الحج (عتبی‌): تفاوت میان نسخه‌ها

'''كتاب الحج: من المسائل المستخرجة من الأسمعة مما ليس في المدونة'''، تألیف [[محمد بن احمد عتبی]] (متوفی 255ق)، به زبان عربی، یکی از آثار مهم فقه مالکی است که به موضوع مناسک حج می‌پردازد.

این اثر، به‌همراه کتاب «الأوراق المتبقية من كتاب الحج»، تألیف [[عبدالعزیز بن عبدالله بن ابی‌سلمه ماجِشون]] (متوفی ۱۶۴ق)، یکی از آثار ارزشمند فقه مالکی که بخش‌هایی از یک متن قدیمی‌‌تر درباره احکام حج را حفظ کرده، منتشر شده است.

[[عُتبی]] به دلیل تسلط بر روایات فقهی [[مالک بن انس]] )۹۳-۱۷۹ق) و شاگردانش، به‌عنوان یکی از حافظان سنت فقه مالکی شناخته می‌شد. اثر مشهور او به نام [[العتبية]] یا [[المستخرجة]] ، مجموعه‌ای از نظرات فقهی است که از طریق شاگردان امام مالک به‌صورت شفاهی نقل شده است و به‌عنوان مکملی بر کتاب مشهور [[المدونة]]، نوشته شده و مسائلی را بررسی می‌کند که در [[المدونة]] نیامده‌اند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص‌12</ref>.

عتبی با تألیف این کتاب، با حفظ روایات شفاهی که احتمال فراموشی آن‌ها می‌رفت و ارائه دیدگاه‌های کمتر شناخته‌شده شاگردان [[مالک]]، کمک شایانی به توسعه فقه مالکی در اندلس و مغرب نموده است.

کتاب عتبی به‌سرعت به یکی از منابع معتبر فقه مالکی تبدیل شد و در مدارس فقهی اندلس و شمال آفریقا تدریس می‌شد. علمایی مانند [[ابوولید ابن رشد قرطبی]] (متوفی 520ق) (پدربزرگ فیلسوف مشهور)، در کتاب [[البيان و التحصيل]]، به شرح مسائل عتبی پرداختند<ref>ر.ک: همان، ص‌16</ref>.

عتبی در این کتاب، به 194 روایت شفاهی و نوشته‌های فقهای مالکی مانند [[ابن قاسم]] (191ق)، [[اشهب]] (204ق)، [[ابن وهب]] و [[ابن نافع]] (186ق)، استناد می‌کند که در [[المدونة]] [[سحنون]]، نیامده‌اند. این روایات عمدتاً از حلقه‌های درسی امام مالک در مدینه و شاگردان مصری و مغربی او نقل شده‌اند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص‌159؛ تقدیم، ص‌6</ref>.

تألیف [[عبدالعزیز بن عبدالله بن ابی‌سلمه ماجِشون]] (متوفی ۱۶۴ق)، یکی از آثار ارزشمند فقه مالکی است که بخش‌هایی از یک متن قدیمی‌تر از [[المستخرجة]] درباره احکام حج را حفظ کرده است.

[[ماجِشون]] از فقهای برجسته مدینه بود. وی در مدینه همراه با مالک بن انس در محضر ربیعة بن ابی‌عبدالرحمن درس خواند و نیز همراه با مالک برای اهل مدینه فتوا صادر می‌کرد و اهل مدینه به فقه هردو عمل می‌کردند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص‌28-29</ref>.

این اثر، به دلیل نزدیکی زمانی [[ماجشون]] به [[مالک]]، از نظر سندشناسی و حفظ دقیق روایات، بسیار ارزشمند است و منبعی مهم برای فقهای بعدی مالکی، از جمله [[سحنون]]، (متوفی ۱۶۴ق) و [[ابن رشد]]، بشمار می‌رفت<ref>ر.ک: همان، ص‌10</ref>.

این کتاب به روایت [[سحنون]] و [[ابن نافع]] از ماجشون نقل می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص19</ref>.

# مقایسه نسخه خطی انتخاب‌شده با [[البيان و التحصيل]] و بیان اختلاف در پاورقی؛

محقق در توضیح کتاب عتبی به [[البيان و التحصيل]] مراجعه فراوان دارد<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص‌49-5</ref>.