الجاحظ و كتابه في البلدان: تفاوت میان نسخه‌ها

'''الجاحظ و كتابه في البلدان'''، مقاله‌ای به قلم مورخ، مصحح و پژوهشگر معاصر عراقی، [[صالح احمد علی]] (1916 یا 1918-2003م)، است که کتاب مفقودشده [[البلدان]] از آثار ادیب، متکلم معتزلی و نویسنده مشهور قرن سوم هجری قمری، [[ابوعثمان عمرو بن بحر جاحظ]] (۱۶۰-۲۵۵ق)، را بر اساس منابع موجود می‌شناساند و از نظر روش و محتوا می‌سنجد و منتخباتی از مطالب آن را برطبق گزارش دیگر دانشوران نقل می‎کند.

* متأسفانه متن کامل برخی از کتاب‌های [[جاحظ]]، از جمله «الأوطان‌ و البلدان‌» و «الأمصار و عجائب‌ البلدان‌» (درباره جغرافیا و تاریخ) در دسترش نیست. اثر حاضر مقاله‌ای پژوهشی در همین زمینه است که [[صالح احمد علی]]، نخست در مجله دانشکده ادبیات دانشگاه بغداد منتشر کرده و آنگاه در سال 1970م، به‌صورت کتاب فعلی بازنشر شده است.

* [[صالح احمد علی]]، با تأکید بر آنکه از آثار [[جاحظ]] آشکار می‌شود که او به جنبه اجتماعی انسان، اهتمام می‌ورزید و حتی در [[كتاب الحيوان]] او نیز همین توجه به انسان و ابعاد اجتماعی و فکری و فرهنگی مشاهده می‌شود<ref>ر.ک: مقدمه نویسنده، ص441</ref>، افزوده است:

* در برخی از کتاب‌ها اشاره شده است که [[جاحظ]] در زمینه شهرها و آبادی‌ها نیز رساله‌ای نوشته است. از جمله یاقوت حموی در [[إرشاد الأريب]] و [[معجم البلدان]] از کتابی به نام «البلدان» نوشته [[جاحظ]] یاد کرده است<ref>ر.ک: همان، ص442-443</ref>.

# مقدمات (توضیحاتی درباره آثار [[جاحظ]] و به‌خصوص رساله‌های جغرافیایی - تاریخی و كتاب البلدان و شیوه و درون‌مایه‌های آن و منابع و دانشمندانی که اطلاعاتی از «البلدان» روایت کرده‌اند....).

# برگزیده‌هایی از رساله‌های عمرو بن بحر جاحظ: «فصلی از آغاز کتاب او در باب وطن‌ها و سرزمین‌ها»؛ خدا تو را با تقوا زینت ببخشد و امور مهم دنیا و آخرت تو را کفایت کند و سینه‌ات را با یقین خنک سازد و تو را با قناعت عزیز دارد و عاقبت تو را به سعادت پایان ببخشد و تو را از شاکران قرار دهد. از من خواستی تا کتابی برای تو درباره جزئیات سرزمین‌ها بنویسم و...<ref>ر.ک: متن کتاب، ص462</ref>.