شمارنامه: تفاوت میان نسخه‌ها

| پیش از =  

}}

علم حساب را به نظری و عملی تقسیم می‌کرده‌اند. در «حساب نظری»، از قواعد خواص کلی اعداد بحث می‌شده و «حساب عملی»، شامل موارد استعمال این قواعد کلی بوده است و مواردی مانند نگهداری حساب دخل و خرج، محاسبات دیوانی و مالیاتی و حساب دراهم و دنانیر را در بر داشته است. «شمارنامه»، که یک دوره حساب نظری قدیم است، «چهار عمل اصلی، کسر، جذر و کعب» را با مثال‌هایی روشن می‌نماید<ref>ر.ک: مقدمه محقق، صفحه یب، یو</ref>‏.

البته، چون دانش ریاضی اکنون به اوج رسیده است، دیگر ارزش علمی شمارنامه دیده نمی‌شود و کتابی که در روزگار خود، بی‌تردید، یکی از بهترین و علمی‌ترین مآخذ بوده است، امروز بیشتر از لحاظ تاریخ حساب اهمیت دارد. نکات دقیق در شمارنامه اندک نیست؛ مثلا امروزه اعداد هنگام جمع بستن، از سمت راست زیر هم نوشته می‌شود، ولی در شمارنامه از سمت چپ جمع بسته می‌شود. همچنین، طریقه‌ای که طبری برای گرفتن جذر و کعب ذکر کرده است، با روش امروزه فرق دارد و در نوع خود شایان توجه است.

==سبک کتاب==

از لحاظ زبان فارسی، ارزش شمارنامه با سادگی نثرش بسیار است. تنها نسخه در دست و منحصربه‌فرد آن در قرن 9ق، تحریر شده است که شاید به سبب چند صد سال فاصله میان تألیف و تحریر آن، اصالت نثر کتاب دست‌خوش سلیقه‌های گوناگون شده و شمارنامه اصلی در ضبط کلمات و ریخت و شکل واژه‌ها و ترکیبات با نسخه کنونی متفاوت‌ گشته باشد و بدین‌گونه، کلمات قدیمی و نامأنوس کم‌کم به‌ گونه‌های تازه و مأنوس تبدیل شده است؛ واژه‌هایی نظیر «کردیمی»، «خواستیمی»، «هژده»، «سِیم» یا «سیوم» برای سوم، «ستسو» (واحدی مساوی 241 مثقال)، «شازده» به‌جای شانزده و «سیک» به‌جای سه‌یک، ایجازهای پسندیده‌ای است که از ویژگی‌های شمارنامه شمرده می‌شود. شمارنامه عبارت زائد، واژه بی‌جا و حشو حتی ملیح هم ندارد. مقدمه یا دیباچه کوتاه آن در حد اعلای بلاغت و اختصار و از عبارت‌پردازی مُنشیانه به‌دور است.

==پانویس ==