سازندگان جهان ایرانی ـ اسلامی: ابن طفیل: سرگذشت زندگی عقلانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سازندگان جهان ایرانی ـ اسلامی: ابن طفیل: سرگذشت زندگی عقلانی''' تألیف تانلی کوکونن، ترجمه پریسا سجادی؛ در این کتاب به معرفی ابن طفیل، فیلسوف اندلسی کمتر شناخته‌شدۀ قرن ششم هجری پرداخته شده است. نویسنده بر آن است که روایت بی‌نظیر حی بن یقظان (یا آن‌طور که در فارسی ترجمه شده: زندۀ بیدار) تنها اثر فلسفی بازمانده از ابن طفیل را بررسی کند.

با توجه به اینکه ابن طفیل سراسر عمر خود را در غرب قلمرو اسلامی، اندلس و مراکش کنونی می‌زیسته، ظاهراً در شکل‌دهی به فلسفۀ اسلامی متأخر نقش اندکی داشته است؛ اما اینکه چگونه یکی از مجلدات مجموعۀ «سازندگان جهان اسلام» به او تعلق گرفته، به این دلیل است که ابن طفیل به صورت غیرمستقیم بر درک و دریافت غربیان از حیات فکری مسلمانان مؤثر بوده است. حی یکی از اولین آثار فلسفۀ اسلامی است که به انگلیسی ترجمه شد: نخست در سال 1674 به واسطه از لاتین و سپس در سال 1708 مستقیم از عربی. اگرچه درک و دریافت لاتین از فلسفۀ اسلامی در دوران پیش از قرون وسطی به مدت طولانی بحث و بررسی شده، حی با روایت جزئیات کاوشی که از غلبه بر طبیعت آغاز شده و به روشنگری معنوی انجامیده، در گوش خوانندگان دورۀ مدرن نخستین طنینی جذاب و شیرین داشت. همین باعث شد سیلی از آثار ترجمه و تقلید از حی به چند زبان اروپایی سرازیر شود.

بهترین دلیل برای بذل توجه به حی و نویسنده‌اش این است که اثر خود پاداشی است بر تلاش خواننده. نه‌تنها حی یکی از لذت‌بخش‌ترین تصنیفات ادبی کلاسیک در تمدن اسلامی است، بلکه بهترین مقدمه‌ای است که می‌توان بر فلسفۀ اسلامی انتظار داشت. حی بخش عمده‌ای از این سنت فلسفی پیچیده را با نثری جذاب و قابل فهم به تصویر می‌کشد. حتی اگر ابن طفیل در شکل‌دهی آیندۀ فرهنگ اسلامی تا حدی که خودش آرزو داشته موفق نبوده، تنها اثر برجای‌ماندۀ او برخی از ویژگی‌های جذاب این فرهنگ را تا ابد حفظ کرده است. نگریستن به جهان از دریچه نگاه حی، تا حد زیادی به ما می‌آموزد که جهان برای عالم مسلمان قرن دوازدهم چگونه به نظر می‌رسیده است.

در این کتاب به معرفی ابن طفیل، فیلسوف اندلسی کمتر شناخته‌شدۀ قرن ششم هجری پرداخته شده است. نویسنده بر آن است که روایت بی‌نظیر حی بن یقظان (یا آن‌طور که در فارسی ترجمه شده: زندۀ بیدار) تنها اثر فلسفی بازمانده از ابن طفیل را بررسی کند. عنوان کتاب که نام قهرمان داستان «حی» را به دست می‌دهد، برگرفته از یکی از آثار ابن سینا است. بسیاری از درون‌مایه‌های کتاب نیز چنین هستند؛ هرچند فلاسفۀ دیگری از جمله برخی از معاصران ابن طفیل، این درون‌مایه‌ها را بیشتر مورد بحث قرار داده‌اند.

برای درک موضع ابن طفیل نسبت به جریان‌های فکری غالب روزگارش، حی مدرکی ارزشمند است و همین هدف اصلی فصل دوم است. در چارچوبی کلی‌تر باید دانسته شود که وقتی ابن طفیل حی را می‌نوشته، چه قصدی داشته، مخاطب کتاب چه کسی بوده و پس‌زمینۀ آنچه ابن طفیل با خوانندگان به اشتراک گذاشته چیست؟ این موارد در فصل دوم بررسی شده است.

تأثیر ابن طفیل در روزگار خودش محدود ارزیابی شده و میراث او عمدتاً متفکران جوان‌تری را شکل داد که سیرۀ او را بسط داده و شهرت بیشتری در رشته‌های خود به دست آوردند. سرانجام ابن طفیل در حلقه‌های مسلمانان قرن بیستم به این دلیل به نامی آشنا تبدیل شد که او و حی نقشی مرکزی در تلقی غرب از مسلمانان ایفا کرده بودند. در فصل پایانی کتاب به تلقی‌هایی برای فهم نویسندگی ابن طفیل و ویژگی‌های مشخص او به عنوان یک فیلسوف اشاره شده است.<ref> [https://literaturelib.com/books/5591 ر.ک: پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات]</ref>