پرش به محتوا

تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' (ره)' به '(ره)')
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۱: خط ۳۱:


==ویژگی‌های کتاب==
==ویژگی‌های کتاب==
# جامعیت، کمال و مستند بودن گزارش‌ها: این جامعیت شامل تبیین فلسفه، ریشه‌های تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام امام حسین(ع) است و از مقدمات تا پیامدهای آن را پوشش می‌دهد. در تدوین آن، همه مقاتل کهن و متأخر و مهم‌ترین مقاتل جدید، اعم از عربی و فارسی، از نظر گذشته است<ref>ر.ک: پیشگفتار، همان، ص30-31</ref>.
# جامعیت، کمال و مستند بودن گزارش‌ها: این جامعیت شامل تبیین فلسفه، ریشه‌های تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] است و از مقدمات تا پیامدهای آن را پوشش می‌دهد. در تدوین آن، همه مقاتل کهن و متأخر و مهم‌ترین مقاتل جدید، اعم از عربی و فارسی، از نظر گذشته است<ref>ر.ک: پیشگفتار، همان، ص30-31</ref>.
# توجه به نیازها و پرسش‌ها: این کتاب، به‌گونه‌ای طراحی شده که برای عموم قشرها و گروه‌های اهل مطالعه، قابل فهم و استفاده باشد، ولی مخاطبان اصلی آن مبلغان و سخنوران جوان حوزوی هستند و هدف، ارتقای میزان آگاهی تاریخی آنان، به‌طور دقیق و انتقال اطلاعات مرتبط با تاریخ عاشورا به آنان به‌طور مطمئن و با رعایت امانت است<ref>ر.ک: همان، ص31-32</ref>.
# توجه به نیازها و پرسش‌ها: این کتاب، به‌گونه‌ای طراحی شده که برای عموم قشرها و گروه‌های اهل مطالعه، قابل فهم و استفاده باشد، ولی مخاطبان اصلی آن مبلغان و سخنوران جوان حوزوی هستند و هدف، ارتقای میزان آگاهی تاریخی آنان، به‌طور دقیق و انتقال اطلاعات مرتبط با تاریخ عاشورا به آنان به‌طور مطمئن و با رعایت امانت است<ref>ر.ک: همان، ص31-32</ref>.
# رعایت معیارهای تاریخ‌نگاری علمی: در سراسر کتاب، ملاک‌ها و معیارهای شناخته‌شده و معمول در تاریخ‌نگاری علمی، در نظر بوده است<ref> ر.ک: همان، ص32-33</ref>.
# رعایت معیارهای تاریخ‌نگاری علمی: در سراسر کتاب، ملاک‌ها و معیارهای شناخته‌شده و معمول در تاریخ‌نگاری علمی، در نظر بوده است<ref> ر.ک: همان، ص32-33</ref>.
خط ۳۷: خط ۳۷:


==ساختار و محتوا ==
==ساختار و محتوا ==
کتاب، به چندین بخش اصلی و فصول متعدد در ذیل هر بخش تقسیم شده است که هرکدام به جنبه‌ای خاص از واقعه عاشورا و شخصیت امام حسین(ع) می‌پردازند، به شرح زیر:
کتاب، به چندین بخش اصلی و فصول متعدد در ذیل هر بخش تقسیم شده است که هرکدام به جنبه‌ای خاص از واقعه عاشورا و شخصیت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] می‌پردازند، به شرح زیر:
* بخش اول (فصول مقدماتی):  
* بخش اول (فصول مقدماتی):  
فصل اول، سیری در مقتل‌نویسی و تاریخ‌نگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر<ref>ر.ک: متن کتاب، همان، ص41</ref>:  
فصل اول، سیری در مقتل‌نویسی و تاریخ‌نگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر<ref>ر.ک: متن کتاب، همان، ص41</ref>:
 
این فصل، به بررسی تاریخچه نگارش مقتل و کتاب‌های مربوط به عاشورا از قرن دوم تا قرن چهاردهم<ref>ر.ک: همان، ص44-105</ref> و نیز به بررسی و نقد مهم‌ترین مقتل‌های قرن چهاردهم و مقتل‌نگاری در قرن حاضر (پانزدهم) و مقایسه و نقد مهم‌ترین مقتل‌ها و نگاشته‌های تاریخ عاشورا (در دو مقطع قرن دوم تا هفتم و قرن هشتم تا چهاردهم، با یکدیگر، پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص138-150</ref>.  
این فصل، به بررسی تاریخچه نگارش مقتل و کتاب‌های مربوط به عاشورا از قرن دوم تا قرن چهاردهم<ref>ر.ک: همان، ص44-105</ref> و نیز به بررسی و نقد مهم‌ترین مقتل‌های قرن چهاردهم و مقتل‌نگاری در قرن حاضر (پانزدهم) و مقایسه و نقد مهم‌ترین مقتل‌ها و نگاشته‌های تاریخ عاشورا (در دو مقطع قرن دوم تا هفتم و قرن هشتم تا چهاردهم، با یکدیگر، پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص138-150</ref>.  


فصل دوم، سیری در ادوار زندگی و شخصیت امام حسین(ع)<ref>ر.ک: همان، ص153</ref>:  
فصل دوم، سیری در ادوار زندگی و شخصیت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]<ref>ر.ک: همان، ص153</ref>:  
این فصل، به زندگی‌نامه و جایگاه امام حسین(ع) در دوران مختلف، از زمان پیامبر اکرم، تا عصر پیشوایی امام حسن(ع) پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص155-162</ref>.
 
این فصل، به زندگی‌نامه و جایگاه [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] در دوران مختلف، از زمان پیامبر اکرم، تا عصر پیشوایی [[امام حسن علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] پرداخته است<ref>ر.ک: همان، ص155-162</ref>.
 
همچنین به جایگاه و منزلت ایشان نزد پیامبر(ص) و معاصران خویش، توجه نموده است<ref>ر.ک: همان، ص163-170</ref>.
همچنین به جایگاه و منزلت ایشان نزد پیامبر(ص) و معاصران خویش، توجه نموده است<ref>ر.ک: همان، ص163-170</ref>.


فصل سوم، شهادت امام حسین در گفتار پیامبران و امامان<ref>ر.ک: همان، ص173</ref>:  
فصل سوم، شهادت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین]] در گفتار پیامبران و امامان<ref>ر.ک: همان، ص173</ref>:  
این فصل، به پیشگویی‌ها و اخبار غیبی، درباره شهادت امام حسین(ع) از زبان پیامبران پیشین، جبرئیل، پیامبر اکرم، امیرالمؤمنین، امام حسن و خود سیدالشهدا(ع)  می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص176-185</ref>.
 
این فصل، به پیشگویی‌ها و اخبار غیبی، درباره شهادت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] از زبان پیامبران پیشین، جبرئیل، پیامبر اکرم، [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمؤمنین]]، [[امام حسن علیه‌السلام|امام حسن]] و خود [[امام حسین علیه‌السلام|سیدالشهدا(ع)]] می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص176-185</ref>.


فصل چهارم، فضیلت گریستن و عزاداری برای امام حسین و تحلیلی درباره آن<ref>ر.ک: همان، ص193</ref>:  
فصل چهارم، فضیلت گریستن و عزاداری برای امام حسین و تحلیلی درباره آن<ref>ر.ک: همان، ص193</ref>:   
این فصل، بر اهمیت و فضیلت گریه و عزاداری برای امام حسین(ع) تأکید دارد و به تحلیل پاداش آن می‌پردازد. همچنین فضیلت سرودن شعر در رثای امام را مورد بحث قرار می‌دهد<ref>ر.ک: همان، ص198</ref>.


فصل پنجم، ریشه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام امام حسین(ع)<ref>ر.ک: همان، ص209</ref>: این فصل، به بررسی ریشه‌های عمیق و چندجانبه قیام عاشورا، از جمله ریشه‌های سیاسی (مانند سقیفه، خلافت عمر و عثمان و حکومت بنی‌امیه)، ریشه‌های اجتماعی (لغزش خواص) و ریشه‌های فرهنگی (مانند اجتهاد در برابر نص و منع کتابت حدیث) می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص210-242</ref>.  
این فصل، بر اهمیت و فضیلت گریه و عزاداری برای [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] تأکید دارد و به تحلیل پاداش آن می‌پردازد. همچنین فضیلت سرودن شعر در رثای امام را مورد بحث قرار می‌دهد<ref>ر.ک: همان،  ص198</ref>.
 
فصل پنجم، ریشه‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]<ref>ر.ک: همان، ص209</ref>: این فصل، به بررسی ریشه‌های عمیق و چندجانبه قیام عاشورا، از جمله ریشه‌های سیاسی (مانند سقیفه، خلافت عمر و عثمان و حکومت بنی‌امیه)، ریشه‌های اجتماعی (لغزش خواص) و ریشه‌های فرهنگی (مانند اجتهاد در برابر نص و منع کتابت حدیث) می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص210-242</ref>.  


فصل ششم، فلسفه قیام امام حسین(ع)<ref>ر.ک: همان، ص247</ref>: این فصل، به مهم‌ترین دیدگاه‌ها و برداشت‌ها  درباره فلسفه قیام کربلا، از جمله دیدگاه دین‌گرایانه، عارفانه و صوفیانه، مسیحانه، قیام برای شهادت و نظریه تشکیل حکومت<ref>ر.ک: همان، ص249-275</ref> پرداخته و آن‌ها را بررسی و نقد می‌کند. همچنین به نقش دعوت کوفیان و مسئله علم امام به شهادت<ref>ر.ک: همان، ص303 و 309</ref> نیز پرداخته است.
فصل ششم، فلسفه قیام امام حسین(ع)<ref>ر.ک: همان، ص247</ref>: این فصل، به مهم‌ترین دیدگاه‌ها و برداشت‌ها  درباره فلسفه قیام کربلا، از جمله دیدگاه دین‌گرایانه، عارفانه و صوفیانه، مسیحانه، قیام برای شهادت و نظریه تشکیل حکومت<ref>ر.ک: همان، ص249-275</ref> پرداخته و آن‌ها را بررسی و نقد می‌کند. همچنین به نقش دعوت کوفیان و مسئله علم امام به شهادت<ref>ر.ک: همان، ص303 و 309</ref> نیز پرداخته است.
خط ۵۹: خط ۶۴:


* بخش دوم (امام حسین و معاویه)<ref>ر.ک: همان، ص337</ref>:
* بخش دوم (امام حسین و معاویه)<ref>ر.ک: همان، ص337</ref>:
فصل اول، موانع قیام امام حسین(ع) برضد معاویه: این فصل، به بررسی شخصیت و شیوه حکومت‌داری معاویه و اقدامات او برای مخدوش کردن چهره اهل‌بیت، ترویج تفکر انحرافی، فشار اقتصادی و تحمیل صلح بر امام حسن(ع) می‌پردازد<ref>ر.ک: همان،  ص342-373</ref>، می‌پردازد.
فصل اول، موانع قیام [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] برضد معاویه: این فصل، به بررسی شخصیت و شیوه حکومت‌داری معاویه و اقدامات او برای مخدوش کردن چهره اهل‌بیت، ترویج تفکر انحرافی، فشار اقتصادی و تحمیل صلح بر امام حسن(ع) می‌پردازد<ref>ر.ک: همان،  ص342-373</ref>، می‌پردازد.


فصل دوم، مواضع امام حسین در برابر حکومت معاویه و مبارزات سیاسی آن حضرت: این فصل، به مخالفت امام حسین با ولایتعهدی یزید، نامه‌نگاری‌ها، تبیین جایگاه اهل‌بیت و سخنرانی تاریخی ایشان در اجتماع حج و... می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص380-401</ref>.
فصل دوم، مواضع امام حسین در برابر حکومت معاویه و مبارزات سیاسی آن حضرت: این فصل، به مخالفت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین]] با ولایتعهدی یزید، نامه‌نگاری‌ها، تبیین جایگاه اهل‌بیت و سخنرانی تاریخی ایشان در اجتماع حج و... می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص380-401</ref>.


فصل سوم، قضیه ولیعهدی یزید:  این فصل، به آغاز ماجرا و رایزنی‌های معاویه برای ولیعهدی یزید، سفرهای معاویه به مدینه و اقدامات او برای حمایت نمایشی از ولیعهدی یزید و سرکوب مخالفان و... اشاره دارد<ref> ر.ک: همان، ص409-441</ref>.
فصل سوم، قضیه ولیعهدی یزید:  این فصل، به آغاز ماجرا و رایزنی‌های معاویه برای ولیعهدی یزید، سفرهای معاویه به مدینه و اقدامات او برای حمایت نمایشی از ولیعهدی یزید و سرکوب مخالفان و... اشاره دارد<ref> ر.ک: همان، ص409-441</ref>.


* بخش سوم (نهضت عاشورا، از آغاز تا ورود امام حسین به کربلا):
* بخش سوم (نهضت عاشورا، از آغاز تا ورود [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین]] به کربلا):
فصل اول (امام حسین در مدینه): این فصل، به وضعیت امام حسین در مدینه پس از مرگ معاویه و نامه یزید به حاکم مدینه، ملاقات‌های امام با شخصیت‌های مختلف (مانند عمر بن ‌علی بن ابی‌‌طالب، محمد بن ‌حنفیه و ام‌سلمه)، حرکت کاروان امام به سمت مکه و... می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص451-474</ref>، می‌پردازد.
فصل اول (امام حسین در مدینه): این فصل، به وضعیت امام حسین در مدینه پس از مرگ معاویه و نامه یزید به حاکم مدینه، ملاقات‌های امام با شخصیت‌های مختلف (مانند عمر بن ‌علی بن ابی‌‌طالب، محمد بن ‌حنفیه و ام‌سلمه)، حرکت کاروان امام به سمت مکه و... می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص451-474</ref>، می‌پردازد.


فصل دوم، امام حسین در مکه: این فصل، به فعالیت‌های امام حسین در ایام اقامت در مکه، نامه‌نگاری‌ها ، دیدارهای ایشان با شخصیت‌های مختلف (مانند عبدالله ‌بن ‌زبیر و عبدالله ‌بن ‌عباس) و... می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص479-498</ref>.
فصل دوم، امام حسین در مکه: این فصل، به فعالیت‌های [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین]] در ایام اقامت در مکه، نامه‌نگاری‌ها ، دیدارهای ایشان با شخصیت‌های مختلف (مانند عبدالله ‌بن ‌زبیر و عبدالله ‌بن ‌عباس) و... می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص479-498</ref>.
 
همچنین از انتخاب مسلم برای اعزام به کوفه، ماجرای مسلم  در کوفه، موضع‌گیری نعمان بن بشیر، ورود عبیدالله بن زیاد به کوفه و سخت‌گیری‌های او، قیام مسلم، شهادت او و سایر حوادث مربوط به کوفه سخن می‌گوید<ref>ر.ک: همان، ص502-568</ref>  
همچنین از انتخاب مسلم برای اعزام به کوفه، ماجرای مسلم  در کوفه، موضع‌گیری نعمان بن بشیر، ورود عبیدالله بن زیاد به کوفه و سخت‌گیری‌های او، قیام مسلم، شهادت او و سایر حوادث مربوط به کوفه سخن می‌گوید<ref>ر.ک: همان، ص502-568</ref>  


خط ۷۵: خط ۸۱:
فصل چهارم، امام حسین(ع) در راه کوفه: این فصل، به خروج امام حسین از مکه، ماجرای حج ناتمام، خطبه امام، تلاش‌های عبدالله بن جعفر، منازل میان راه مکه تا کربلا (از جمله ذات عرق، حاجر، زرود، ثعلبیه، زباله و...) می‌پردازد. همچنین از خبر شهادت مسلم و هانی و رویدادهای مربوطه در طول مسیر، گفتگو می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص617-678</ref>.
فصل چهارم، امام حسین(ع) در راه کوفه: این فصل، به خروج امام حسین از مکه، ماجرای حج ناتمام، خطبه امام، تلاش‌های عبدالله بن جعفر، منازل میان راه مکه تا کربلا (از جمله ذات عرق، حاجر، زرود، ثعلبیه، زباله و...) می‌پردازد. همچنین از خبر شهادت مسلم و هانی و رویدادهای مربوطه در طول مسیر، گفتگو می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص617-678</ref>.


* بخش چهارم (امام حسین(ع) در کربلا):  
* بخش چهارم ([[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] در کربلا):  
فصل اول، از ورود امام به کربلا تا روز عاشورا: این فصل، به ورود امام به نینوا و کربلا، نامه ابن‌ زیاد به امام و پاسخ آن، ورود عمر بن ‌سعد به کربلا، گسیل کردن کوفیان برای جنگ با حسین(ع)،  جلوگیری از رسیدن آب به اردوی حسینی، دیدار عمر سعد با امام حسین، رویدادهای شب عاشورا (شامل سخنان امام با یاران، بی‌تابی زینب و عبادت‌هاو...)، می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص683-733</ref>.
فصل اول، از ورود امام به کربلا تا روز عاشورا: این فصل، به ورود امام به نینوا و کربلا، نامه ابن‌ زیاد به امام و پاسخ آن، ورود عمر بن ‌سعد به کربلا، گسیل کردن کوفیان برای جنگ با حسین(ع)،  جلوگیری از رسیدن آب به اردوی حسینی، دیدار عمر سعد با امام حسین، رویدادهای شب عاشورا (شامل سخنان امام با یاران، بی‌تابی زینب و عبادت‌هاو...)، می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص683-733</ref>.


خط ۸۲: خط ۸۸:
فصل سوم، مبارزه و شهادت بنی‌هاشم: این فصل، به مبارزات و شهادت افراد خاندان بنی‌هاشم می‌پردازد؛ از جمله حضرت علی‌ اکبر، عبدالله بن مسلم بن عقیل، پسران ام‌البنین و حضرت عباس. جزئیات مربوط به هریک از این شهادت‌ها و نقش آن‌ها در نبرد عاشورا ارائه می‌گردد<ref>ر.ک: همان، ص817-844</ref>.
فصل سوم، مبارزه و شهادت بنی‌هاشم: این فصل، به مبارزات و شهادت افراد خاندان بنی‌هاشم می‌پردازد؛ از جمله حضرت علی‌ اکبر، عبدالله بن مسلم بن عقیل، پسران ام‌البنین و حضرت عباس. جزئیات مربوط به هریک از این شهادت‌ها و نقش آن‌ها در نبرد عاشورا ارائه می‌گردد<ref>ر.ک: همان، ص817-844</ref>.


فصل چهارم، کیفیت نبرد و شهادت امام حسین(ع): این فصل، به وداع امام با اهل حرم، حضور امام در میدان نبرد، شهادت طفل شیرخوار امام، شجاعت و حماسه حسینی، واکنش دشمن، کوشش امام برای دستیابی به آب و لحظات پایانی شهادت امام حسین(ع)، روایات ائمه درباره شهادت ایشان و مناجات امام در واپسین لحظات زندگی می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص849-878</ref>.
فصل چهارم، کیفیت نبرد و شهادت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]: این فصل، به وداع امام با اهل حرم، حضور امام در میدان نبرد، شهادت طفل شیرخوار امام، شجاعت و حماسه حسینی، واکنش دشمن، کوشش امام برای دستیابی به آب و لحظات پایانی شهادت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]، روایات ائمه درباره شهادت ایشان و مناجات امام در واپسین لحظات زندگی می‌پردازد<ref>ر.ک: همان، ص849-878</ref>.
فصل پنجم، حوادث پس از شهادت امام(ع): در این فصل، موضوعاتی همچون: غارت لباس و سلاح امام، حمله به خیمه‌ها و آتش زدن آن‌ها، وضعیت اهل‌بیت در شب یازدهم، فرستادن سرهای شهدا به کوفه و... مطرح شده است<ref>ر.ک: همان، ص883-900</ref>.
فصل پنجم، حوادث پس از شهادت امام(ع): در این فصل، موضوعاتی همچون: غارت لباس و سلاح امام، حمله به خیمه‌ها و آتش زدن آن‌ها، وضعیت اهل‌بیت در شب یازدهم، فرستادن سرهای شهدا به کوفه و... مطرح شده است<ref>ر.ک: همان، ص883-900</ref>.


خط ۸۸: خط ۹۴:


جلد دوم نیز شامل بخش‌ها و فصول متعددی است، به شرح زیر:
جلد دوم نیز شامل بخش‌ها و فصول متعددی است، به شرح زیر:
* در بخش اول که شامل حوادث بعد از عاشورا می‌شود، در ضمن پنج فصل، حالات اهل‌بیت در کوفه و شام و مسیر بین آن دو و همچنین در مدینه بررسی شده است. همچنین سیره امام سجاد(ع) در تداوم نهضت عاشورا مورد ارزیابی قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان،ج2، ص‌33-178</ref>.
* در بخش اول که شامل حوادث بعد از عاشورا می‌شود، در ضمن پنج فصل، حالات اهل‌بیت در کوفه و شام و مسیر بین آن دو و همچنین در مدینه بررسی شده است. همچنین سیره [[امام سجاد علیه‌السلام|امام سجاد(ع)]] در تداوم نهضت عاشورا مورد ارزیابی قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان،ج2، ص‌33-178</ref>.


* در بخش دوم (پیامدهای قیام عاشورا)، در ضمن دو فصل، به پیامدهای تکوینی و سیاسی و اجتماعی قیام عاشورا، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص188-272</ref>.
* در بخش دوم (پیامدهای قیام عاشورا)، در ضمن دو فصل، به پیامدهای تکوینی و سیاسی و اجتماعی قیام عاشورا، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص188-272</ref>.


* در بخش سوم (مباحث پیرامونی نهضت عاشورا)، در ضمن پنج فصل، مباحثی مانند اربعین، فلسفه عزاداری برای امام حسین(ع)، سیر تاریخی عزاداری برای امام حسین(ع)، برخی آمار و ارقام مربوط به قیام عاشورا و پرسش‌ها و پاسخ‌های عاشورایی مطرح شده است<ref>ر.ک: همان، ص‌279-601</ref>.
* در بخش سوم (مباحث پیرامونی نهضت عاشورا)، در ضمن پنج فصل، مباحثی مانند اربعین، فلسفه عزاداری برای [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]، سیر تاریخی عزاداری برای امام حسین(ع)، برخی آمار و ارقام مربوط به قیام عاشورا و پرسش‌ها و پاسخ‌های عاشورایی مطرح شده است<ref>ر.ک: همان، ص‌279-601</ref>.


* در بخش چهارم (شرح حال و زندگی‌نامه اصحاب امام حسین(ع))، در ضمن دو فصل، شرح حال اصحاب امام حسین(ع) از بنی‌هاشم و غیر بنی‌هاشم، آورده شده است<ref>ر.ک: همان، ص‌609-719</ref>.
* در بخش چهارم (شرح حال و زندگی‌نامه اصحاب [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]])، در ضمن دو فصل، شرح حال اصحاب [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] از بنی‌هاشم و غیر بنی‌هاشم، آورده شده است<ref>ر.ک: همان، ص‌609-719</ref>.


==پانویس ==
==پانویس ==