تاریخ استیلای روسیه بر قفقاز (تاریخ جنگ‌های روسیه با ایران، عثمانی و قبایل مسلمان قفقاز): تفاوت میان نسخه‌ها

روسیه برای فتح منطقه‌ی قفقاز که در میان دریای سیاه و خزر گسترده شده است، تقریبا شصت سال تلاش مداوم کرده است. از یک طرف با کوه نشین ها پی در پی جنگیده و از طرف دیگر با ایرانیان و ترک ها مقابله کرده است. اگر برای تصرف قفقاز مجادلاتش را در نظر بگیریم، عملا به سه جبهه‌ی کاملا جدا از هم می‌توان اشاره کرد. قفقاز که در طول تاریخ تقریبا از تمامی حملات و تهاجم ها جان سالم به در برده بود، در این جنگ های جدید، بدون اینکه خود بخواهد به محل و صحنه‌ی درگیری‌ها و نبردهای روسیه با ایران و روسیه با عثمانی بدل گردید. روسیه که در صدد بلعیدن سرزمین هایی از ایران و عثمانی برآمده بود، برای عبور و رسیدن به آن کشورها ابتدا مجبور بود بخش‌های گسترده‌ای از قفقاز را به زانو دربیاورد. روسیه‌ی قدرتمند که افتخار می کرد اروپا را از دست امپراطوری ناپلئون نجات داده است، با یک نیروی انسانی گسترده و منضبط و سلاح های جنگی مدرن متوجه قفقاز شد. پس از جنگ های متعدد با ایران و عثمانی و شکست آن دو کشور که بخش اول این کتاب را تشکیل می‌دهد، جنبشی تحت عنوان مریدیسم ملهم از شریعت اسلام بر علیه اشغال گران روسی شکل می‌گیرد و صحنه‌های شورانگیز و حیرت انگیزی از جان فشانی‌ها و از خود گذشتگی‌ها خلق می گردد که در تاریخ مبارزات ملت ها کم نظیر است و حتی می‌توان گفت که بی نظیر بوده است. بلافاصله از پس شکست سهمناک ایران در جنگ های اول و دوم و انعقاد معاهده‌های ننگین گلستان در 1813 و ترکمن چای رد 1828 م و شکست عثمانی و عقد قرارد اد ادرنه در 1828 م، جنبش مسلمانان قفقاز برعلیه اشغال گران روسی آغاز می گردد. اما سرانجام پس از 25 سال مبارزه در 1859 م درحالی که در محاصره‌ی سربازان روسی گرفتار آمده بودند تلسیم شدند. به این ترتیب می‌توان دریافت که مجادله‌ی غرب قفقاز برای روسیه هیچ وقت به اندازه‌ی مجادله‌ی شرق آن اهمیت نداشته است و هم چنان که دیده می‌شود روسیه توجه خود را در قسمت شرق متمرکز می‌کند و البته این اشتباه برایش گران تمام می‌شود. علاوه بر این، قبایل غربی نتوانسته بودند وحدت و انسجامی که برای مبارزه در شرق به وجود آمده بود، تحقق بخشند و رهبری واقعا بزرگ در بین آن ها ظهور نکرده بود. بنابراین جنگی که دراین جا در گرفته بود، به صورت غیرمنسجم و پراکنده ادامه پیدا کرد.

فصل سوم صلح با عثمانی، اشغال دوباره‌ی دربند و ترک دوباره‌ی آن؛ گسترش خط؛ تاتارهای نوقای و انقیاد آن ها توسط سووروف؛ نخستین فرمانفرمای کل در قفقاز؛ پیروزی چچن؛ اولین فاجعه‌ی روس ها در جنگل ها؛ جنگ تاتارتوب؛ جنگ با عثمانی؛ اولین و دومین اشغال آناپا؛ سقوط آناپا؛ تقویت خط، غارت تفلیس توسط آقامحمدخان و جنگ با ایران  به عنوان حوادث سال‌های 1771 تا 1796 آمده است.