فرهنگ‌نامه تصوف و عرفان: مباحث، اعلام، اصطلاحات و تعبیرات: تفاوت میان نسخه‌ها

'''فرهنگ‌نامه تصوف و عرفان: مباحث، اعلام، اصطلاحات و تعبیرات''' تألیف محمد استعلامی، دکتر استعلامی که یک‌تنه کار این فرهنگ‌نامه و دانش‌نامه را انجام داده، در بخشی از مقدمۀ سوم کتاب آورده است: «اگر از من بپرسید که در این کتاب چه می‌خواهم بکنم؟ پاسخ من این است: همان کاری که در چهل‌ ـ پنجاه سال گذشته کرده‌ام و کوشیده‌ام که درست خواندن و دست فهمیدن تذکرة الاولیاء و مثنوی و دیوان حافظ و قصاید خاقانی را برای جویندگانی که مقدمات را درست آموخته باشند، ممکن و آسان کنم.

دکتر استعلامی که یک‌تنه کار این فرهنگ‌نامه و دانش‌نامه را انجام داده، در بخشی از مقدمۀ سوم کتاب آورده است: «اگر از من بپرسید که در این کتاب چه می‌خواهم بکنم؟ پاسخ من این است: همان کاری که در چهل‌ ـ پنجاه سال گذشته کرده‌ام و کوشیده‌ام که درست خواندن و دست فهمیدن تذکرة الاولیاء و مثنوی و دیوان حافظ و قصاید خاقانی را برای جویندگانی که مقدمات را درست آموخته باشند، ممکن و آسان کنم. در این کتاب، معنای یک اصطلاح یا تعبیر صوفیانه، شرح یکی از مباحث تصوف و عرفان، شناخت صوفیان و عارفان نامدار، و نقد آثار برجستۀ ادب صوفیانه، تا آنجا که ممکن باشد ـ به زبان ساده و قابل فهم برای همه خواهد آمد، اما نه اینکه تأکید بر سادگی و روشنی کلام، به دور از سندیت و استواری باشد. در زیر هر مقاله، اشاره به مآخذ مورد استفاده یا مربوط به موضوع آن، گواه سندیت مفاد مقاله است و به مراجعان امکان می‌دهد که دانستنی‌های بیشتری دربارۀ موضوع هر مقاله را در آن مآخذ پیدا کنند. مواردی هم هست که زیرنویس اشاره به مأخذی است که مفاد عبارات نقل شده از آن جای حرف دارد، در متن مقاله نقد شده و با دلایل روشن تأیید نپذیرفته است».

در متون ادب صوفیانۀ فارسی، بزرگانی چون سنائی و خاقانی و عطار و مولانا و حافظ، تعبیرهای به کار برده‌اند که گاه فقط در دیوان سنائی یا خاقانی، یا فقط در منظومه‌های عطار یا فقط در مثنوی و دیوان شمس به کار رفته است و به احتمال شاهدی در متون دیگر ندارد و تعبیر یا اصطلاح عام تصوف و عرفان هم نیست؛ شماری از اینگونه تعبیرها اگر با آفرینش معنا و مضمون تازه همراه باشد، به صورت یک مدخل در این کتاب آمده، اما همۀ ترکیب‌های وصفی یا اضافی سخن سنائی و خاقانی و عطار و مولانا و حافظ نمی‌توانسته است مدخل یک مقالۀ این کتاب باشد؛ چراکه شماری از آن تعابیر و ترکیب‌ها در همان حال و هوای خاص یک حکایت یا یک مبحث هم، ممکن است صوفیانه تفسیر شود، یا فقط معنای سادۀ کلمات را بیان کند.

سرگذشت و معرفی آثار هر صوفی یا هر شاعر و نویسنده زیر عنوانی آمده که به زبان مرجع‌شناسی اسم اشهر اوست و القاب و عنوان‌های دیگر، اگر باید در مدخل‌ها بیاید، به آن نام مشهورتر ارجاع شده است؛ برای نمونه شهرت ابویزید طیفور بن عیسی بسطامی در منابع تصوف و عرفان ایرانی بایزید بسطامی است و هرچه دربارۀ اوست، در مدخل بایزید بسطامی باید بیاید و ابویزید هم به بایزید ارجاع شود.<ref>[https://literaturelib.com/books/4126 پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات]</ref>