جریان سیاست‌نامه‌ نویسی در تاریخ اندیشه‌ی سیاسی سده‌های میانه‌ی ایران (همبستگی اقتصاد و سیاست و اندیشه): تفاوت میان نسخه‌ها

'''جریان سیاست‌نامه‌نویسی در تاریخ اندیشه‌ی سیاسی سده‌های میانه‌ی ایران (همبستگی اقتصاد و سیاست و اندیشه)''' تألیف [[مرادی طادی، محمدرضا|محمدرضا مرادی طادی]]؛ تحقیق پیش رو تتبعی است در تاریخ اندیشه‌ی سیاسی سده های میانه‌ی ایران اسلامی؛ که خود را وقف واکاوی وجوهات مختلف بخش کوچکی از آن کرده است. پرسشی که تمام این تحقیق پیرامون آن شکل گرفته است از جهاتی بسیار ساده است: سیاستنامه نویسی؟ ولی وقتی کار آغاز می شود و محقق پای در اقیانوس متون و رساله ها و نظریات و عقاید می گذارد به عینه می بیند که علی رغم تلاش های بسیاری که در یک سده‌ی گذشته در حوزه‌ی تاریخ نگاری اندیشه‌ی سیاسی سده های میانه‌ی ایران و اسلام انجام شده است اما معهذا هنوز هم نقاط تاریک متعددی در این زمینه وجود دارد. از این رو محقق در فرایند تحقیق با پرسش های متعدد دیگری نیز روبرو می شود و در می یابد که سیاستنامه ها در همبستگی سه عامل اقتصاد، سیاست و اندیشه شکل گرفته‌اند. بنابراین طبقات اجتماعی و الگوهای معیشتی مسلط در سده های میانه و اندیشه‌ی ایرانشهری؛ زمینه ساز تولید و بازتولید سیاستنامه نویسی بوده‌اند.

تحقیق پیش رو تتبعی است در تاریخ اندیشه‌ی سیاسی سده های میانه‌ی ایران اسلامی؛ که خود را وقف واکاوی وجوهات مختلف بخش کوچکی از آن کرده است. پرسشی که تمام این تحقیق پیرامون آن شکل گرفته است از جهاتی بسیار ساده است: سیاستنامه نویسی؟ اما اگرچه در بدایت امر ساده می نماید ولی وقتی کار آغاز می شود و محقق پای در اقیانوس متون و رساله ها و نظریات و عقاید می گذارد به عینه می بیند که علی رغم تلاش های بسیاری که در یک سده‌ی گذشته در حوزه‌ی تاریخ نگاری اندیشه‌ی سیاسی سده های میانه‌ی ایران و اسلام انجام شده است اما معهذا هنوز هم نقاط تاریک متعددی در این زمینه وجود دارد. لذا آن خوش بینی اولیه با محک واقعیت زائل می شود و پرسش آغازین سهل و ممتنع می نماید. برای نمونه، محقق در فرایند تحقیق با پرسش هایی متعدد و متکثر روبرو می شود که در ادبیات موضوعی این حوزه - سیاستنامه پژوهی - عموما، و حتی گاه ابدا، هیچ اشاره‌ای بدان‌ها نشده است و غالبا به تکراریات بسنده شده است. پرسش از خاستگاه اجتماعی سیاستنامه نویسی طبقاتی که حاملان تاریخی آن بوده‌اند، ساختارهای اقتصادی ای که بر روند تولید، بازتولید، توقف یا زوال آن‌ها موثر بوده‌اند، و شاید مهمترین نکته، چگونگی قرائت و فهم مفاهیم سیاستنامه‌ای و پویامندی‌های درونی آن. این اثر تلاشی است کوچک برای پاسخ دادن به چنین پرسش هایی و پرداختن به چنین دغدغه هایی. در همین راستا و برای پاسخ دادن به آن پرسش ها و چنان دغدغه مندی هایی، پرسش از سرشت سیاستنامه نویسی، در همبستگی سه مولفه اقتصاد و سیاست و اندیشه، و کشف منطق درونی سیاستنامه نویسی موضوع این پژوهش قرار گرفته است. در اینجا عبارت «کشف منطق درونی سیاستنامه نویسی» در تاریخ اندیشه‌ی سیاسی سده های میانه‌ی ایران اسلامی حائز اهمیت بسیار است چرا که عمده ترین وجه افتراق این پژوهش با آثار استاد طباطبایی است. مولف برخلاف ایشان از بنیان‌های ایرانشهری آغاز کرده است اما سیاستنامه نویسی را نه بسان صرف تداوم آن سرچشمه‌ی فکری قلمداد نکرده بلکه آن را در بستر مناسبات عینی و ساختارهای اقتصادی - اجتماعی - سیاسی سده های میانه و بر مبنای منطق درونی تولید و بازتولیدشان تحلیل کرده است.

طبق فرضیه‌ی تحقیق، سیاس نامه ها در همبستگی سه عامل پیش گفته، شکل گرفته‌اند. بنابراین از نظر مولف، طبقات اجتماعی، الگوهای معیشتی مسلط در سده های میانه و اندیشه‌ی ایرانشهری (به عنوان سه متغیر مستقل)، زمینه ساز تولید و بازتولید - و شاید نهایتا توقف و «زوال» - سیاستنامه نویسی (به عنوان متغیر وابسته) بوده‌اند.

فصل اول: نظریه و روش - این فصل به تعیین قاب تحلیلی و تفسیری خودش پرداخته است و با مقایسه‌ای انتقادی میان دو روش خوانش متن و نگاهی به شیوه های فهم و روایت تاریخ، کوشیده است تا متناسب با موضوع و گستره‌ی کار این تحقیق، قابی نظری - تحلیلی را تعریف کند.

فصل چهارم: وجوه اقتصادی سیاست نامه نویسی - این فصل به بررسی اندیشه‌ی اقتصادی دوره‌ی میانه، شیوه های معیشت، بازتاب مفهومی شان در متون سیاست نامه ای، و تحلیل وجود اقتصادی سیاست نامه ها پرداخته است و در همین زمینه توانسته زوایای جدیدی را بر روی سیاست نامه پژوهی بگشاید.

فصل پنجم: طبقات اجتماعی در ایران (اواخر ساسانی و سده های نخستین) - این فصل به طبقات اجتماعی، نقششان در تولید سیاست نامه ها، و تبعات روشی این رابطه برای بازتفسیرشان پرداخته است. در این فصل رابطه‌ای معنادار میان بستر اجتماعی و متون تولیدی برقرار شده است و به نظر می رسد که توانسته به گونه‌ای از جامعه شناسی متن دست یافته باشد. در نتیجه گیری این فصل نیز بر امکان‌های جدیدی در این حوزه‌ی تحقیقی تأکید شده است.

فصل ششم: الگوی حکمرانی در سیاست نامه نویسی - این فصل با تحلیل چهار رکن سازمان حکومت، و شیوه های اداره شان، به تشریح الگوی حکمرانی در متون جریان سیاست نامه نویسی پرداخته است. در این فصل تلاش شده است که نه تنها الکویی منسجم از سازمان حکمرانی ایرانشهری ارائه شود بلکه با ارجاعی به مبانی فکری اندیشه‌ی سیاسی ایرانشهری، بر انسجام منطقی این دسته متون بیش از پیش تأیید و تأکید شده است.