پاتوق و پاتوق‌نشینی در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

در فصل نخست کتاب به طور کلی به پاتوق پرداخته شده است. در این فصل دربارۀ پاتوق، پس از کودتا، دهۀ هفتاد و هشتاد، مساجد و حسینیه‌ها، دلایل ایجاد کافه‌ها، انواع پاتوق در دوران پهلوی و ... نکاتی ارائه شده است.

در فصل دوم به سیر قهوه‌خانه در ایران پرداخته شده است. در این فصل مباحثی چون پیدایش و سیر تاریخی قهوه‌خانه‌ها، کارکردهای قهوه‌خانه‌ها، چگونگی ورود قهوه به ایران و .... آورده شده است.

در فصل سوم از کافه‌های مهم و پاتوقی سخن به میان آمده است؛ کافه‌هایی چون کافه لقانطه، کافه نادری، کافه ماسکوت، کافه شمیران و .... . نویسنده دربارۀ هر کافه اطلاعاتی همچون آدرس، بنای آن، مدیریت کافه و .... و همچنین اینکه چه کسانی در آن کافه گرد هم می‌آمدند، ارائه داده است.

بی‌تردید نام پاتوق‌نشینی روشنفکری به اسم صادق هدایت گره خورده است. هدایت با کافه‌نشینی در فرانسه آشنا شد. توسعۀ نوگرایانۀ عصر رضاخانی، موجب تأسیس کافه‌ها و رستوران‌هایی در تهران شد و هدایت در دهۀ دوم قرن چهاردهم شمسی از باشندگان دائمی کافه‌ها شد. با حضور او عده‌ای از نویسندگان، مترجمان و حتی چهره‌های سیاسی و ادبی نیز در حلقۀ هدایت قرار گرفته و کافه‌نشینی تبدیل به یک سنت روشنفکرانه در ایران شد. در فصل چهارم کتاب به چهره‌های مهم پاتوق‌نشین پرداخته شده است. نویسنده در این فصل از کسانی چون صادق هدایت، مرتضی کیوان، جواد مجابی، بهمن فرسی، [[اسلامی ندوشن، محمدعلی|محمدعلی اسلامی ندوشن]] و ... و مکان پاتوق آنها سخن به میان آورده است و در خلال آنها اطلاعات و خاطرات جالبی از نویسندگان بیان شده است.

از اواخر دورۀ قاجار بسیاری از اهالی ادب و سیاست، در خانه‌های همدیگر گرد آمده و بحث و گفتگو می‌پرداختند. این محافل خانگی گاه برنامه‌ای منظم و هفتگی بود و گاه به شکل پراکنده و گاه‌گاهی؛ اما بی‌تردید بخشی از جمع‌های پاتوقی در خانه‌ها شکل گرفته است. با سرکشی به متون و خاطرات، رد و نشان بسیاری از نشست‌ها آشکار شده است. در فصل پنجم به جمع‌هایی پرداخته شده است که در خانه‌ها گرد هم می‌آمدند. در این فصل از خانۀ خلیل ملکی، غلامحسین صدیقی، حسن صفدری، مجتبی مینوی و ... و خاطرات آنها سخن به میان آمده است.

از دوران قاجار کم‌کم شاهد پیدایی، رشد و گسترش نسبی انجمن‌ها و تشکل‌های فرهنگی و هنری هستیم. انجمن، جمعیت، جامعه، کانون و شورا شامل مجموعه‌هایی است که برای رسیدن به حقوق جمعی اهالی فرهنگ شکل گرفته‌اند. در فصل هفتم از انجمن‌ها و محافل ادبی که به نوعی پاتوق برای نویسندگان و شاعران بوده‌اند، سخن به میان آمده است؛ انجمن‌هایی چون گروه ربعه، گروه سبعه، انجمن فرهنگستان ایران و ... .

پاتوق و پاتوق‌داری غیر از حضور اهل اندیشه یا افراد هم‌صنف، سنتی دیرینه در محلات هم دارد. از گذشته هر محلۀ شهر پاتوق‌داری داشت که هم در رتق و فتق امور مردم و برپایی مراسم آیینی نقش داشت و هم از تعرض و دست‌اندازی افراد سایر محلات و غریبه‌ها جلوگیری می‌کرد. این پاتوق‌داران در رابطه با روحانی محل قرار داشتند و پیوندی استوار با روحانیت و اماکن مذهبی مثل مسجد، تکیه و حسینیه‌ها در محل داشتند. در فصل نهم از مساجد، حسینیه‌ها و تکایایی سخن به میان آمده است که پاتوق‌های مختلف در آنها برگزار می‌شد؛ از جمله مسجد امام‌زاده یحیی، مسجد نایب، مسجد بهرام، مسجد معزالدوله، مسجد مجد، مسجد امیرکبیر و ... .

در آخرین فصل کتاب به محافل ادبی برگزارشده در شهرهای مختلف ایران پرداخته شده است؛ از جمله حلقۀ جنگ اصفهان، جلسات پنج‌شنبه‌ها در اصفهان، جلسات در بناهای تاریخی شیراز، گالری در شیراز، کتاب‌فروشان پاتوقی در شیراز و .... <ref> [https://literaturelib.com/books/7278 ر.ک: کتابخانه تخصصی ادبیات] </ref>