بطال‌نامه: حماسه جعفر بن حسین ملقب به سید بطال غازی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''بطال‌نامه؛ حماسۀ جعفر بن حسین ملقب به سید بطال غازی''' تألیف ابومخنف لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سلیم الأزدی کوفی؛ این کتاب حماسه‌ای کهن و مشترک میان فرهنگ‌های عربی، ترکی و فارسی است که به دلاوری‌های "سیّد بطّال"، پهلوان مسلمان ترک می‌پردازد. این اثر که تاکنون در ایران ناشناخته بود، از ترکی به فارسی ترجمه شده و آمیزه‌ای از عناصر حماسی، عرفانی و عاشقانه را دربردارد. با وجود ریشه‌های عربی، این روایت تحت تأثیر فرهنگ ایرانی و شخصیت‌هایی مانند رستم قرار گرفته است. زبان ساده ولی آهنگین متن، همراه با گرایش شیعی و مناجات‌های خواجه عبدالله‌گونه، از ویژگی‌های بارز این نسخه فارسی است که در ماوراءالنهر شکل گرفته است.

بطّال در لغت تازی به معنای پهلوان و دلاور بوده و بطّال‌نامه حماسه‌ای در ذکر دلاوری‌های مجاهد پهلوان و صاحب‌نام ترکان و ترکمانان است که بنا بر حدسی از روی دفتر اخبار ابومخنف لوط بن یحیی پرداخته شده و بعدها شاخ و برگ یافته است؛ وی در نزد تاریخ‌نگاران، با نسب ابومحمّد عبدالّله بن ابوالحسین انطاکی، مشهور به سیّد بطّال غازی نام‌آشنا و محلّ توجّه بوده است. بطّال‌نامه از دیرباز در سه فرهنگ تازی، ترک و فارسی شهرت داشته؛ ولی تا امروز در ایران معرّفی نشده بود، روایت حاضر بر اساس نسخه‌ای از برگردان ترکی به فارسی روان بطّال‌نامه در تاجیکستان ترتیب داده شده است.   

تفکّر غالب در این حماسۀ دینی شیعی است و راوی سیّد بطّال را به عنوان یکی از نوادگان امام علی(ع) معرّفی کرده که میراث‌دار شجاعت، سخاوت و جوانمردی ایشان است. این حماسه‌ خالی از مضمون لطیف عشق هم نیست، چراکه سیّد بطّال چند بار با شاهدختان پیوند گرفته و در این راه جدال‌هایی نیز داشته است.