گفتارهایی دربارۀ مشروطۀ ایرانی: تفاوت میان نسخه‌ها

تاریخ‌نگاران مشروطیت را در آغاز دورانی از ایران قرار داده‌اند که می‌توان آن را دوران آستانه‌ای تاریخ ایران نامید. در این دوران با ورود انبوهی از مفاهیم نوآیین به قلمرو اندیشۀ سیاسی و اجتماعی و تحول در مضمون مفاهیم قدمایی و هم‌زمانی آن با شتاب بی‌سابقۀ تحولات اجتماعی، تصور چرخنده از زمان تاریخی، جای خود را به دریافت بالنده از آن داد. اگر پیش از آن، انتظارات ایرانیان منطبق با تجربۀ حال و گذشته‌شان بود، در این دوران با شتاب بی‌سابقۀ تحولات سیاسی و اجتماعی، تخالفی میان قلمرو تجربه و افق انتظارات پدید آمد و انتظارات بیش از گذشته، رو به سوی آینده‌ای نامعلوم نهاد. با درنظرداشتن چنین تحولی در دریافت از زمان، مفاهیم سیاسی و اجتماعی بنیادی مانند وطن، مقاومت، انقلاب، آزادی، حق، عدالت، مساوات، حکومت، دولت، قانون و ... در جامعۀ ایرانی مضمونی متفاوت یافتند که زمان‌مندی، انتزاعی و ایدئولوژیک، سیاسی و دموکرات‌شدن از ویژگی‌های اساسی آنها بود.

نویسنده در جستار ششم کتاب تلاش دارد تا به ارزیابی برخی پرسش‌های کلیدی و همیشگی در خصوص تاریخ معاصر و پیرامون رخداد مشروطیت بپردازد؛ سؤالاتی بدین ترتیب که آیا جنبش مشروطۀ ایران درصدد برقراری حکومت قانون بود؟ آیا برقراری عدالت و حکومت قانون همان دموکراسی است؟ گذار از حکومت قانون به دموکراسی چگونه است؟ آیا انقلاب مشروطه برای دست‌یافتن به مشروطیت نیست؟ و .... در ادامه به تجزیه و تحلیل پرسش‌ها پرداخته شده است تا از خلال این نوع مباحث تبیینی از تحولات عصر مشروطیت به دست داده شود.