کهنه و نو در جهان عارفان: گشت‌وگذاری عرفانی در گلستان ادب فارسی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''کهنه و نو در جهان عارفان: گشت‌وگذاری عرفانی در گلستان ادب فارسی''' تألیف منیژه قربانی، این کتاب دربرگیرندۀ شانزده بخش، شامل گفتار و نوشتار سخنوران ایرانی است. از شاهنامۀ حکیم توس، استاد ابوالقاسم فردوسی، داستان‌های هفت‌خوان رستم، کیخسرو و ضحاک ماردوش برگزیده شده و هر یک با نگرشی عارفانه بررسی گردیده است.

این کتاب دربرگیرندۀ شانزده بخش، شامل گفتار و نوشتار سخنوران ایرانی است. از شاهنامۀ حکیم توس، استاد ابوالقاسم فردوسی، داستان‌های هفت‌خوان رستم، کیخسرو و ضحاک ماردوش برگزیده شده و هر یک با نگرشی عارفانه بررسی گردیده است. برخی شاهنامۀ فردوسی را دور از برداشت‌های عرفانی می‌دانند؛ ولی نویسنده بر آن است که یکی از پایه‌های عرفان ایرانی بر شاهنامۀ حکیم توس استوار است. فردوسی در سی‌واندی سال تدوین شاهنامه نه‌تنها از زبان فارسی پاسداری کرد، بلکه به گونه‌ای بدون ادعایی در این زمینه، مبانی عرفانی را نیز لابلای ابیات و گفتار نغز خود گنجانید و به این ترتیب عرفان ایرانی را نیز ارج نهاد.

در گشت‌وگذاری در گلستان ادب فارسی، نویسنده سری به نیشابور زده و از حکیم بزرگ، عمر خیام نیز دیدن کرده و برخی از اندیشه‌های بلند و فلسفی او، به‌ویژه نحوۀ جهان‌بینی‌اش دربارۀ هستی و کائنات را با آراء و اندیشه‌های بزرگ‌مرد ادب فارسی مولانا جلال‌الدین محمد مقایسه شده است. همچنین تفاوت برداشت‌های آن دو دربارۀ برخی دیگر از موضوعات فلسفی مانند مسئلۀ جبر و اختیار و تناسخ بررسی شده است. نگاه بدبینانه و شک و تردید خیامی به مسائل ماوراءالطبیعه موجب شده است تا در نگرش او، مرگ و نیستی در تمامی جنبه‌های زندگی و حیات سایه افکند. درست در مقابل او، جهان‌بینی مولانایی قرار دارد که در آن مرگ، پایان زندگی نیست، بلکه تنها گذر از یک مرحلۀ زندگی به مرحلۀ دیگر است و به سخن درست، لازمۀ تکامل هستی به شمار می‌آید.

دربارۀ جشن‌های دیرینۀ باستانی که بر اساس گاه‌شماری اوستایی برگزار می‌شد، از تیرگان و آبانگان سخن گفته شده است. بر مبنای گاه‌شماری اوستایی، تیرگان جشنی بوده است که در تیرروز از تیرماه برگزار می‌شد. این جشن در گرامی‌داشت «تیشتر» ایزد باران است. ابوریحان بیرونی تیرگان را روز بزرگداشت نویسندگان در ایران باستان می‌داند. اما «آبانگان» جشنی است که در آبان‌روز یا آبان‌ماه یا دهم ماه آبان در ستایش و نیایش ایزد آب‌های روان یا آناهیتا برپا می‌شود.

نویسنده به سراغ نظامی گنجوی نیز رفته و تحلیل گسترده‌ای دربارۀ خمسۀ او فراهم کرده است. هر یک از فصول پنج‌گانۀ این اثر بی‌همتای فارسی با ژرف‌نگری و نگرشی عرفانی بررسی شده و برای هر کدام گزارشی تهیه گردیده است. در پایان گزارش، ساقی‌نامه‌ها و مغنی‌نامه‌های او یک‌جا گردآوری شده است.

دربارۀ آثار و نوشتارهای سعدی شیرازی سخن بسیاری شده است. در دیوان سعدی غزلیات عاشقانۀ زمینی وجود دارد که بیشتر مربوط به سال‌های جوانی اوست و سرشار از شور و شعف عاشقانه؛ از سوی دیگر غزل‌های عرفانی در اشعار او وجود دارد که حاصل سال‌های پایانی عمر و نمایانگر دگرگونی روحیات اوست. سیر تحولات درونی او را می‌توان در غزلیاتش مشاهده کرد که از عشق زمینی به عشق عرفانی به گونه‌ای طبیعی طی شده است؛ ولی زیباترین غزل‌های عاشقانه‌اش مربوط به دوران میانسالی و پختگی اوست. در بخشی از کتاب دربارۀ عارفانه‌های سعدی سخن گفته شده است.

در واپسین گفتار کتاب دربارۀ بوعلی سینا سخن گفته شده است؛ نخستین کسی که جان آدمی را به مرغ یا کبوتر همانند کرده است. نخست گرفتگاه او در کتاب کلیله و دمنه در باب «الحمامة المطوقة» بیان شده و سپس داستان پرواز مرغان را در رساله‌های مختلفی از شیخ اشراق سهروردی، محمد غزالی، منطق الطیر دنبال شده و این گزارش با داستان «طوطی و بازرگان» مولانا به پایان رسیده است.<ref> [https://literaturelib.com/books/5724 ر.ک: پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات]</ref>