شرح الزرقاني على مختصر سیدي خليل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''شرح الزرقاني على مختصر سيدي خليل'''، نوشته عبدالباقی بن یوسف بن احمد بن محمد بن علوان زرقانی مصری مالکی‌مذهب و وفایی‌طریقت (1099-1020ق)، است. او کتاب فقهی «مختصر» از ضیاءالدین خلیل بن اسحاق بن موسی جندی مالکی (درگذشته 776ق) را که یک دوره فقه مالکی است، شرح نموده است. به‌همراه این شرح، کتابی از ابوعَبدالله محمَّد بن الحسن بن مسعود بنانی، فقیه مالکی اهل فاس (درگذشته 1194ق) با نام «الفتح الرباني في ما ذهل عنه الزرقاني» جای داده شده، که هر سه کتاب یکجا در هشت جلد با پژوهش عبدالسلام محمد امین عرضه شده است.

صاحب‌نظران، کتاب «مختصر»، اثر شیخ ابوضیاء خلیل بن اسحاق را از گران‌قدرترین مختصرنویسی‌ها در فقه مالکی می‌دانند که دوره کاملی را از باب طهارت تا وصیت و ارث در بر دارد و خواننده را از بسیاری از آثار مطوّل بی‌نیاز می‌کند. همین جایگاه والای آن، انگیزه‌ای برای نوشتن شرح عالمان برجسته بر آن گشته است که در میان ایشان، زرقانی مرتبت ویژه‌ای دارد<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص3</ref>. او شرحش را از استاد خود (شیخ‌الاسلام ابوالارشاد علی اجهوری) وام گرفته و خلاصه نموده است. زرقانی به شیوه «مزجی»، متن خلیل را شرح نموده است<ref>ر.ک: متن کتاب، همان، ص6 و 20</ref>.

این کتاب، نوشته محمد بن حسن مسعود بنانی (درگذشته 1194ق) فقیه مالکی است. او بر شرحی که زرقانی (1099-1020ق) بر کتاب «مختصر» از سیدی خلیل نوشته و یک دوره کامل فقه مالکی است، حاشیه زده است.

بنانی پس از بزرگ ‌شمردن مقام علمی زرقانی و شرحی که او بر مختصر خلیل نوشته است، نقدهایی را به شرح او زده، می‌گوید: «زرقانی در شرح خود نقل‌قول‌هایی را در غیر محلّشان آورده است؛ همچنین، او گاهی یک فرع را به غیر اصل خود پیوند زده است». البته، بنانی، ساحت زرقانی را از جهل علمی مبرّا کرده، کار او را سهو برمی‌شمرد. او می‌گوید: «مقام و رتبه علمی زرقانی بسیار بالاست؛ به‌گونه‌ای که دست تطاول دیگران بدان نمی‌رسد». بنانی برای پرهیز از حجیم شدن اثرش، نام کسانی را که به قولشان استناد کرده، با حروف نمایش داده است؛ آنان عبارتند از: زرقانی (ز)؛ خرشی (یخش)؛ حطاب (ح)؛ مصطفی (طفی)؛ طخیخی (طخ)؛ ابن غازی(ع)؛ مواق (ق)؛ سالم سنهوری(س)؛ تتایی (تت)؛ احمد زرقانی (ذ)؛ علی اجهوری (عج)؛ ناصر لقانی (صر)؛ مسناوی (مس) و...<ref>ر.ک: همان، ص6</ref>‏.