پرش به محتوا

تقويم البلدان: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۳۰ دسامبر ۲۰۱۶
جز
جایگزینی متن - ' .' به '. '
جز (جایگزینی متن - 'ابوريحان بيرونى' به 'ابوريحان بيرونى ')
جز (جایگزینی متن - ' .' به '. ')
خط ۶۳: خط ۶۳:
تقويم البلدان حلقه اتصال جغرافياى ادبى و جغرافياى رياضى است. مؤلف در آغاز كتاب، به نجوم و جغرافياى رياضى توجه داشته و در اين باب از كتاب "قانون مسعودى" [[ابو ریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]]  استفاده كرده است. تقويم البلدان، با وجود اقتباس از كتاب‌هاى ديگر، درباره سرزمين‌هاى اقوام غيرمسلمان، اطلاعات مفيدتر و كامل‌ترى نسبت به آثار گذشتگان دارد. با اين حال، مؤلف به كاستى‌هاى اثرش اذعان داشته، از جمله اطلاعات كتاب را درباره سرزمين‌هاى چين، هند، بلغار، روس، سِرب (صرب)، اولَق و فرنگ - كه از خليج قسطنطنيه تا درياى مديترانه گسترده است - ناقص دانسته و از سرزمين سياهان كه در جنوب است، اطلاعات اندكى ارائه داده است.
تقويم البلدان حلقه اتصال جغرافياى ادبى و جغرافياى رياضى است. مؤلف در آغاز كتاب، به نجوم و جغرافياى رياضى توجه داشته و در اين باب از كتاب "قانون مسعودى" [[ابو ریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوريحان بيرونى]]  استفاده كرده است. تقويم البلدان، با وجود اقتباس از كتاب‌هاى ديگر، درباره سرزمين‌هاى اقوام غيرمسلمان، اطلاعات مفيدتر و كامل‌ترى نسبت به آثار گذشتگان دارد. با اين حال، مؤلف به كاستى‌هاى اثرش اذعان داشته، از جمله اطلاعات كتاب را درباره سرزمين‌هاى چين، هند، بلغار، روس، سِرب (صرب)، اولَق و فرنگ - كه از خليج قسطنطنيه تا درياى مديترانه گسترده است - ناقص دانسته و از سرزمين سياهان كه در جنوب است، اطلاعات اندكى ارائه داده است.


تقويم البلدان بخش‌ها و موضوعاتى متفاوت دارد. بخشى از آن جنبه جغرافياى عمومى دارد و مشتمل است بر مطالبى درباره شناخت زمين از جمله اثبات كرويّت زمين، هيئت، آب و هواى زمين، خط استوا، درياها، درياچه‌ها، رودها و كوه‌ها. مؤلف در اين بخش از دو اقليم نام مى‌برد: اقليم حقيقى كه شامل اقاليم هفتگانه است و اقليم عرفى كه شامل سرزمين‌ها است. بخش ديگر كتاب - كه حجم آن بيشتر است - درباره اقليم عرفى و عالم مسكون است كه از جزاير خالدات(قنارى) در غرب تا گَنْگدِز در شرق كشيده شده است و مؤلف، آن را قبه‌الارض ناميده است. وى پيش از شرح اقاليم عرفى، زايج‌هاى رسم كرده و در آن تمام اقاليم را كنار يكديگر قرار داده و در ترتيب مناطق، مانند ابن حوقل، از سرزمين عرب آغاز كرده است. مناطق ديگر به ترتيب عبارت‌اند از: مصر، مغرب، سودان، اندلس، جزيره بحر روم (درياى مديترانه) و محيط غربى (اقيانوس اطلس)، مناطق شمالى (از جمله سرزمين فرنگان و تركان)، شام، جزيره ميان دجله و فرات، عراق، خوزستان، فارس، کرمان، سجستان، سند، هند، چين، جزاير درياى شرق، روم و ... .در اين بخش، ابوالفداء به سرزمين‌هاى ايران توجه‌ى خاص دارد كه ظاهراً نشانه آن است كه تحت تأثير اطلس اسلام قرار گرفته و به مكتب جغرافى نگاران قرن چهارم روي آورده بوده است.
تقويم البلدان بخش‌ها و موضوعاتى متفاوت دارد. بخشى از آن جنبه جغرافياى عمومى دارد و مشتمل است بر مطالبى درباره شناخت زمين از جمله اثبات كرويّت زمين، هيئت، آب و هواى زمين، خط استوا، درياها، درياچه‌ها، رودها و كوه‌ها. مؤلف در اين بخش از دو اقليم نام مى‌برد: اقليم حقيقى كه شامل اقاليم هفتگانه است و اقليم عرفى كه شامل سرزمين‌ها است. بخش ديگر كتاب - كه حجم آن بيشتر است - درباره اقليم عرفى و عالم مسكون است كه از جزاير خالدات(قنارى) در غرب تا گَنْگدِز در شرق كشيده شده است و مؤلف، آن را قبه‌الارض ناميده است. وى پيش از شرح اقاليم عرفى، زايج‌هاى رسم كرده و در آن تمام اقاليم را كنار يكديگر قرار داده و در ترتيب مناطق، مانند ابن حوقل، از سرزمين عرب آغاز كرده است. مناطق ديگر به ترتيب عبارت‌اند از: مصر، مغرب، سودان، اندلس، جزيره بحر روم (درياى مديترانه) و محيط غربى (اقيانوس اطلس)، مناطق شمالى (از جمله سرزمين فرنگان و تركان)، شام، جزيره ميان دجله و فرات، عراق، خوزستان، فارس، کرمان، سجستان، سند، هند، چين، جزاير درياى شرق، روم و. ... در اين بخش، ابوالفداء به سرزمين‌هاى ايران توجه‌ى خاص دارد كه ظاهراً نشانه آن است كه تحت تأثير اطلس اسلام قرار گرفته و به مكتب جغرافى نگاران قرن چهارم روي آورده بوده است.


ابوالفداء مبدأ طول جغرافيايى را از ساحل درياى غربى (اقيانوس اطلس) و جزاير خالدات، و عرض جغرافيايى را از خط استوا در نظر گرفته است. وى طول و عرض صحيح برخى اقاليم را نمى‌دانسته، از اينرو برپايه فاصله اين اقاليم ز سرزمين‌هايى كه طول و عرضشان معلوم بوده، طول و عرض آنها را حساب و در اين محاسبات از بيرونى پيروى كرده است و به نقل از وى، بيشتر طول و عرض‌ها را غلط انگاشته است.
ابوالفداء مبدأ طول جغرافيايى را از ساحل درياى غربى (اقيانوس اطلس) و جزاير خالدات، و عرض جغرافيايى را از خط استوا در نظر گرفته است. وى طول و عرض صحيح برخى اقاليم را نمى‌دانسته، از اينرو برپايه فاصله اين اقاليم ز سرزمين‌هايى كه طول و عرضشان معلوم بوده، طول و عرض آنها را حساب و در اين محاسبات از بيرونى پيروى كرده است و به نقل از وى، بيشتر طول و عرض‌ها را غلط انگاشته است.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش