نمود باورهای ایرانی در شکل‌گیری اختصاصات کلامی اسماعیلیه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''نمود باورهای ایرانی در شکل‌گیری اختصاصات کلامی اسماعیلیه (از پیدایش تا قرن پنجم)''' تألیف عباس مسیحا، این کتاب به دنبال بررسی تأثیر باورهای ایرانی بر عقاید و آموزه‌های کلامی اسماعیلیان است. پذیرفتنی است که هر اندیشه‌ای که میان جامعه‌ای رواج می‌یابد، به‌یقین بخشی از آموزه‌های آن متأثر از اندیشه و باورهای پیشین و فضای پیرامونی خود است. موضوع تأثیرپذیری در این مذهب بدان دلیل اهمیت دارد که این مذهب در اوان پیدایش و تا بازه‌ای نزدیک به دو سده، مبدع نظریات و آموزه‌های خاصی بود که در اندیشه‌های اسلامی پیشین نظیری نداشت.

در اواخر سدۀ دوم هجری در مدینه، زمزمه‌های پیدایش مذهبی به گوش رسید که بعدها پدیدۀ قرن سوم هجری شناخته شد و توانست با پیشرفت محیرالعقولی تاریخ و مرزبندی‌های جهان اسلام را دگرگون کند. هرچند پیش‌زمینه‌های پیدایش این مذهب از آغاز با شیوع افکار و آموزه‌های غالیانه در ابتدا قرن دوم شروع شد، نمو و اعلام موجودیت درست آن پس از شهادت امام جعفر صادق (ع) رخ داد. این گروه که بعدها اسماعیلیه نام گرفتند، پس از فرازونشیب‌های فراوان و طی دوران سخت و ناپیدایی، سرانجام موفق شدند هویت خویش را در قالب یک دولت فراگیر در شمال آفریقا هویدا کنند.

اسماعیلیه جدا از دیدگاه‌ها و رفتارهای سیاسی و اجتماعی، در باب اندیشه‌های کلامی نیز متمایز بود. وجود این تمایز از مذاهب اسلامی از یک‌سو و هم‌سویی یا شباهت تقریبی آن به برخی آموزه‌های دیگر ادیان از سوی دیگر، گمان بهره‌گیری یا الهام از ادیان پیرامونی را تقویت می‌کند. از جملۀ باورهایی که محتمل است بر آموزه‌های کلامی اسماعیلیان تأثیرگذار بوده باشد، باورهای ادیان ایرانی است. این احتمال از آنجا سرچشمه می‌گیرد که افزون بر همانندی و شباهت نسبی برخی آموزه‌ها، حداقل در مبانی، حضور اندیشمندان کلامی ایرانی چون محمد بن احمد نسفی، ابوحاتم رازی، ابویعقوب سجستانی، حمیدالدین کرمانی، ناصرخسرو و کسانی دیگر نیز میان صاحب‌نظران این مسلک مشهود است.