الرجال (حر عاملی): تفاوت میان نسخه‌ها

#باب كنيه‌ها شامل 176 كنيه؛

#افرادى كه نامشان با ابن شروع مى‌شود شامل 39 نام؛

#باب نسب و القاب شامل 61 لقب <ref>[http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/580533 طاوسى مسرور، سعيد، ص25]</ref>.

#اصرار مؤلف بر اختصار، از سراسر كتاب مشهود است.

#ذكر ممدوحان، مذمومان و احيانا مجاهيل را شامل مى‌شود و به مهملان اشاره نمى‌كند.

#مؤلف به جهت رعايت اختصار، علائمى را براى منابع در نظر گرفته كه در مقدمه به اين علائم اشاره كرده و در متن كتاب از آن‌ها استفاده مى‌كند؛ علائم اختصارى اين كتاب به دو دسته تقسيم مى‌شوند:

#:الف)- كتب رجال: براى نمونه:

#:صه: [[خلاصة الأقوال]] [[علامه حلى]].

#:ست: [[الفهرست شيخ طوسى]].

#:جغ: [[رجال شيخ طوسى]].

#:د: [[رجال ابن داود]].

#:و...

#:ب)- علائمى كه نشان‌دهنده اصحاب هريك از ائمه(ع) هستند؛ براى نمونه:

#:ضا: اصحاب [[امام رضا(ع)]].

#:رى: اصحاب [[امام حسن عسكرى(ع)]].

#:لو: كسانى كه از ائمه(ع) روايت نكرده‌اند.

#:و...

#:گفتنى است كه مؤلف گاهى در كتاب خود از رموزى استفاده كرده كه آن‌ها را در مقدمه معرفى نكرده است. اين رموز عبارت است از: غض: براى [[ابن غضائرى]]، عق: براى عقيقى، ضح: براى [[إيضاح الاشتباه]] و يه: براى [[من‌لايحضره‌الفقيه]].

#[[شيخ حر عاملى]] براى كتاب خود خاتمه‌اى نيز تنظيم كرده كه مشتمل بر 4 فايده رجالى است. او اين فوايد را بيشتر بر اساس [[خلاصة الأقوال]] [[علامه حلى]] تنظيم نموده و گاهى نيز به [[فهرست شيخ طوسى]] ارجاع مى‌دهد. اين فوايد به ترتيب عبارت است از:

#:فايده در باب استعمال فراوان «عدة من أصحابنا» در [[الکافی|كتاب كافى]].

#:فايده در باب مشخص نمودن برخى راويان مشترك.

#:فايده در باب برخى طرق [[شیخ طوسی|طوسى]] در [[تهذیب الاحکام|تهذيب]] و [[استبصار]].

#:فايده در باب طرق صدوق در «[[من‌لايحضره‌الفقيه]]» كه مفصل‌ترين اين فوايد است <ref>[http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/580533 همان]</ref>

#مؤلف براى تأليف كتابش از منابع شيعى و سنى استفاده كرده است كه منابع شيعى عبارت است از:

#:[[رجال كشى]]، [[رجال نجاشى]]، [[رجال طوسی]] و [[فهرست شيخ طوسى]] و [[خلاصة الأقوال علامه حلى]].

#:ديگر منابعى كه مؤلف از آن‌ها بهره برده است، عبارت است از:

#:[[رجال برقى]]؛ [[كافى كلينى]]؛ [[كمال الدين و تمام النعمة]]، [[من‌لايحضره‌الفقيه]]، [[ثواب الأعمال و عقاب الأعمال|ثواب الأعمال]] و [[عيون أخبار الرضا]]، از [[شيخ صدوق]]؛ [[ارشاد شيخ مفيد]]؛ [[الاستبصار]] و [[الغيبة]] از [[شيخ طوسى]]؛ [[إعلام الورى]] (ربيع الشيعة) اثر [[امين‌الاسلام طبرسى]]؛ [[احتجاج]] از [[ابومنصور طبرسى]]؛ [[معالم العلماء]] از [[ابن شهرآشوب]]؛ [[بشری المحققین|البشرى]] از [[ابن طاووس حلى]]؛ [[رجال ابن داوود]]؛ [[إيضاح الاشتباه]] از [[علامه حلى]]؛ [[حواشى خلاصة الأقوال]]، [[الرعاية في علم الدراية]] و [[روض الجنان في شرح إرشاد الأذهان]] از [[شهيد ثانى]]؛ [[منهج المقال]].

#:منابع اهل تسنن:

#:[[وفيات الأعيان و أنباء أبناء الزمان|وفيات الأعيان]]؛ [[القاموس المحيط]] و...

#مؤلف در ترجمه جعفر بن سليمان ضبعى مى‌نويسد: «عامه او را توثيق نموده و او را به زهد و تشيع وصف كرده‌اند». دانسته نيست كه مؤلف از كدام‌يك از كتب اهل تسنن استفاده كرده است؛ هرچند ممكن است منبع وى، [[تهذيب الكمال]] باشد <ref>[http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/580533 همان، ص25 و 26]</ref>.

#مؤلف غالبا آراى رجاليان قبل از خود را ذكر مى‌كند، بدون آنكه خود اظهار نظر كند. اما در برخى موارد اختلافى، نظر خود را بيان نموده است؛ براى نمونه:

#:- جابر بن يزيد جعفى: تنها نظر خود را بيان كرده و به منابع پيش از خود ارجاع نمى‌دهد. او مى‌نويسد: هرچند روايات در مدح و ذم او وارد شده است، اما مدح ارجح است. رجاليان در باب او اختلاف دارند و اكثرا او را تضعيف نموده‌اند، اما آنچه از احاديث ظاهر مى‌شود ترجيح مدح است و ذم مبنى بر تقيه است <ref>متن كتاب ص75، ش261</ref>.

#:- ابان بن عثمان احمر بجلى: ناووسى بودن وى را رد كرده است <ref>همان، ص35 و 36، ش7</ref>.

#:- حذيقة بن منصور: توثيق وى اقوى است <ref>همان، ص85، ش337</ref>.

#:- ذريح محاربى: مدح وى را مرجح دانسته است <ref>همان، ص119، ش573</ref>.

#:- ابوخديجه سالم بن مكرم: باآنكه وى را برخى از رجاليان تضعيف كرده‌اند، توثيق را خالى از قوت ندانسته است <ref>همان، ص129، ش628</ref>.

#در مواردى براى توثيق (مدح) يا تضعيف (ذم) به روايات و كتب حديث استناد كرده است <ref>براى نمونه: همان، ص49، ش83؛ ص65، ش192؛ ص105، ش492</ref>؛ مانند استناد به روايتى از [[ثواب الأعمال]] در مدح [[عبدالعظيم حسنى]] <ref>همان، ص152، ش795</ref>.

#اگر فردى از راويان داراى كتاب يا اصل باشد بدان اشاره مى‌كند <ref>براى نمونه: همان ص34، 47، 60، 96 و...</ref>.

#ضبط صحيح برخى موارد اختلافى را تذكر داده است؛ مانند: احمد بن زياد الهمدانى: بالمعجمة <ref>همان، ص50، ش89</ref> يا ابراهيم بن ابى‌الكرّام: مشددا <ref>همان، ص39، ش18</ref>، عبداللّه بن جريج: ابن جريج، بالضمتين و الجيمين (اين قول را از ابن داوود نقل كرده است) <ref>همان ص156، ش816</ref>.

#به اختلاف نسخ اشاره كرده است؛ مانند: حكم بن بشار كه در نسخه‌اى حكم بن يسار ضبط شده است <ref>همان، ص105، ش488 و 495</ref>.

#:حسن بن بشار مدائنى كه مؤلف نام صحيح وى را حسين مى‌داند <ref>همان، ص87، ش349؛ ص96، ش429</ref>.

#در باب اصحاب رسول خدا(ص) معمولا به ذكر اطلاعاتى بسنده كرده و از تصريح به توثيق يا تضعيف خوددارى كرده است، اما در مواردى به ممدوح بودن يا مذموم بودن برخى از آنان تصريح كرده است؛ مانند مذموم بودن انس بن مالك <ref>همان، ص67، ش207</ref> و زيد بن ثابت <ref>همان، ص126، ش615</ref> و ممدوح بودن بلال <ref>همان، ص71، ش242</ref> و ابوذر <ref>همان، ص80 و 81، ش306</ref>.

#در باب فرزندان ائمه اطهار(ع) غالبا به ارشاد شيخ مفيد اعتماد نموده است؛ مانند: احمد بن موسى بن جعفر الكاظم(ع) <ref>همان، ص58، ش135</ref>؛ حسين بن على بن حسين(ع) <ref>همان، ص99 و 100، ش448</ref>؛ زيد بن على بن حسين(ع) <ref>همان، ص126 و 127، ش618</ref>.

#در تعداد قابل توجهى از موارد اختلافى، به آراى [[شهيد ثانى]] در تعديل و ترجيح روات اعتماد نموده است (براى نمونه: همان، ص84، ش333؛ ص105، ش490؛ ص111، ش523).

#در كار مؤلف خطاهايى نيز ديده مى‌شود. او فهرست منتجب‌الدين را از منابع خود معرفى كرده و براى آن رمز «م» قرار داده است؛ حال آنكه تنها يك بار از آن در باب سيف بن عميره نقل كرده است. جالب آنجاست كه مطلب منقول از [[فهرست منتجب‌الدين]] در اين كتاب نيست، بلكه در [[معالم العلما]]ى [[ابن شهرآشوب]] است. گفتنى است كه مؤلف كرارا از [[إعلام الورى]] (ربيع الشيعة) طبرسى نقل كرده است، اما به‌اشتباه آن را از [[ابن طاووس]] مى‌داند <ref>براى نمونه: همان، ص44، ش49؛ ص47، ش70</ref>.

#:مؤلف، براى مدح ابوايوب انصارى به باب جنائز كافى ارجاع مى‌دهد، اما در مصدر مدح ابوسعيد خدرى است، نه ابوايوب انصارى <ref>همان، ص111-112، ش527</ref> <ref>[http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/580533 ر.ك: طاوسى مسرور، سعيد، ص26 و 27]</ref>

#مقدمه و متن كتاب.

#طاوسى مسرور، سعيد، آشنايى با دو كتاب رجال از عصر صفوى، مجله كتاب ماه دين، ارديبهشت 1388، شماره 139، درج در پايگاه مجلات تخصصى نور، به آدرس http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/580533 .