نقد و تحلیل آثار فارسی شیخ بهایی: تفاوت میان نسخه‌ها

نبوغ شیخ بهایی در معماری و مهندسی و علوم غریبه مشهور بوده و افسانه‌هایی درباره‌ی ابداعات و اختراعات وی وجود دارد که از وی شخصیتی اسطوره‌ای و ابهام برانگیز ساخته است. به طور کلی شخصیت شگفت انگیز شیخ بهایی و مهارت و توانایی او در علوم مختلف و نیز مقام و مرتبه‌ی بلندی که در دربار شاه از آن برخوردار و احترام و بزرگداشتی که در  میان مردم از آن بهره ور بوده است، باعث شده تا خاص و عام، هر کار بزرگ و خارق العاده‌ای را به او نسبت دهند و هر رویدادی نیک و شگفتی را که از درک علت و سبب آن درمانده‌اند از آثار نفس روحانی او قلمداد کنند. گذشته از این‌ها خوارق عاداتی نیز به شیخ منسوب است که از دید برخی بیش تر آن‌ها دروغ است.

امروزه پس از سی سالی که از تألیف آخرین تک نگاری درباره‌ی شیخ بهایی می گذرد، لازم است تا بار دیگر این موضوع با توجه به تمام جوانب زندگی شیخ و با استفاده از تمام تحقیقات انجام شده تا این زمان مورد توجه و بررسی مجدد قرار گیرد. قسمتی از آثار ارزشمند شیخ را نوشته‌ها و سروده‌های فارسی او تشکیل می‌دهد که هر یک در جای خود در خور توجه بسیار است. این آثار فارغ از ارزش محتوایی آن‌ها و جدای از این که از تألیفات شیخ به شمار می رود، نمونه‌هایی است از نظم و نثر دوره‌ی صفویه، که غور و تأمل در آن‌ها می‌تواند روشنگر الگوهای نوشتاری در آن دوره باشد. از این گذشته بررسی محتوا و مسائل مطرح شده در هر یک از این آثار، و تحقیق و تفحص درباره‌ی صحت یا عدم صحت انتساب هر یک به شیخ بهایی، تا حد زیادی می‌تواند به روشن شدن گوشه‌های تاریخ یا مبهم زندگی و  افکار او کمک کند. متأسفانه این آثار آنچنان که باید مورد توجه محققان قرار نگرفته است و در این باره هیچ گونه تحقیق یا پژوهش کاملی وجود ندارد. بنابراین مسلم است که نیازمند تحقیقات تازه تر درباره‌ی زندگی و اندیشه‌های این دانشمند بزرگ هستیم. کتابی که پیش رو دارید تلاشی است برای روشن کردن پاره‌ای از مسائل مبهم که در رابطه با شیخ بهایی و آثار فارسی او مطرح است. این پژوهش تلاش کرده تا ضمن بیان ابهامات و تردیدها، تمام اطلاعات موجود درباره‌ی آثار فارسی شیخ را گرد آورده و زمینه‌های متعدد و گسترده‌ی پژوهش در این موضوع را آشکار سازد.<ref> [https://www.historylib.com/books/2379 ر.ک: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران] </ref>