اندیشوران شیعی و عرفان ابن عربی: تفاوت میان نسخه‌ها

اندیشه ی ابن عربی به طور انکارناپذیری در حوزه ی سنت عقلانی شیعه تأثیرگذار بوده است. عرفان و حکمت شیعی در نهانی ترین لایه ها و وجود خود وامدار آموزه‌های اساسی عرفان نظری است که با تأسیس قواعد و روش حکمی خاص، عملا امکان فهم صحیح تری از معارف شیعی را پدید آورده است؛ اگرچه گرایش های شیعی، که از ابتدا در میان نحله‌های گوناگون عارفان مسلمان مشهود بوده است، به دورانی بسی پیش از ابن عربی و اتباع او بازمی گردد. مباحث اصلی ابن عربی درباره ی مفهوم انسان کامل و شباهت بسیار آن با بحث های روایی شیعه در موضوع امامت، موضع او درباره ی جبر و اختیار که به مفهوم «امر بین امرین» امامان معصوم علیهم السلام نزدیک است، باور او درباره ی مسئله ی تشبیه و تنزیه و جمع میان آن دو، و تصریح به نام مهدی (عج) به مثابه ی خاتم اولیا از جمله شواهد این تأثیرگذاری است.

درباره ی ضرورت بحث، گفتنی است برخی با تمسک به عبارات و کلمات ناسازگار محیی الدین با عقاید شیعی می کوشند همه ی ارزش های فکری او را زیر سوال ببرند، تبیین شاخصه‌های شروح شیعی، نوع رویکرد حکما و عرفان شیعه به آرای ابن عربی را نشان می دهد و  سبب جلوگیری از افراط و تفریط درباره ی دیدگاه او می شود و پژوهشگران را به این امر متذکرمی کند که مطابق با سنت بزرگان حکما و عرفای شیعی همواره می توان ضمن احتراز از موارد ناسازگار با عقاید شیعی از ظرفیت‌های مبانی عرفانی او بهره جست.

کتاب حاضر ضمن اشاره به مخالفت ها و موافقت‌های بزرگان علمای شیعه تناسب اصول عرفان ابن عربی با آموزه‌های شیعی از منظر اندیشمندان بررسی خواهد شد. در شکل دهی ساختار اصلی بحث سه ساحت توصیف، تحلیل و نقد نتایج مطالعات مورد توجه بوده است. حجم اصلی مطالب توصیف و گزارش آزا و نظرات گوناگون درباره ی موضوع است و در پایان مطالب تحلیل و نقد شده است. چهار شاخصه ی اصلی بهره ی اندیشمندان شیعی از عرفان ابن عربی عبارت اند از: