إختلاف أصول المذاهب: تفاوت میان نسخه‌ها

'''اختلاف أصول المذاهب'''، اثر [[ابوحنیفه محمد بن نعمان]]، معروف به قاضی نعمان (363ق/974م)، در نقد اجتهاد و تأکید بر نادرستی آن تحت عناوین مختلف، به اسم نظر، استدلال، قیاس، استحسان و مانند اینهاست.

==جایگاه کتاب==

از آثار کهنی که درباره اختلاف مذاهب نوشته شده، کتاب «اختلاف أصول المذاهب»، از قاضی نعمان اسماعیلی است. قریب به اتفاق منابعی که درباره ملل و نحل داریم، درحوزه عقاید کلامی از توحید تا ایمان و نبوت و معاد و مباحثی است که اطراف آن وجود دارد، اما این بار با کتابی روبه‌رو هستیم که مبانی اختلاف مذاهب را در «احکام دین» و حلال و حرام و منشأ آن بحث کرده و در واقع، به پاره‌ای از مباحث اصول فقه، مبانی معرفت‌شناختی آن و نیز روش‌های اجتهاد و در حقیقت «اصول فقه» و اختلاف نظرها در آن پرداخته است. درعین‌حال صورت کتاب، به‌مانند آثار ملل و نحلی است. نشانه گرفتن اینکه گروه‌های مختلف، تفاوت در مشرب استدلال و اجتهاد دارند، ویژگی اصلی این کتاب است. نویسنده، شیعه اسماعیلی و وفادار به آموزه‌های جاری این مکتب بوده و از امامت اسماعیلی و مبانی آن به‌عنوان اصل و اساس دفاع و از دیگران انتقاد می‌کند. طبعا این کتاب، با اهمیتی که دارد، در روشن کردن برخی از آرای امامیه نیز در آن زمان، بسیار مهم است<ref>ر.ک: جعفریان، رسول</ref>.

==محتوا و ساختار==

«اختلاف أصول المذاهب»، به بررسی اختلاف‌های مابین مذاهب اسلامی و علل اختلاف آنها می‌پردازد.

قاضی نعمان کتاب را به شکل 9 جزء و هفت باب ترتیب داده است. وی در مقدمه یک صفحه‌ای خود می‌گوید: باوجود آنکه اهل قبله، بر «نص قرآن و تصدیق رسول» اتفاق نظر دارند، در بسیاری از فروع و برخی اصول و تأویل برخی مسائل اختلاف نظر دارند و مذاهب گوناگون و فرق و احزاب مختلفی را تأسیس کرده‌اند. باوجود اینکه خداوند در بسیاری از آیات، تفرق و اختلاف را نکوهش کرده و دعوت به اجتماع و ائتلاف نموده است، پرسش اینجاست که این همه اختلاف نظر از کجا نشئت گرفته است؟ وی با بیان ادله همه نظرات و رد آنها به اثبات دیدگاه خود می‌پردازد<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص29</ref>.

 

محقق، با در دست داشتن دو نسخه خطی، به تحقیق کتاب اقدام نموده و آدرس آیات، اختلاف نسخ و برخی توضیحات درباره افراد و جای‌ها را در پاورقی نشان می‌دهد.

# مقدمه و متن کتاب.