فرهنگ و تمدن اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

# ریاضیات: محمد بن موسی خوارزمی، پیش‌گام علم جبر است. او با نوشتن کتاب «الجبر و المقابلة»، پایه‌های این دانش را استوار کرد. واژه «الگوریتم» از نام او گرفته شده است. عمر خیام در زمینه معادلات درجه سوم دستاوردهای مهمی داشت. ابوالوفای بوزجانی مشارکت‌های مهمی در هندسه و مثلثات داشت و کتاب‌هایی در حساب و هندسه نوشت. خواجه نصیرالدین طوسی در زمینه هندسه کمک‌های شایانی کرد<ref>ر.ک: همان، ص41-40</ref>.

# نجوم: دانشمندان ایرانی ترجمه آثار بطلمیوس را آغاز کردند و کسانی چون ابو‌معشر بلخی و فرغانی پیش‌گام این علم شدند. ابوریحان بیرونی به اصلاح نقشه‌های نجومی دست زد. خواجه نصیرالدین طوسی رصدخانه مراغه را تأسیس کرد و مدل‌های نجومی تازه‌ای را توسعه داد. او به نقص‌های مدل بطلمیوسی حاشیه نوشت که چند سده بعد با عنوان مطالعات پیش‌کپرنیکی شناخته شد<ref>ر.ک: همان، ص44-42</ref>.

# فیزیک و مکانیک: عبدالرحمن خازنی کتاب «ميزان الحكمة» را نوشت که درباره وزن مخصوص، نظریه اهرم‌ها و هیدرواستاتیک است. ساخت ساعت‌های آبی و ابزارهای مکانیکی پیشرفته در این دوره دیده می‌شود. بنوموسی از سرزمین خراسان کتابی در علم فیزیک با نام «کتاب الحِيَل» فراهم آوردند و صد دستگاه را شناساندند<ref>ر.ک: همان، ص46-45</ref>.

# پزشکی: محمد بن زکریای رازی از بزرگ‌ترین پزشکان جهان اسلام بود. او کتاب جامع «الحاوي» را نوشت و برخی از دیدگاه‌های جالینوس را نقد کرد. ابن سینا نویسنده کتاب «قانون در طب» بود که قرن‌ها به‌عنوان کتاب مرجع پزشکی استفاده می‌شد<ref>ر.ک: همان، ص49-48</ref>.

# کیمیاگری (شیمی): جابر بن حیان، حلقه میانی دانش خرافی کیمیا و شیمی محض است. او آزمایش‌های تجربی فراوانی برای رسیدن به اِکسیر اعظم انجام داد و راه این دانش را برای زکریای رازی هموار نمود<ref>ر.ک: همان، ص51-50</ref>.

# فلسفه و منطق: ابونصر فارابی به «معلم ثانی» (پس از ارسطو) شهرت داشت. او نقش مهمی در انتقال فلسفه یونانی به جهان اسلام ایفا کرد. ابن سینا فیلسوف برجسته‌ای بود که فلسفه را با دین تلفیق نمود و کتاب «شفا» را نوشت. شیخ اشراق (سهروردی) بنیان‌گذار فلسفه اشراق شد. ملاصدرای شیرازی از فیلسوفان تأثیرگذار دوره صفوی بود و با نوشتن «حکمت متعالیه»، نفس تازه‌ای به فلسفه اسلامی داد. منطق ارسطویی نیز با فارابی، ابن سینا و خواجه نصیرالدین طوسی توسعه یافت<ref>ر.ک: همان، ص58-52</ref>.

# تاریخ و جغرافیا: ابو جعفر طبری از تاریخ‌نگاران برجسته جهان اسلام بود. آثاری از میرخواند، خواندمیر و عبدالرزاق سمرقندی نیز در زمینه تاریخ‌نگاری مهم بوده‌اند. تحول تاریخ‌نگاری به زبان فارسی در دوره صفوی دیده می‌شود. خوارزمی و ابوریحان بیرونی از جغرافی‌دانان برجسته بودند. ابن‌خردادبه نیز نویسنده ده عنوان اثر جغرافیایی (مانند المسالك و الممالك) است<ref>ر.ک: همان، ص‌64-58.</ref>

# ادبیات فارسی: فردوسی نویسنده شاهکار حماسی «شاهنامه» بود<ref>ر.ک: همان، ص‌67</ref>. شاعرانی چون ملای رومی، سعدی، حافظ و جامی نقش برجسته‌ای در ادبیات فارسی که از اخلاقیات اسلامی مایه گرفته بود، داشته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص69-65</ref>.

# تصوف، عرفان و فتوّت: چهره‌های برجسته‌ای چون مولانا و حافظ در توسعه ادبیات عرفانی نقش داشتند. فتوّت و ارتباط آن با آداب جوان‌مردی در این دوره رواج شایان توجهی یافت<ref>ر.ک: همان، ص96-94</ref>.