۱۱۶٬۹۳۹
ویرایش
تحولات سیاسی و اقتصادی دورۀ آق‌قویونلوها: تفاوت میان نسخه‌ها
تحولات سیاسی و اقتصادی دورۀ آق‌قویونلوها (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۴۸
، ۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۴جایگزینی متن - ' .' به '.'
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' .' به '.') |
||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
از دیدگاه تجاری و سیاسی، حسن پادشاه نخستین کسی بود که برای اولین بار در ایران، یک دیپلماسی منسجم را در رابطه با راه‌های بازرگانی (دریایی و زمینی) شرق و غرب، در بنادر دریای سیاه و مدیترانه به‌خوبی دریافت. آق‌قویونلوها در میان معدود مهاجران ترکمان به‌جز قرامانیان، تنها سلسله‌ای بودند که اهداف تجاری شرق و غرب را به‌خوبی درک کردند و برای حفظ این اهداف، تا جایی که امکان داشت پافشاری نمودند. او از سویی با اروپاییان هم‌پیمان نظامی و سیاسی شد و تمام تلاش خود را برای حفظ این روابط تجاری و سیاسی به کار گرفت و از سوی دیگر در جنگ ترجان به سال 1473 م برای بازگشایی این راه‌ها با عثمانیان به‌تنهایی درگیر شد. درواقع اروپاییان به‌ویژه ونیزی‌ها آن‌قدر تعلل کردند که از جسارت پادشاه دلیر آق‌قویونلوها بازماندند و از راه دور، یعنی قبرس فقط نظاره‌کنندۀ این درگیری سهمناک شدند. | از دیدگاه تجاری و سیاسی، حسن پادشاه نخستین کسی بود که برای اولین بار در ایران، یک دیپلماسی منسجم را در رابطه با راه‌های بازرگانی (دریایی و زمینی) شرق و غرب، در بنادر دریای سیاه و مدیترانه به‌خوبی دریافت. آق‌قویونلوها در میان معدود مهاجران ترکمان به‌جز قرامانیان، تنها سلسله‌ای بودند که اهداف تجاری شرق و غرب را به‌خوبی درک کردند و برای حفظ این اهداف، تا جایی که امکان داشت پافشاری نمودند. او از سویی با اروپاییان هم‌پیمان نظامی و سیاسی شد و تمام تلاش خود را برای حفظ این روابط تجاری و سیاسی به کار گرفت و از سوی دیگر در جنگ ترجان به سال 1473 م برای بازگشایی این راه‌ها با عثمانیان به‌تنهایی درگیر شد. درواقع اروپاییان به‌ویژه ونیزی‌ها آن‌قدر تعلل کردند که از جسارت پادشاه دلیر آق‌قویونلوها بازماندند و از راه دور، یعنی قبرس فقط نظاره‌کنندۀ این درگیری سهمناک شدند. | ||
بیست‌ودو سال زمامدار دو فرمانروای فرهیختۀ سلسلۀ آق‌قویونلوها، یعنی حسن پادشاه و سلطان یعقوب به براندازی حکومت‌های محلی و استقرار حکومت مرکزی در ایران منجر شد. کشور یکدست، اقتصاد شکوفا، شهرهای آباد و گام‌های ارزشمندی در راه اصلاحات ارضی و مالیاتی برداشته شد. این سال‌ها از جمله درخشان‌ترین دوره‌های آرامش فرهنگی و سیاسی ایران به شمار می‌آید؛ اما اصلاحات دورۀ حسن پادشاه به‌ویژه تندروی دیوان‌سالاران ایرانی در دورۀ سلطان یعقوب، همچون قاضی عیسی ساوجی، شیخ علی صدر و ... بنیاد این دودمان را بر باد داد. | بیست‌ودو سال زمامدار دو فرمانروای فرهیختۀ سلسلۀ آق‌قویونلوها، یعنی حسن پادشاه و سلطان یعقوب به براندازی حکومت‌های محلی و استقرار حکومت مرکزی در ایران منجر شد. کشور یکدست، اقتصاد شکوفا، شهرهای آباد و گام‌های ارزشمندی در راه اصلاحات ارضی و مالیاتی برداشته شد. این سال‌ها از جمله درخشان‌ترین دوره‌های آرامش فرهنگی و سیاسی ایران به شمار می‌آید؛ اما اصلاحات دورۀ حسن پادشاه به‌ویژه تندروی دیوان‌سالاران ایرانی در دورۀ سلطان یعقوب، همچون قاضی عیسی ساوجی، شیخ علی صدر و... بنیاد این دودمان را بر باد داد. | ||
در فصل نخست کتاب از درگیری‌های داخلی آق‌قویونلوها بعد از مرگ عثمان‌بیک سخن به میان آمده است. بعد از مرگ عثمان‌بیک، متحدکنندۀ ایل بایندری، منازعات مدعیان قدرت به‌ویژه فرزندان و برادرزاده‌هایش با تحریک‌های مخالفان قدرت همچون سران نظامی، این حکومت نوبنیاد را متزلزل کرد و این تزلزل به حدی بود که پس از درگذشت عثمان‌بیک، تا زمان روی‌کارآمدن حسن‌بیک، به مدت بیست‌ودو سال و طی چهار دوره، تقریباً هشت مدعی حکومت مدام دست‌اندرکار نصب یا عزل فرمانروای جدید یا ایجاد شورش علیه یکدیگر بودند. | در فصل نخست کتاب از درگیری‌های داخلی آق‌قویونلوها بعد از مرگ عثمان‌بیک سخن به میان آمده است. بعد از مرگ عثمان‌بیک، متحدکنندۀ ایل بایندری، منازعات مدعیان قدرت به‌ویژه فرزندان و برادرزاده‌هایش با تحریک‌های مخالفان قدرت همچون سران نظامی، این حکومت نوبنیاد را متزلزل کرد و این تزلزل به حدی بود که پس از درگذشت عثمان‌بیک، تا زمان روی‌کارآمدن حسن‌بیک، به مدت بیست‌ودو سال و طی چهار دوره، تقریباً هشت مدعی حکومت مدام دست‌اندرکار نصب یا عزل فرمانروای جدید یا ایجاد شورش علیه یکدیگر بودند. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
یورش تیمور به منطقۀ آناتولی این فرصت را در اختیار آق‌قویونلوها قرار داد تا وارد عرصۀ سیاست شوند؛ درواقع حکومت‌هایی که تیمور احیا کرد، حامیان او در منطقه به شمار می‌رفتند؛ به‌ویژه آق‌قویونلوها که همیشه با تیموریان روابط خوبی داشتند. مرگ تیمور و پیکار بین جانشینان او، به قراقویونلوها این فرصت را داد تا بر آذربایجان و ایران مرکزی تسلط یابند. شاهرخ تیموری که از افزایش قدرت اینان نگران شد، برای پس‌گرفتن سلطانیه، قزوین و ایران مرکزی به آذربایجان لشکر کشید. او در سال 824 با تحریک قراعثمان آق‌قویونلو به جنگ علیه اسکندر موفق شد به درگیری‌ها در منطقه پایان دهد. در این میان نقش آق‌قویونلوها بسیار تأثیرگذار بود؛ به همین دلیل در فصل هفتم از سیاست خارجی ترکمانان آق‌قویونلو سخن به میان آمده است. فصل هشتم کتاب هم اختصاص به بررسی روابط اقتصادی آق‌قویونلوها دارد. | یورش تیمور به منطقۀ آناتولی این فرصت را در اختیار آق‌قویونلوها قرار داد تا وارد عرصۀ سیاست شوند؛ درواقع حکومت‌هایی که تیمور احیا کرد، حامیان او در منطقه به شمار می‌رفتند؛ به‌ویژه آق‌قویونلوها که همیشه با تیموریان روابط خوبی داشتند. مرگ تیمور و پیکار بین جانشینان او، به قراقویونلوها این فرصت را داد تا بر آذربایجان و ایران مرکزی تسلط یابند. شاهرخ تیموری که از افزایش قدرت اینان نگران شد، برای پس‌گرفتن سلطانیه، قزوین و ایران مرکزی به آذربایجان لشکر کشید. او در سال 824 با تحریک قراعثمان آق‌قویونلو به جنگ علیه اسکندر موفق شد به درگیری‌ها در منطقه پایان دهد. در این میان نقش آق‌قویونلوها بسیار تأثیرگذار بود؛ به همین دلیل در فصل هفتم از سیاست خارجی ترکمانان آق‌قویونلو سخن به میان آمده است. فصل هشتم کتاب هم اختصاص به بررسی روابط اقتصادی آق‌قویونلوها دارد. | ||
در اوایل حکومت آق‌قویونلوها مانند دیگر سلسله‌ها، بیشتر انرژی صرف درگیری‌ها و اختلاف‌های داخلی شد؛ اما در دوران حسن پادشاه که اندکی آرامش به جامعه بازگشت، به‌ویژه ده سال بعد از مرگ جهانشاه، دوران آبادانی این مرزوبوم فرارسید. این دورۀ ده‌ساله به همراه دورۀ دوازده‌سالۀ حکومت سلطان یعقوب از ادوار درخشان تاریخ ایران است که معماران و هنرمندان ایرانی آثار ارزشمندی از خود در این سرزمین باقی نهادند. در فصل پایانی کتاب ضمن اشاره به معماری و هنر در دورۀ آق‌قویونلوها، شماری از این آثار معرفی و بررسی شده‌اند؛ از جمله میدان صاحب‌آباد، مسجد حسن پادشاه، کاخ هشت بهشت و ... . | در اوایل حکومت آق‌قویونلوها مانند دیگر سلسله‌ها، بیشتر انرژی صرف درگیری‌ها و اختلاف‌های داخلی شد؛ اما در دوران حسن پادشاه که اندکی آرامش به جامعه بازگشت، به‌ویژه ده سال بعد از مرگ جهانشاه، دوران آبادانی این مرزوبوم فرارسید. این دورۀ ده‌ساله به همراه دورۀ دوازده‌سالۀ حکومت سلطان یعقوب از ادوار درخشان تاریخ ایران است که معماران و هنرمندان ایرانی آثار ارزشمندی از خود در این سرزمین باقی نهادند. در فصل پایانی کتاب ضمن اشاره به معماری و هنر در دورۀ آق‌قویونلوها، شماری از این آثار معرفی و بررسی شده‌اند؛ از جمله میدان صاحب‌آباد، مسجد حسن پادشاه، کاخ هشت بهشت و.... | ||
در پیوست‌های کتاب این موارد آورده شده است: سال‌شمار رویدادها و پدیده‌های مهم، نمودار شجره‌نامۀ آق‌قویونلوها، نمونۀ سکه‌های دورۀ آق‌قویونلوها، توقیعات حکمرانان آق‌قویونلو.<ref> [https://literaturelib.com/books/7352 ر.ک: کتابخانه تخصصی ادبیات] </ref> | در پیوست‌های کتاب این موارد آورده شده است: سال‌شمار رویدادها و پدیده‌های مهم، نمودار شجره‌نامۀ آق‌قویونلوها، نمونۀ سکه‌های دورۀ آق‌قویونلوها، توقیعات حکمرانان آق‌قویونلو.<ref> [https://literaturelib.com/books/7352 ر.ک: کتابخانه تخصصی ادبیات] </ref> | ||