منشآت و مکاتیب عصر صفوی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'اهل بیت ' به 'اهل‌بیت '
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'اهل بیت ' به 'اهل‌بیت ')
خط ۳۱: خط ۳۱:
نامه‌ها و مکاتیب از مهم‌ترین اسناد تحقیقات تاریخی است. در این مجموعه 130 نامه به سران کشورهای خارجی از تایوان در شرق تا اروپا، حبشه، شریف مکه، پاپ مسیحی، دولت‌های همسایه و حدود 150 نامه و دستور برای امور داخلی به همراه چند انشاء، فتح‌نامه، وقف‌نامه، عتق‌نامه، تعزیت‌نامه و ... وجود دارد که مجموعه‌ای بی‌نظیر برای شناخت ایران عصر صفوی است.
نامه‌ها و مکاتیب از مهم‌ترین اسناد تحقیقات تاریخی است. در این مجموعه 130 نامه به سران کشورهای خارجی از تایوان در شرق تا اروپا، حبشه، شریف مکه، پاپ مسیحی، دولت‌های همسایه و حدود 150 نامه و دستور برای امور داخلی به همراه چند انشاء، فتح‌نامه، وقف‌نامه، عتق‌نامه، تعزیت‌نامه و ... وجود دارد که مجموعه‌ای بی‌نظیر برای شناخت ایران عصر صفوی است.


این کتاب به صورت نسخۀ خطی در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگه‌داری می‌شود و جستجو برای یافتن نسخۀ دیگری از آن در کتابخانه‌های مختلف بی‌نتیجه بوده است. کتاب با خط شکسته و به صورت اریب که حدود 23 سطر در هر صفحه است. از چند نوع خط شکسته استفاده کرده که خواندن بیشتر آنها آسان است و برخی دیگر مشکل. آغاز کتاب افتادگی دارد و از نعت پیامبر شروع می‌شود که احتمالاً قسمت‌های افتاده در ذکر توحید بوده است. شروع کتاب سردرگمی خاصی دارد. موضوع کتاب در صفحات آغازین متفاوت با ادامۀ کتاب است. شاید کاتب صفحاتی از یک کتاب را شروع کرده و در ادامه کتاب دیگری را استنساخ نموده و شاید هم نویسنده یا نویسندگان با هدف دیگری کتاب را شروع کرده‌اند؛ اما در ادامه از بحث اصلی خارج شده و به موضوع دیگری پرداخته‌اند. در نخستین صفحه نام مؤلف محمدشفیع ذکر شده و اشعاری از خود آورده است. چند صفحه بعد دربارۀ کتاب آمده است: «چون در اکثر ازمنه و اعصار، متاع مواعظ بالغه به علت قلب خریداران، کاسد و ناروا بوده» و کتابی مثل اینکه «مشتمل بر جمیع ابواب وعظ، که از کتاب خدا و احادیث اهل بیت با خود باشد، به فارسی ننوشته‌اند» پس نویسنده این بار با نام «محمدرفیع» با اجازۀ شاه عباس دوم دست به کار شده و این کتاب را نوشته است. نام کتاب نیز «ابواب الجنان» ذکر شده «چون ابواب مباحثش با ابواب جنت در عدد موافق است اگر ارباب خیالش از باب تسمیه اسم یا اسم مسبب، ابواب الجنان خطاب دهند؛ نامناسب نخواهد بود» در همان جا نام دیگری برای کتاب ذکر می‌کند و آن «جنگ گنج» است که شامل انشاهای مختلف، حکایاتی در مسائل اخلاقی از بی‌وفایی دنیا، مذمت گناه و ... است. سپس کتاب به مجموعۀ انشاهای ادبی تبدیل می‌شود.
این کتاب به صورت نسخۀ خطی در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگه‌داری می‌شود و جستجو برای یافتن نسخۀ دیگری از آن در کتابخانه‌های مختلف بی‌نتیجه بوده است. کتاب با خط شکسته و به صورت اریب که حدود 23 سطر در هر صفحه است. از چند نوع خط شکسته استفاده کرده که خواندن بیشتر آنها آسان است و برخی دیگر مشکل. آغاز کتاب افتادگی دارد و از نعت پیامبر شروع می‌شود که احتمالاً قسمت‌های افتاده در ذکر توحید بوده است. شروع کتاب سردرگمی خاصی دارد. موضوع کتاب در صفحات آغازین متفاوت با ادامۀ کتاب است. شاید کاتب صفحاتی از یک کتاب را شروع کرده و در ادامه کتاب دیگری را استنساخ نموده و شاید هم نویسنده یا نویسندگان با هدف دیگری کتاب را شروع کرده‌اند؛ اما در ادامه از بحث اصلی خارج شده و به موضوع دیگری پرداخته‌اند. در نخستین صفحه نام مؤلف محمدشفیع ذکر شده و اشعاری از خود آورده است. چند صفحه بعد دربارۀ کتاب آمده است: «چون در اکثر ازمنه و اعصار، متاع مواعظ بالغه به علت قلب خریداران، کاسد و ناروا بوده» و کتابی مثل اینکه «مشتمل بر جمیع ابواب وعظ، که از کتاب خدا و احادیث اهل‌بیت با خود باشد، به فارسی ننوشته‌اند» پس نویسنده این بار با نام «محمدرفیع» با اجازۀ شاه عباس دوم دست به کار شده و این کتاب را نوشته است. نام کتاب نیز «ابواب الجنان» ذکر شده «چون ابواب مباحثش با ابواب جنت در عدد موافق است اگر ارباب خیالش از باب تسمیه اسم یا اسم مسبب، ابواب الجنان خطاب دهند؛ نامناسب نخواهد بود» در همان جا نام دیگری برای کتاب ذکر می‌کند و آن «جنگ گنج» است که شامل انشاهای مختلف، حکایاتی در مسائل اخلاقی از بی‌وفایی دنیا، مذمت گناه و ... است. سپس کتاب به مجموعۀ انشاهای ادبی تبدیل می‌شود.


انشایی از میرزا محمدحسین نورس و از همین نویسنده انشایی در وصف قلیان، پس از آن انشای گلشن خیال از آقاحسین خوانسالاری آورده است. در ادامه باز موضوع کتاب تغییر می‌کند و با عنوان «در کتابات و رقعجات و عرایض نوشته تبالی افکار مرحوم میرزا محمدرضا واقعه‌نویس سابق» ادامه می‌یابد. از این قسمت به بعد کتاب مجموعه‌ای از رسائل و نامه‌های عصر صفوی است. در ادامه که به عبارتی فصل دوم کتاب است، «مکاتبات و رقعجات و عرایض که از جانب خود نوشته است» نام دارد. به نظر می‌رسد این قسمت، نامه‌ها و مکاتیبی است که محمدرضا واقعه‌نویس نوشته است؛ چون در آن نامه‌های او به دربار صفوی و گلایه‌هایی از اخراج و رفتار بد امرا با وی وجود دارد.
انشایی از میرزا محمدحسین نورس و از همین نویسنده انشایی در وصف قلیان، پس از آن انشای گلشن خیال از آقاحسین خوانسالاری آورده است. در ادامه باز موضوع کتاب تغییر می‌کند و با عنوان «در کتابات و رقعجات و عرایض نوشته تبالی افکار مرحوم میرزا محمدرضا واقعه‌نویس سابق» ادامه می‌یابد. از این قسمت به بعد کتاب مجموعه‌ای از رسائل و نامه‌های عصر صفوی است. در ادامه که به عبارتی فصل دوم کتاب است، «مکاتبات و رقعجات و عرایض که از جانب خود نوشته است» نام دارد. به نظر می‌رسد این قسمت، نامه‌ها و مکاتیبی است که محمدرضا واقعه‌نویس نوشته است؛ چون در آن نامه‌های او به دربار صفوی و گلایه‌هایی از اخراج و رفتار بد امرا با وی وجود دارد.