تاریخ مختصر (زبدة التواریخ): تفاوت میان نسخه‌ها

این کتاب تصحیح نسخۀ خطی‌ای است به نام تاریخ مختصر که به نام‌های زبده التواریخ، مجمل التواریخ، لب التواریخ نیز نامیده شده است. این کتاب اثری است از دورۀ صفوی و توسط ملاکمال منجم که در دربار شاه عباس دوم سمت منجمی داشته، نگاشته شده است. ملاکمال پسر ملاجلال منجم یزدی صاحب کتاب «روزنامۀ جلال» یا همان «تاریخ عباسی» است. ملاکمال نیز پس از پدر و حتی احتمالاً هم‌زمان با پدر منصب منجمی دربار شاه عباس را داشته که در چند جای کتاب به آن اشاره می‌کند. نویسنده در آغاز کتاب هدف از نگارش آن را چنین بیان می‌کند: «چون در بعضی اوقات بر مجملی از تواریخ احتیاج می‌شده، این مختصر تألیف شد تا در همه‌جا همراه تواند بود». از آنجا که نویسنده حوادث تاریخی را از هنگام هبوط آدم آغاز کرده و به ذکر پیامبران و سپس پادشاهان و حکومت‌های تشکیل‌شده در زمان آنها می‌پردازد و این روند را تا حکومت زمان خویش یعنی دوران صفویه ادامه می‌دهد، از نوع تاریخ‌نگاری‌های عمومی محسوب می‌گردد و تفاوت آن با تاریخ‌نگاری‌های عمومی معمول در این است که بسیار به‌اختصار به ذکر مطالب پرداخته است. البته نویسنده چون قصد داشته تا بیشتر به ثبت وقایع زمان خویش برسد، از دوره‌های قبل به‌سرعت گذشته تا بدان‌جا که در برخی از دوره‌ها فقط به ذکر اسامی پادشاهان هر دوره بسنده کرده است. این خلاصه‌گویی ویژگی دیگری به کتاب داده و آن اینکه بر خلاف تاریخ‌نگاری‌‌های دوران صفوی نثر آن ساختگی، مصنوع و متکلف نیست؛ افزون بر اینکه از القاب و عناوین طولانی جز در عنوان آغازین پادشاهان صفوی نیز استفاده نشده است. پیرایه‌های ادبی در متن نیست و بیان کتاب سراسر ساده و موجز و مختصر است. این اختصارگویی به‌اندازه‌ای چشمگیر است که شاید بتوان گفت نمونه‌ای منحصربه‌فرد از تاریخ‌نگاری دورۀ صفویه است.