۱۰۶٬۳۳۳
ویرایش
ایران در سیاحت‌نامه اولیا چلبی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ه ها،' به 'ه‌ها،') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''ایران در سیاحت‌نامه چلبی'''، نوشته محمد ظلى (1020-1090ق)، معروف به اولیا چلبی و ابن بطوطه تُرک، بزرگ‌ترین تاریخ‌نگار، کاشف و جهان‌گرد امپراطوری عثمانی است. | '''ایران در سیاحت‌نامه چلبی'''، نوشته [[چلبی، اولیاء|محمد ظلى]] (1020-1090ق)، معروف به [[چلبی، اولیاء|اولیا چلبی]] و [[ابن بطوطه، محمد بن عبدالله|ابن بطوطه]] تُرک، بزرگ‌ترین تاریخ‌نگار، کاشف و جهان‌گرد امپراطوری عثمانی است. | ||
او سراسر سرزمین گسترده عثمانی، ایران، آسیای مرکزی، روسیه، افریقا، حجاز و اروپا را دیده و یافته‌ها، دیده‌ها و شنیده‌های خود را ثبت کرده است که سهم «ایران» در این سیاحت‌نامه سه سفر است. داود بهلولی این اثر را از ترکی استانبولی به فارسی ترجمه کرده است<ref>ر.ک: مقدمه مترجم، صفحه یازده - دوازده</ref>. | |||
او سراسر سرزمین گسترده عثمانی، ایران، آسیای مرکزی، روسیه، افریقا، حجاز و اروپا را دیده و یافته‌ها، دیده‌ها و شنیده‌های خود را ثبت کرده است که سهم «ایران» در این سیاحت‌نامه سه سفر است. [[بهلولی، داود|داود بهلولی]] این اثر را از ترکی استانبولی به فارسی ترجمه کرده است<ref>ر.ک: مقدمه مترجم، صفحه یازده - دوازده</ref>. | |||
سیاحت‌نامه اولیا، مفصّل‌ترین سفرنامه جهان اسلام است که آن را از نظر کمیت و کیفیت مطالب، با بزرگ‌ترین آثار جغرافیایی عرب برابر و گاه برتر برمیشمرند<ref>ر.ک: دیانت، علی‌اکبر، ج10، ص453</ref>. این نویسنده ترک عصر امپراطوری عثمانی حجیم‌ترین سفرنامه جهان را در ده جلد نوشته است. او از مجموع این سفرها سه بار به ایران آمده است؛ نخستین سفر او به ایران (حوالی 1056ق) در جلد دوم سیاحت‌نامه ثبت شده است. او دومین بار پس از ملازمت با «ملک احمد پاشا» در سفر به شرق ترکیه و جدایی از او برای سیاحت ایران در سال (1065ق/1655م) آمد؛ چلبی در این سفر از مناطق ارومیه، اُشنویه، سلماس، تبریز، مراغه، کهروان، اردبیل، سراب، نهاوند، کنگاور، همدان، کرمانشاه، درگزین، قزوین، الموت، قم، ری، دماوند، کاشان و ساوه دیدن کرد. سومین سفر او (از باکو با کشتی به گیلان) بسیار کوتاه بوده است. مترجم در فهرست این بخش، از همه شهرها و روستاهای ایران، که اولیا در متن سیاحت‌نامه خود به ثبت دقایق و نکات مهم آن پرداخته، یاد نکرده است. او فقط به برخی از این سرزمین‌ها، که در دوران نویسنده و عصر کنونی مهم بوده و هست، می‌پردازد. در این میان، گزارش به‌نسبت مفصل او از دو رسم «شبیه‌خوانی» و «مقتل‌خوانی» در تبریز و درگزین (در استان همدان) چشمگیر است. همچنین، شیوه مراودات سیاسی، اوضاع مذهبی و تقابل میان شیعه و سنی (آنگاه که پای دو حکومت صفوی و عثمانی در میان است)، زبان مردمان، نحوه تجارت و ویژگی‌ها و مختصات شهرها از ویژگی‌های این اثر است<ref>ر.ک: مقدمه مترجم، صفحه دوازده - سیزده</ref>. | سیاحت‌نامه اولیا، مفصّل‌ترین سفرنامه جهان اسلام است که آن را از نظر کمیت و کیفیت مطالب، با بزرگ‌ترین آثار جغرافیایی عرب برابر و گاه برتر برمیشمرند<ref>ر.ک: دیانت، علی‌اکبر، ج10، ص453</ref>. این نویسنده ترک عصر امپراطوری عثمانی حجیم‌ترین سفرنامه جهان را در ده جلد نوشته است. او از مجموع این سفرها سه بار به ایران آمده است؛ نخستین سفر او به ایران (حوالی 1056ق) در جلد دوم سیاحت‌نامه ثبت شده است. او دومین بار پس از ملازمت با «ملک احمد پاشا» در سفر به شرق ترکیه و جدایی از او برای سیاحت ایران در سال (1065ق/1655م) آمد؛ چلبی در این سفر از مناطق ارومیه، اُشنویه، سلماس، تبریز، مراغه، کهروان، اردبیل، سراب، نهاوند، کنگاور، همدان، کرمانشاه، درگزین، قزوین، الموت، قم، ری، دماوند، کاشان و ساوه دیدن کرد. سومین سفر او (از باکو با کشتی به گیلان) بسیار کوتاه بوده است. مترجم در فهرست این بخش، از همه شهرها و روستاهای ایران، که اولیا در متن سیاحت‌نامه خود به ثبت دقایق و نکات مهم آن پرداخته، یاد نکرده است. او فقط به برخی از این سرزمین‌ها، که در دوران نویسنده و عصر کنونی مهم بوده و هست، می‌پردازد. در این میان، گزارش به‌نسبت مفصل او از دو رسم «شبیه‌خوانی» و «مقتل‌خوانی» در تبریز و درگزین (در استان همدان) چشمگیر است. همچنین، شیوه مراودات سیاسی، اوضاع مذهبی و تقابل میان شیعه و سنی (آنگاه که پای دو حکومت صفوی و عثمانی در میان است)، زبان مردمان، نحوه تجارت و ویژگی‌ها و مختصات شهرها از ویژگی‌های این اثر است<ref>ر.ک: مقدمه مترجم، صفحه دوازده - سیزده</ref>. | ||
نخستین بار، احمد جودت، «سیاحت‌نامه» را در پایان عصر عثمانی (سال 1314ق) با الفبای عربی منتشر کرد. البته «وزارت معارف» با توجه به اوضاع اجتماعی - فرهنگی دوران زوال عثمانیان بخشی از آن را حذف نمود که بخش‌های مذهبی و سیاسی و یادکردی که چلبی از قزلباشان می‌کند، قیچی سانسور خورده است. همه یا بخش‌های این سیاحت‌نامه به زبان‌های گوناگون ترجمه شده است؛ پیش‌تر، حاج حسین | نخستین بار، احمد جودت، «سیاحت‌نامه» را در پایان عصر عثمانی (سال 1314ق) با الفبای عربی منتشر کرد. البته «وزارت معارف» با توجه به اوضاع اجتماعی - فرهنگی دوران زوال عثمانیان بخشی از آن را حذف نمود که بخش‌های مذهبی و سیاسی و یادکردی که چلبی از قزلباشان می‌کند، قیچی سانسور خورده است. همه یا بخش‌های این سیاحت‌نامه به زبان‌های گوناگون ترجمه شده است؛ پیش‌تر، حاج [[حسین نخجوانی]]، بخش فارسی تبریز و مراغه آن را سال 1338ش، ترجمه و دانشکده ادبیات تبریز نشر داده است. فاروق کیخسروی بخش مناطق کردنشین آن را سال 1364ش، با نام «کُرد در تاریخ همسایگان» ترجمه نموده است<ref>ر.ک: همان، صفحه سیزده - چهارده</ref>. | ||
کارهایی که مترجم (بهلولی) در این اثر انجام داده، عبارتند از: ملاک قرار دادن نسخه انتشارات جودت؛ تطبیق این ترجمه با ترجمه ترکی استانبولی و افزودن بخش‌های حذف‌شده؛ برگزیدن درست‌ترین خوانش واژگان با بهره‌گیری از منابع جغرافیایی ایران؛ بهره‌مندی از ترجمه نخجوانی؛ مبنا قرار دادن مرزهای کنونی ایران؛ توضیح برخی کسان و مکان‌ها در پاورقی؛ درج مقدمه سیاحت‌نامه برای آشنایی خواننده با روزگار و اندیشه نویسنده<ref>ر.ک: همان، صفحه پانزده - شانزده</ref>. | کارهایی که مترجم ([[بهلولی، داود|بهلولی]]) در این اثر انجام داده، عبارتند از: ملاک قرار دادن نسخه انتشارات جودت؛ تطبیق این ترجمه با ترجمه ترکی استانبولی و افزودن بخش‌های حذف‌شده؛ برگزیدن درست‌ترین خوانش واژگان با بهره‌گیری از منابع جغرافیایی ایران؛ بهره‌مندی از ترجمه نخجوانی؛ مبنا قرار دادن مرزهای کنونی ایران؛ توضیح برخی کسان و مکان‌ها در پاورقی؛ درج مقدمه سیاحت‌نامه برای آشنایی خواننده با روزگار و اندیشه نویسنده<ref>ر.ک: همان، صفحه پانزده - شانزده</ref>. | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||