۱۴۶٬۵۳۱
ویرایش
رسالة في أوجاع المفاصل و علاجها: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''رسالة في أوجاع المفاصل و علاجها'''، اثر ابوبکر محمد بن زکریا رازی (251-313ق)، کتابی است درباره دردهای مفاصل و بندهای استخوانی و درمان آنها که بههمراه «الحاصل في علاج المفاصل» (ترجمه فارسی «أوجاع المفاصل» رازی، از مترجمی ناشناخته در سده هفتم هجری) و ترجمه فارسی «مقالة في النقرس» رازی، به قلم محمدابراهیم ذاکر و غلامرضا جمشیدنژاد | '''رسالة في أوجاع المفاصل و علاجها'''، اثر [[رازی، محمد بن زکریا|ابوبکر محمد بن زکریا رازی]] (251-313ق)، کتابی است درباره دردهای مفاصل و بندهای استخوانی و درمان آنها که بههمراه «الحاصل في علاج المفاصل» (ترجمه فارسی «أوجاع المفاصل» رازی، از مترجمی ناشناخته در سده هفتم هجری) و ترجمه فارسی «مقالة في النقرس» [[رازی، محمد بن زکریا|رازی]]، به قلم [[ذاکر، محمدابراهیم|محمدابراهیم ذاکر]] و [[جمشیدنژاد، غلامرضا|غلامرضا جمشیدنژاد اول]]، منتشر شده است. | ||
==أوجاع المفاصل== | ==أوجاع المفاصل== | ||
این کتاب، نوشته ابوبکر محمد فرزند زکریای | این کتاب، نوشته ابوبکر محمد فرزند [[رازی، محمد بن زکریا|زکریای رازی]]، درباره دردهای بندهای استخوانی است که بیستودو فصل دارد<ref>ر.ک: دیباچه، صفحه چهلوسه</ref>. [[رازی، محمد بن زکریا|رازی]] در این اثر، پس از خطابه کوتاهی که در آن به یکی از اهدافش از نگارش این رساله پرداخته، در باب نخست، به بیان چگونگی پیدایش درد و بیماری مفصل رو میآورد. باب دوم، درباره سیستم گوارشی و سیستم راندن پسماندهای گوارشی معده و جگر است. باب سوم، درباره تقسیمبندی بیماری مفاصل بر پایه خلطهای سازنده، یعنی صفرا، بلغم، سودا و خون است. [[رازی، محمد بن زکریا|رازی]]، معتقد است خلطهای ترکیبی هم داریم و نشانههای هرکدام را هم بیان میکند. باب چهارم، درباره درمان کلی و فراگیر است. باب پنجم و ششم، به درد سورین، درد ورک و عرق النساء مربوط است. [[رازی، محمد بن زکریا|رازی]] به زیبایی میگوید: عامل درد، سوداست و از تهیگاه شروع میشود و سرتاسر پا را طی میکند و به نوک انگشتان پا میرسد. بابهای هفتم تا شانزدهم، به خوراکیها و آشامیدنیها اختصاص دارد. باب هفدهم، درباره دستگاه بادکشگذاری و حجامت و مکانیزم کارکرد آن است. در باب هجدهم، یک ابزار گداخته معرفی شده است. باب نوزدهم، به پیشگیری از دردهای مفصلی اختصاص یافته است که مبحث خلطها و مبحث نیرومندی اندامهای رئیسی و کمتوانی مفاصل در اینجا تکرار شده است. در باب آخر هم هدف از نگارش کتاب که یکی خواهش ابویعقوب سامانی بوده است و دیگری نقد رازی به استادش بقراط، آمده است<ref>ر.ک: بینام</ref>. | ||
==الحاصل في علاج المفاصل (ترجمه فارسی أوجاع المفاصل)== | ==الحاصل في علاج المفاصل (ترجمه فارسی أوجاع المفاصل)== | ||
چند برگی از آغاز مقدمه افتاده، ولذا از نام مترجم، آگاهی نداریم. وی در بخش بازمانده مقدمه، اشاره کرده که کتاب را برای سپاسگزاری از «سلغر سلطان اعظم خاقان اتابک ابوبکر بن سلطان السعید سعد بن زنگی»، نگاشته است. پادشاهی که کتاب به او اهدا شده، اتابک مظفرالدین ابوبکر سعد (حک: 623-658ق) است. با توجه به کتابت نسخه در سال 643ق، میتوان دانست که در روزگار همین پادشاه نیز نوشته شده است و از این دیدگاه به ارزش کتاب افزوده شده است. مترجم درباره شیوه ترجمه، نوشته است: «بنده معانی آن کتاب را اصل ساخت و زیاده و نقصانی کی لایق دید بدان الحاق کرد و به پارسی جمع آورد». بنابراین مشخص است که وی به شیوهای آزاد به ترجمه پرداخته است<ref>ر.ک: دیباچه، صفحه پنجاهوهشت – پنجاهونه</ref>. بهمنظور آشنایی با نوع و سبک این ترجمه، به بخشی از آن اشاره میشود: | چند برگی از آغاز مقدمه افتاده، ولذا از نام مترجم، آگاهی نداریم. وی در بخش بازمانده مقدمه، اشاره کرده که کتاب را برای سپاسگزاری از «سلغر سلطان اعظم خاقان اتابک ابوبکر بن سلطان السعید سعد بن زنگی»، نگاشته است. پادشاهی که کتاب به او اهدا شده، اتابک مظفرالدین ابوبکر سعد (حک: 623-658ق) است. با توجه به کتابت نسخه در سال 643ق، میتوان دانست که در روزگار همین پادشاه نیز نوشته شده است و از این دیدگاه به ارزش کتاب افزوده شده است. مترجم درباره شیوه ترجمه، نوشته است: «بنده معانی آن کتاب را اصل ساخت و زیاده و نقصانی کی لایق دید بدان الحاق کرد و به پارسی جمع آورد». بنابراین مشخص است که وی به شیوهای آزاد به ترجمه پرداخته است<ref>ر.ک: دیباچه، صفحه پنجاهوهشت – پنجاهونه</ref>. بهمنظور آشنایی با نوع و سبک این ترجمه، به بخشی از آن اشاره میشود: | ||
متن: | متن: | ||
«الباب الأول: في الأسباب المحدثة لوجع المفاصل و كيفية توجع المفاصل منها. | «الباب الأول: في الأسباب المحدثة لوجع المفاصل و كيفية توجع المفاصل منها. | ||
السبب المادي الذي يحدث منه هذه العلة، فضول الهضم الثاني؛ أعني الكائن في الكبد و فضول الهضم الثالث الكائن في العروق، فإنه و إن كانت سائر الفضول إذا كثرت في البدن قد تعين علی كون هذه الأوجاع بأضدادها لهذين الفضلين، فالأخص من هذه بأن يكون سببا ماديا لكون هذه الأوجاع. فإن هذين الفضلين اللذين ذكرناهما لاسيما فضل الهضم الثالث الكائن في العروق و أعظم الأسباب علی أن الفضل الآخر أعني الفضل الكائن عند التزاق الغذا و تشبيهه بكل واحد من الأعضاء، ليس بضعيف القوة في الإحداث لهذ الوجع...»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص7</ref>. | السبب المادي الذي يحدث منه هذه العلة، فضول الهضم الثاني؛ أعني الكائن في الكبد و فضول الهضم الثالث الكائن في العروق، فإنه و إن كانت سائر الفضول إذا كثرت في البدن قد تعين علی كون هذه الأوجاع بأضدادها لهذين الفضلين، فالأخص من هذه بأن يكون سببا ماديا لكون هذه الأوجاع. فإن هذين الفضلين اللذين ذكرناهما لاسيما فضل الهضم الثالث الكائن في العروق و أعظم الأسباب علی أن الفضل الآخر أعني الفضل الكائن عند التزاق الغذا و تشبيهه بكل واحد من الأعضاء، ليس بضعيف القوة في الإحداث لهذ الوجع...»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص7</ref>. | ||
ترجمه: | ترجمه: | ||
«فصل نخستین: در یاد کردن وجع مفاصل و چگونگی به درد آمدن آن. | «فصل نخستین: در یاد کردن وجع مفاصل و چگونگی به درد آمدن آن. | ||
سبب مادی این رنج، فضله هضم دوم است که در جگر باشد و فضله هضم سیم که در رگهاست. اگرچه فضله هضمهای دیگر نیز در آن تأثیر دارند، به طریق معاونت، لکن آن هر دو خاصترند بدین رنج و فضله هضم چهارم که در اعضاست در وقت ماننده شدن غذا به مغتذی، هم تأثیری قوی دارد»<ref>ر.ک: همان، ص173</ref>. | سبب مادی این رنج، فضله هضم دوم است که در جگر باشد و فضله هضم سیم که در رگهاست. اگرچه فضله هضمهای دیگر نیز در آن تأثیر دارند، به طریق معاونت، لکن آن هر دو خاصترند بدین رنج و فضله هضم چهارم که در اعضاست در وقت ماننده شدن غذا به مغتذی، هم تأثیری قوی دارد»<ref>ر.ک: همان، ص173</ref>. | ||
==ترجمه فارسی مقالة في النقرس== | ==ترجمه فارسی مقالة في النقرس== | ||
«مقالة في النقرس» محمد بن زکریای رازی (251-313ق)، کتابی است پزشکی درباره نقرس، که مطالب آن بهاختصار، در بیست باب ارائه شده، ولذا حجم چندانی ندارد<ref>[[مقالة في النقرس]]</ref>. | «مقالة في النقرس» [[رازی، محمد بن زکریا|محمد بن زکریای رازی]] (251-313ق)، کتابی است پزشکی درباره نقرس، که مطالب آن بهاختصار، در بیست باب ارائه شده، ولذا حجم چندانی ندارد<ref>[[مقالة في النقرس]]</ref>. | ||
کتاب، توسط [[ذاکر، محمدابراهیم|محمدابراهیم ذاکر]] و [[جمشیدنژاد، غلامرضا|غلامرضا جمشیدنژاد اول]]، به فارسی ترجمه و در مجموعه حاضر، منتشر شده است. مترجمین سعی در حفظ اصل امانت در ترجمه داشته و بااینحال، ترجمهای روان و سلیس از کتاب ارائه کردهاند که بهمنظور آشنایی بیشتر، به بخشی از آن اشاره میشود: | |||
متن: | متن: | ||
«الباب الأول: ما النقرس و ما الفرق بينه و بين وجع المفاصل؟ | «الباب الأول: ما النقرس و ما الفرق بينه و بين وجع المفاصل؟ | ||
النقرس هو مرض يعرض في مفاصل القدمين، يؤلم ألما شديدا و يصير بالإنسان إلي أن يعوقه عن المشي و التصرف بالحركات و الفرق بينه و بين وجع المفاصل – إذا كان حدوثه في المفاصل - أن وجع المفاصل يعم مفاصل البدن كلها و النقرس إنما يخص القدمين...»<ref>ر.ک: رازی، محمد بن زکریا، ص11</ref>. | النقرس هو مرض يعرض في مفاصل القدمين، يؤلم ألما شديدا و يصير بالإنسان إلي أن يعوقه عن المشي و التصرف بالحركات و الفرق بينه و بين وجع المفاصل – إذا كان حدوثه في المفاصل - أن وجع المفاصل يعم مفاصل البدن كلها و النقرس إنما يخص القدمين...»<ref>ر.ک: رازی، محمد بن زکریا، ص11</ref>. | ||
ترجمه: | ترجمه: | ||
«باب یکم: نقرس چیست و چگونگی جداسازی آن از درد بندهای دیگر. | «باب یکم: نقرس چیست و چگونگی جداسازی آن از درد بندهای دیگر. | ||
نقرس، گونهای بیماری است که در آن، بندهای پا دچار آسیب و دردی جانکاه میشوند و آدمی را از پیادهروی و هرگونه جنبش بازمیدارد. | نقرس، گونهای بیماری است که در آن، بندهای پا دچار آسیب و دردی جانکاه میشوند و آدمی را از پیادهروی و هرگونه جنبش بازمیدارد. | ||
چگونگی جداسازی آن از درد بندهای دیگر: درد فراگیر همه بندهای تن را درد بند گویند و درد بندهای ویژه پا را نقرس نامند...» <ref>ر.ک: متن کتاب، ص341-342</ref>. | چگونگی جداسازی آن از درد بندهای دیگر: درد فراگیر همه بندهای تن را درد بند گویند و درد بندهای ویژه پا را نقرس نامند...» <ref>ر.ک: متن کتاب، ص341-342</ref>. | ||