
ديده مى‌شود كه گرديزى از آثارى استفاده برده، كه امروز در دست ما نيست و مى‌توان آن را در زين‌الاخبار ملاحظه كرد. روى اين اصل اثر گرديزى ارزش بيشترى دارد. | ديده مى‌شود كه گرديزى از آثارى استفاده برده، كه امروز در دست ما نيست و مى‌توان آن را در زين‌الاخبار ملاحظه كرد. روى اين اصل اثر گرديزى ارزش بيشترى دارد. | ||
گرديزى اثر خود را مانند ديگر مورخان بر مبناى تاريخ عمومى نگاشته است؛ يعنى از آفرينش جهان تا روزگار خودش. گرديزى اثرش را به سلطان عبدالرشيد (441-444 هجرى 1050-1053 ميلادى) اتحاف كرده است. اثرى گرديزى يگانه كتابى نيست با نام عربى و متن درى نوشته شده است، بلكه قبلا كتابى ديگر تحت عنوان "حدود العالم من المشرق والمغرب ( نويسنده نامعلوم) " نيز با نام عربى و متن درى وجود داشت. | گرديزى اثر خود را مانند ديگر مورخان بر مبناى تاريخ عمومى نگاشته است؛ يعنى از آفرينش جهان تا روزگار خودش. گرديزى اثرش را به سلطان عبدالرشيد (441-444 هجرى 1050-1053 ميلادى) اتحاف كرده است. اثرى گرديزى يگانه كتابى نيست با نام عربى و متن درى نوشته شده است، بلكه قبلا كتابى ديگر تحت عنوان "حدود العالم من المشرق والمغرب (نويسنده نامعلوم) " نيز با نام عربى و متن درى وجود داشت. | ||
تاريخ گرديزى (زين الا خبار) تا همان زمان يگانه اثرى بود (بدون اثر بيرونى) كه مطالب اجتماعى اقوام و ملل مختلف در آن به تحقيق و پژوهش گرفته شد بود. با وجود آن كه جسته، جسته در تاريخ بيهقى نيز تلاش صورت گرفته تا اوضاع اجتماعى را بررسى كند. گرديزى در اين اثر روش بيرونى را سرمشق قرار داده، و بخشى از كتاب خود را بر مبناى اثر بيرونى بنگارد. | تاريخ گرديزى (زين الا خبار) تا همان زمان يگانه اثرى بود (بدون اثر بيرونى) كه مطالب اجتماعى اقوام و ملل مختلف در آن به تحقيق و پژوهش گرفته شد بود. با وجود آن كه جسته، جسته در تاريخ بيهقى نيز تلاش صورت گرفته تا اوضاع اجتماعى را بررسى كند. گرديزى در اين اثر روش بيرونى را سرمشق قرار داده، و بخشى از كتاب خود را بر مبناى اثر بيرونى بنگارد. | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۱۰۶: | ||
نخست قسمتى از فصل انساب و معارف تركان زين‌الاخبار را دانشمند روس بارتولد در كتاب كه به عنوان "شرح سفرى در آسياى مركزى به انديشه‌هاى علمى در سال (1311 هجرى 1893 ميلادى ويا 1312 هجرى 1894 ميلادى)" كه در پطرزبورگ با ترجمه روسى در سال (1315 هجرى 1897 ميلادى) چاپ وانتشار داد. | نخست قسمتى از فصل انساب و معارف تركان زين‌الاخبار را دانشمند روس بارتولد در كتاب كه به عنوان "شرح سفرى در آسياى مركزى به انديشه‌هاى علمى در سال (1311 هجرى 1893 ميلادى ويا 1312 هجرى 1894 ميلادى)" كه در پطرزبورگ با ترجمه روسى در سال (1315 هجرى 1897 ميلادى) چاپ وانتشار داد. | ||
بعدا مستشرقِ از كشور هنگرى (مجارستان) به نام گزاكوون در سال( 1321هجرى 1903 ميلادى) آن را با ترجمه زبان مجارى انتشار داد. بعد از آن بارتولد در كتاب خود "تركستان قبل از دوره مغول" مجلد اول، شامل متون عربى و درى قسمت‌هاى ديگر آن را كه مربوط به تاريخ خراسان است در سال (1316 هجرى 1897 ميلادى) در پطرزبورگ انتشار داد. | بعدا مستشرقِ از كشور هنگرى (مجارستان) به نام گزاكوون در سال(1321هجرى 1903 ميلادى) آن را با ترجمه زبان مجارى انتشار داد. بعد از آن بارتولد در كتاب خود "تركستان قبل از دوره مغول" مجلد اول، شامل متون عربى و درى قسمت‌هاى ديگر آن را كه مربوط به تاريخ خراسان است در سال (1316 هجرى 1897 ميلادى) در پطرزبورگ انتشار داد. | ||
== منابع == | == منابع == | ||