۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
رسائل المحقق الكركي: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - ' ' به ' '
جز (جایگزینی متن - ' (ع)' به '(ع)') |
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
شيخ على بن حسين كركى، معروف به [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]]، [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق ثانى]] | شيخ على بن حسين كركى، معروف به [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]]، [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق ثانى]] (م 940 ه ق) | ||
---------------------------------- | ---------------------------------- | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
اين كتاب از معتبرترين كتب فقهى و آثار بجاى مانده از [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] | اين كتاب از معتبرترين كتب فقهى و آثار بجاى مانده از [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] است كه از زمان تأليف مورد توجه فقهاى بزرگى واقع شده و شروح و حواشى متعددى همچون حاشيۀ خود مصنف، حاشيۀ فاضل جواد (م 1065 ق) به نام الفوائد العلّية في شرح الجعفريّة، شرح شيخ على بن عبدالصمد ميسى (م 938 ق) صاحب كتاب مشهور الرسالة الميسيّة و غير آن بر آن زده شده است. | ||
علاوه بر شروح و حواشى آن، چندين بار ترجمه و به نظم و شعر درآمده است. | علاوه بر شروح و حواشى آن، چندين بار ترجمه و به نظم و شعر درآمده است. | ||
| خط ۲۶۲: | خط ۲۶۲: | ||
رد و تأييد كتاب صلاة الجمعة [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] | رد و تأييد كتاب صلاة الجمعة [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] | ||
پس از تأليف اين كتاب، در تأييد و رد آن كتابهاى زيادى نوشته شده كه بعضى از آنان از خاندان [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] | پس از تأليف اين كتاب، در تأييد و رد آن كتابهاى زيادى نوشته شده كه بعضى از آنان از خاندان [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] هستند كه به آنها اشاره مى‌شود: | ||
همچون رساله جعفرية و قاطعة اللجاج و ساير آثار [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]]، توسط شيخ ابراهيم قطيفى در رد اين كتاب نيز صلاة الجمعة قطيفى نوشته شد كه در آن وجوب نماز جمعه با وجود فقيه جامع الشرائط رد شده است (ذ62/15/) | همچون رساله جعفرية و قاطعة اللجاج و ساير آثار [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]]، توسط شيخ ابراهيم قطيفى در رد اين كتاب نيز صلاة الجمعة قطيفى نوشته شد كه در آن وجوب نماز جمعه با وجود فقيه جامع الشرائط رد شده است (ذ62/15/) | ||
از بين خاندان [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] | از بين خاندان [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] نوۀ دخترى وى، سيد حسين بن ضياء الدين موسوى معروف به مجتهد كتاب اللمعة فى عدم عينية صلاة الجمعة را تأليف نموده در آن با بدترين عبارتها نظريات [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] را رد كرده است ذ146/3/، 353/18، اعيان الشيعه 186/5 | ||
از بين فرزندان وى شيخ حسن بن [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] | از بين فرزندان وى شيخ حسن بن [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] كتابى بنام صلاة الجمعة تأليف نموده و در آن وجوب عينى نماز جمعة را مشروط به اذن امام معصوم ع دانسته است ذ69/15/، 73، ذ146/3/ يكى ديگر از فرزندان وى بنام شيخ عبدالعالى بن [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] كتابى بنام اللمعة در عدم وجوب عينى در زمان غيبت امام ع نوشته است ذ352/18/ | ||
---------------------------------- | ---------------------------------- | ||
| خط ۲۷۸: | خط ۲۷۸: | ||
كتاب از دو قسمت عقود و ايقاعات تشكيل شده است و مؤلف پس از بيان اقسام هر كدام از آن دو به بيان الفاظى كه براى هر كدام از اين اقسام نياز است پرداخته است. | كتاب از دو قسمت عقود و ايقاعات تشكيل شده است و مؤلف پس از بيان اقسام هر كدام از آن دو به بيان الفاظى كه براى هر كدام از اين اقسام نياز است پرداخته است. | ||
اين كتاب توسط شيخ على بن عبدالعالى ميسى، معاصر [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] | اين كتاب توسط شيخ على بن عبدالعالى ميسى، معاصر [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] و پس از كسب اجازه از مؤلف شرح زده شده است و به نام الرسالة الميسيّة مشهور شده است. و بعدها فقهاى بزرگ مكررا به اين شرح استناد نموده‌اند. (ذ363/13/، اعيان262/8/) | ||
در اعيان الشيعه ج 263/8 به متن اجازه و احترام [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] | در اعيان الشيعه ج 263/8 به متن اجازه و احترام [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] به وى اشاره شده است. در قسمتى از آن [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] دربارۀ وى مى‌نويسد: سيدنا الشيخ الاجل العالم الفاضل الكامل علامة العلماء و مرجع الفضلاء. | ||
==نسخه‌ها:== | ==نسخه‌ها:== | ||
| خط ۳۲۵: | خط ۳۲۵: | ||
و در مقدمه كتاب نيز آمده است از آنجايى كه بعضى از اهل علم فتواى به حرام شدن زن شيرده بر شوهرش به سبب شير دادن بعضى از بچه‌ها داده‌اند در حاليكه اين فتوا مبناى علمى از قرآن، سنت، اجماع با اقوال فقهاء معتبر نداشته است و از طرفى اين فتوا را به [[شهيد اول]] نسبت داده‌اند و من اطمينان به فساد اين نسبت دارم و در مقام جوابگوئى برآمده‌ام و با بيان آيات و روايات و كلام فقها، نادرست بودن اين نظريه را اثبات مى‌نمايم. | و در مقدمه كتاب نيز آمده است از آنجايى كه بعضى از اهل علم فتواى به حرام شدن زن شيرده بر شوهرش به سبب شير دادن بعضى از بچه‌ها داده‌اند در حاليكه اين فتوا مبناى علمى از قرآن، سنت، اجماع با اقوال فقهاء معتبر نداشته است و از طرفى اين فتوا را به [[شهيد اول]] نسبت داده‌اند و من اطمينان به فساد اين نسبت دارم و در مقام جوابگوئى برآمده‌ام و با بيان آيات و روايات و كلام فقها، نادرست بودن اين نظريه را اثبات مى‌نمايم. | ||
پس از تأليف اين كتاب، شيخ ابراهيم قطيفى (زنده در 945) در نقد و رد كلام [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق ثانى]]، كتاب مستقلى را تأليف نموده است كه در آن مراعات احترام [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق ثانى]] | پس از تأليف اين كتاب، شيخ ابراهيم قطيفى (زنده در 945) در نقد و رد كلام [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق ثانى]]، كتاب مستقلى را تأليف نموده است كه در آن مراعات احترام [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق ثانى]] را ننموده است. صاحب اعيان الشيعه سيد محسن امين در مورد كتاب شيخ ابراهيم مى‌نويسد: قد اساء فيها الأدب و تكلم بما لا يليق بالعلماء. (اعيان الشيعه 211/8) | ||
==تاريخ تأليف== | ==تاريخ تأليف== | ||
| خط ۳۴۴: | خط ۳۴۴: | ||
اين كتاب در سال 1315 ه ق با بعضى از كتابهاى ديگر [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] | اين كتاب در سال 1315 ه ق با بعضى از كتابهاى ديگر [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] در ضمن كتاب كلمات المحققين چاپ شده است. | ||
(ذ164/12/، 118/18) | (ذ164/12/، 118/18) | ||
| خط ۳۵۳: | خط ۳۵۳: | ||
همانطور كه گذشت، شيخ ابراهيم قطيفى در رد بر اين كتاب، كتابى نوشته است كه صاحب اعيان الشيعه در ج 8 صفحه 211 به نقل بعضى از عبارتهاى آن پرداخته است. وى در آنجا مى‌نويسد: قد اساء فيها الأدب و تكلم بما لا يليق بالعلماء. | همانطور كه گذشت، شيخ ابراهيم قطيفى در رد بر اين كتاب، كتابى نوشته است كه صاحب اعيان الشيعه در ج 8 صفحه 211 به نقل بعضى از عبارتهاى آن پرداخته است. وى در آنجا مى‌نويسد: قد اساء فيها الأدب و تكلم بما لا يليق بالعلماء. | ||
براى روشن شدن اين مطلب بعضى از عبارتهاى شيخ ابراهيم در مورد [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] | براى روشن شدن اين مطلب بعضى از عبارتهاى شيخ ابراهيم در مورد [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] ذكر خواهد شد. | ||
ان الرجل المعاصر (يعنى [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]]) الذى هو عن معرفة الدقائق بل عن ادراك الحقائق قاصر، تكلم بكلام رث و حشو لا طائل تحته. | ان الرجل المعاصر (يعنى [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]]) الذى هو عن معرفة الدقائق بل عن ادراك الحقائق قاصر، تكلم بكلام رث و حشو لا طائل تحته. | ||
| خط ۴۵۸: | خط ۴۵۸: | ||
اين نوشته مختصر در رد بر نظريه افرادى است كه مسافرت مكلفى را كه تمام احكام نماز مسافر را نميداند، جايز ندانسته‌اند و او در سفر بايد نمازش را تمام بخواند و روزه هم بگيرد. [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] | اين نوشته مختصر در رد بر نظريه افرادى است كه مسافرت مكلفى را كه تمام احكام نماز مسافر را نميداند، جايز ندانسته‌اند و او در سفر بايد نمازش را تمام بخواند و روزه هم بگيرد. [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] مسافرت آنها را جايز دانسته و بنا به اطلاقات روايات او را مسافر دانسته است وى از اين افراد تعبير به بعض الطلبة نموده است و شايد منظور وى شيخ ابراهيم قطيفى باشد. از آنجائى كه روايت يا آيۀ خاصى در مورد اين مسئله خاص وجود نداشته است وى صرفا به اطلاقات روايات سفر استناد نموده است. | ||
از متن اين نوشته برمى‌آيد كه مؤلف با اين افراد درگيرى علمى داشته است در مقدمه ناشر به نسخه‌اى از آن متعلق به كتابخانه آیت‌الله مرعشى اشاره شده است كه مربوط به 964 ه ق است. | از متن اين نوشته برمى‌آيد كه مؤلف با اين افراد درگيرى علمى داشته است در مقدمه ناشر به نسخه‌اى از آن متعلق به كتابخانه آیت‌الله مرعشى اشاره شده است كه مربوط به 964 ه ق است. | ||
| خط ۴۷۲: | خط ۴۷۲: | ||
اين كتاب به سبك فقه استدلالى نوشته شده است و در آن پس از بيان اطلاقات و عمومات روايى، اجماع علماء، اصل استصحاب و نظائر آن به نظرات فقهاى بزرگى همچون [[شيخ مفيد]] (م 413 ه ق) در المقنعه، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (م 460 ه ق) در النهاية، ابن ادريس (م 598 ه ق) در السرائر، محقق اوّل (م 676 ه ق) در المعتبر، [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] (م 726 ه ق) در المنتهى، التذكرة، نهاية الاحكام، و [[شهید اول، محمد بن مکی|شهيد اوّل]] (م 786 ه ق) در الذكرى استناد شده است. | اين كتاب به سبك فقه استدلالى نوشته شده است و در آن پس از بيان اطلاقات و عمومات روايى، اجماع علماء، اصل استصحاب و نظائر آن به نظرات فقهاى بزرگى همچون [[شيخ مفيد]] (م 413 ه ق) در المقنعه، [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (م 460 ه ق) در النهاية، ابن ادريس (م 598 ه ق) در السرائر، محقق اوّل (م 676 ه ق) در المعتبر، [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] (م 726 ه ق) در المنتهى، التذكرة، نهاية الاحكام، و [[شهید اول، محمد بن مکی|شهيد اوّل]] (م 786 ه ق) در الذكرى استناد شده است. | ||
پس از تأليف اين كتاب فقهاى بزرگ به آن استناد نموده و به عنوان مثال [[صاحب جواهر، محمدحسن|صاحب جواهر]] | پس از تأليف اين كتاب فقهاى بزرگ به آن استناد نموده و به عنوان مثال [[صاحب جواهر، محمدحسن|صاحب جواهر]] در جلد 8 صفحه 414، و جلد 10 | ||
صفحه 406 به آن استناد نموده است. | صفحه 406 به آن استناد نموده است. | ||
| خط ۵۳۹: | خط ۵۳۹: | ||
مؤلف در آن تلاش نموده است كه اصول اساسى اين احكام نوشته شود و در خاتمه آن مى‌نويسد: قد ذكرت ايها الطالب المسترشد اصول هذين الاثنين او اكثر فروعهما بعبارة تقرب الى فهمك و تزيل عنك و همك، لان الجزئيات فروع الفقه لا تنحصر بعدد و لا تنضبط بحد و محصّلها ما ذكرناه. | مؤلف در آن تلاش نموده است كه اصول اساسى اين احكام نوشته شود و در خاتمه آن مى‌نويسد: قد ذكرت ايها الطالب المسترشد اصول هذين الاثنين او اكثر فروعهما بعبارة تقرب الى فهمك و تزيل عنك و همك، لان الجزئيات فروع الفقه لا تنحصر بعدد و لا تنضبط بحد و محصّلها ما ذكرناه. | ||
در دو جاى [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]](ج 212/14، 267/12) اين كتاب به [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] | در دو جاى [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]](ج 212/14، 267/12) اين كتاب به [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] نسبت داده شده است و در ذ247/12/ اين كتاب به خط شيخ محمود بن طلاع جزائرى همراه با كتاب السؤال و الجواب وى ذكر شده است. امّا در ذ248/7/ نسبت اين كتاب به وى را استظهار نموده است و نوشته است: و من اتصاله بسائر تصانيف الكركى فى هذه النسخ المكتوبات فى قرب عصره يظن كونه ايضا من تصنيفه. | ||
==نسخه‌ها:== | ==نسخه‌ها:== | ||
| خط ۵۸۰: | خط ۵۸۰: | ||
وى تصرف مشترى در سقوط خيار را از موارد مورد تسالم فقهاء دانسته و به اقوال [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در المبسوط، محقق حلّى در شرايع الاسلام، [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] در تذكرة الفقهاء، قواعد الاحكام، التحرير، ارشاد الاذهان استناد كرده است. | وى تصرف مشترى در سقوط خيار را از موارد مورد تسالم فقهاء دانسته و به اقوال [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در المبسوط، محقق حلّى در شرايع الاسلام، [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] در تذكرة الفقهاء، قواعد الاحكام، التحرير، ارشاد الاذهان استناد كرده است. | ||
وى در اواخر مباحث آن مى‌نويسد: و اعلم ان الغرض الاقصى فى بيان هذه الاحكام كلّها، هو بيان كون الاجازة الواقعة من المشترى للبايع فى العين المبيعة بخيار البايع يقتضى سقوط خياره فهذا هو المقصود بالبيان و الذى وقع فيه الوهم، و هذا الحكم يكاد يلحق بالبديهيات عند الفقهاء بعد الاحاطة بمقدماته و قد تطابق كلام القوم على ذلك و لم نقف على خلاف فيه لاحد من الاصحاب. در مقدمه ناشر به نسخه‌اى مربوط به سال 964 ه ق متعلّق به كتابخانه آیت‌الله مرعشى اشاره شده است. در مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 179 به نسخه‌اى در مجلس شوراى اسلامى اشاره شده است و در معرفى آثار [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] | وى در اواخر مباحث آن مى‌نويسد: و اعلم ان الغرض الاقصى فى بيان هذه الاحكام كلّها، هو بيان كون الاجازة الواقعة من المشترى للبايع فى العين المبيعة بخيار البايع يقتضى سقوط خياره فهذا هو المقصود بالبيان و الذى وقع فيه الوهم، و هذا الحكم يكاد يلحق بالبديهيات عند الفقهاء بعد الاحاطة بمقدماته و قد تطابق كلام القوم على ذلك و لم نقف على خلاف فيه لاحد من الاصحاب. در مقدمه ناشر به نسخه‌اى مربوط به سال 964 ه ق متعلّق به كتابخانه آیت‌الله مرعشى اشاره شده است. در مقدمه‌اى بر فقه شيعه ص 179 به نسخه‌اى در مجلس شوراى اسلامى اشاره شده است و در معرفى آثار [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] قبل از آن در ص 178 نسخه رسالة فى تحقيق البيع بشرط الخيار از دانشگاه تهران را ذكر نموده است كه بنظر مى‌رسد با توجه به توضيحاتى كه گذشت، اين دو كتاب، يكى باشند، به كتاب [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]مراجعه شد اين عنوان وجود نداشت بلكه در آنجا كتاب «رساله فى تصرف المشترى فى زمن الخيار» آمده است كه مؤلف الذريعه احتمال قوى مى‌دهد اين كتاب از [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] مى‌باشد. | ||
---------------------------------- | ---------------------------------- | ||
| خط ۶۳۴: | خط ۶۳۴: | ||
نوشته بسيار مختصرى در حدود صد خط است كه در آن احكام طلاق زنى كه شوهر او غائب است و شوهرش در زمان پاكى با وى عمل زناشويى انجام داده است، بيان شده است. | نوشته بسيار مختصرى در حدود صد خط است كه در آن احكام طلاق زنى كه شوهر او غائب است و شوهرش در زمان پاكى با وى عمل زناشويى انجام داده است، بيان شده است. | ||
سبك نگارش آن فقه استدلالى است و در عين مختصر بودن نظريات بزرگانى از فقهاى اسلام همچون [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در النهاية و استبصار، [[شيخ مفيد]]، سلاّر، ابن ابى عقيل، ابن جنيد، على بن بابويه، ابن ادريس، [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] در القواعد، التحرير، المختلف، [[محقق حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] | سبك نگارش آن فقه استدلالى است و در عين مختصر بودن نظريات بزرگانى از فقهاى اسلام همچون [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در النهاية و استبصار، [[شيخ مفيد]]، سلاّر، ابن ابى عقيل، ابن جنيد، على بن بابويه، ابن ادريس، [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] در القواعد، التحرير، المختلف، [[محقق حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] در الشرايع، و فخر المحققين در آن ذكر شده است. | ||
وى در بين اقوال مطرح شده نظريه [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در استبصار را مى‌پذيرد و مى‌نويسد: | وى در بين اقوال مطرح شده نظريه [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در استبصار را مى‌پذيرد و مى‌نويسد: | ||
| خط ۶۸۸: | خط ۶۸۸: | ||
از آنجائى كه سؤالها در سطح عالى فقهى مطرح شده و در آن از كتابهاى التحرير [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]]، البيان و الذكرى [[شهید اول، محمد بن مکی|شهيد اوّل]]، و كتابهاى فخر المحققين و احمد بن فهد حلّى و خود مؤلف سؤالاتى طرح شده است، مؤلف نيز با بيانى روان و دقت نظرى كامل به آنها به سبك فقه استدلالى جواب داده است. | از آنجائى كه سؤالها در سطح عالى فقهى مطرح شده و در آن از كتابهاى التحرير [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]]، البيان و الذكرى [[شهید اول، محمد بن مکی|شهيد اوّل]]، و كتابهاى فخر المحققين و احمد بن فهد حلّى و خود مؤلف سؤالاتى طرح شده است، مؤلف نيز با بيانى روان و دقت نظرى كامل به آنها به سبك فقه استدلالى جواب داده است. | ||
اين كتاب از كتاب معادن الجواهر و نزهة الخواطر (ج 386/1) گرفته شده است و در آنجا صاحب اعيان الشيعة سيد محسن امين اين كتاب را به [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] | اين كتاب از كتاب معادن الجواهر و نزهة الخواطر (ج 386/1) گرفته شده است و در آنجا صاحب اعيان الشيعة سيد محسن امين اين كتاب را به [[محقق کرکی، علی بن حسین|محقق كركى]] نسبت داده است و آن را از آثار محقق ميسى هم عصر مؤلف ندانسته است. | ||
سيد محسن امين تاريخ نگارش آن كه به خط على بن ابى الفتح مزروعى بوده سال 910 ه ق ذكر كرده است (ص 247 | سيد محسن امين تاريخ نگارش آن كه به خط على بن ابى الفتح مزروعى بوده سال 910 ه ق ذكر كرده است (ص 247 | ||